Stratyfikacja społeczna
W tradycji polskiej socjologii uwarstwienie społeczeństwa jest specyficznym jego całościowym podziałem ze względu na hierarchię pozycji społecznych (w tym rozumieniu mówimy o warstwach prestiżowych)
Uwarstwienie społeczeństwa- czyli postrzeganie różnic, przyjęło się w socjologii nazywać stratyfikacją społeczną (od łacińskich słów stratum- warstwa i facere- robić). Termin jest zaczerpnięty z geologii, wprowadził go do socjologii amerykański socjolog E. A. Ross na początku XX w.
Zróżnicowanie społeczne obrazuje się za pomocą kategorii, „góry” i „dołu” alb za pomocą piramidy pokazując różnice, które nie są usankcjonowane prawnie czy religijnie, lecz wynikają z zajmowania przez ludzi rozmaitych pozycji społecznych (albo posiadających odmienny status).
Status społeczny (pozycja społeczna)- to miejsce zajmowane przez jednostkę w hierarchii prestiżu, wyznaczonego wartościami pożądanymi i aprobowanym przez społeczeństwo.
Nowoczesne koncepcje uwarstwienia prestiżowego nawiązują do idei M. Webera- dzielił on społeczeństwo na: klasy (ze względu na posiadanie), stany (ze względu na prestiż, tytuł), i według uczestnictwa we władzy. Stany według Webera manifestują swoją pozycję społeczną swoim stylem życia. Ów pogląd zapoczątkował nowoczesną teorię stratyfikacji społecznej w socjologii. Idee te po raz pierwszy zostały zastosowane przez W. L. Warnera. W wyniku badań wyróżnił on sześć klas (warstw prestiżowych): a) dwie warstwy wyższe- wyższą i niższą , b) dwie warstwy średnie- wyższą i niższą, c) dwie warstwy niższe- wyższą i niższą.
W warstwie wyższej znaleźli się ludzie bardzo bogaci ale tylko potomkowie założycieli miasteczka.
Do warstwy wyższej - niższej zaliczył tzw. „nowe rody”, także kapitalistów i przedsiębiorców, ale nie mających tradycji wielopokoleniowego posiadania majątku.
Warstwa średnia- wyższa składała się z dyrektorów i kierowników firm obu warstw wyższych, jak i lekarzy, prawników, biznesmenów.
Warstwa średnia- niższa złożona była z szeregowych urzędników, drobnych przedsiębiorców, kupców, a nawet wysoko wykwalifikowanych robotników,
Warstwa niższa- wyższa weszli półwykwalifikowani i niewykwalifikowani robotnicy określającymi siebie jako: „ludzie biedni ale uczciwi”
Warstwa niższa- niższa składała się z niewykwalifikowanych robotników nie mających stałej pracy, mieszkańców slumsów- ludzi korzystających stale z pomocy charytatywnej
Funkcjonalna teoria stratyfikacji. K. Davisa i W. Moore'a, uważali że:
Stratyfikacja jest funkcjonalnie niezbędna dla społeczeństwa, gdyż w jej wyniku przydzielane są jednostkom pozycje społeczne, z którymi wiążą się rozmaite obowiązki.
Społeczeństwo dostarcza ludziom motywacji poprzez system rozdziału nagród, by skłonić ich do działania, celem uzyskania poszczególnych pozycji społecznych.
dzięki tym mechanizmom społeczeństwa zapewniają sobie staranną obsadę najważniejszych pozycji przez najlepiej przygotowane osoby.
Specyficznym wyrazem interpretacji różnic społecznych jest tzw. koncepcja „rozrostu warstw średnich”. Według niej drabina społeczna złożona ze zróżnicowanych pozycji społecznych, wysoko rozwiniętych krajach kapitalistycznych coraz bardziej się spłaszcza, gdyż zmniejsza się liczba ludzi zajmujących najniższe i najwyższe pozycje. W rezultacie pojawia się społeczeństwo warstw średnich. Wpływ na to ma:
liczebny rozwój tzw. najemnych pracowników umysłowych,
rozszerzenie się tzw. sektora usług w gospodarce co powoduje, że coraz mniej ludzi pracuje w rolnictwie i przemyśle,
nastąpiło tzw. zmieszczanienie klasy robotniczej, gdyż wzrosła jej stopa życiowa i przejęła konsumpcyjne wartości klas średnich.
Reasumując stratyfikacja społeczna jest więc sposobem interpretacji zróżnicowania społecznego, który jest wtórny wobec podziałów klasowych, a z powodu nieokreśloności wielu podstawowych pojęć, takich jak prestiż społeczny, status społeczny, nie daje nam ona jednoznacznych miar dla interpretacji zróżnicowania społecznego.