Wstęp do religioznawstwa - wykład
Religioznawstwo zajmuje się religią we wszelkich przejawach i aspektach.
problematyka genezy, rozwoju i zaniku wierzeń
problematyka kultu, doktryny, organizacji, przeżyć i postaw religijnych
definicje religii tworzone właściwie na gruncie całej humanistyki z różnych perspektyw
takie definicje generalnie należą do wąskospecjalistycznych (jednoaspektowych)
religioznawstwo jako takie jest interdyscyplinarną
religie orientacji teo- antropo- lub kosmocentrycznej
różnice w przekazie tradycji
religia trudna do oddzielenia od innych form świadomości społecznej, np. światopoglądu
z tej racji: sam termin religia jest zdecydowanie nieuniwersalny
starożytni Grecy na przykład: eusebeia (pobożność), threskeia (nakaz boży), sebas (bojaźń), latreia (służba)
Izraelici: jir'ath elohim (bojaźń przed bogami) lub daat
Persowie: daena (dusza, los, nastawienie)
Japońskie kyou, tybetańskie chos itd.
Aztecy: yecnemiliztli (prawe życie), teoyotl (to, co duchowe)
Holandia: gods-dienst
etc.
różne pola desygnatów, problemy terminologiczne.
religia od łac. religio
w starożytności wywodzone od relegere, relinquare, religare, reeligere
hoffmann sam to pomija, ale generalnie pewnie to samo, co skr. ~yuj
tradycyjnie w Europie chrześcijaństwo jako vera religio i reszta jako religiones albo idolatriae
z definicji religioznawczych najpopularniejszą tradycyjną jest definicja relacjonistyczna Tielego-Soederbloma:
"Religią nazywamy w sensie ogólnym stosunek pomiędzy człowiekiem i potęgą nadludzką, w którą on wierzy i od której czuje się zależnymn. Stosunek ten znajduje wój wyraz w specjalnych uczuciach (zaufanie i lęk), wyobrażeniach (wiara) i czynnościach (modlitwy, obrzędy, ofiary), a także w wypełnianiu moralnych przykazań"
wg Rudolfa Otto - religia to doświadczenie sacrum
odchodzenie od trychotomii wacha na rzecz dychotomii: wierzeniowo-przekonaniowa i organizacyjno-kultowa
Piwowarski z lat 80 - potem 60% polskich katolików nie zna prawd wiary albo wierzy w herezje
eklektyczna definicja:
religia to oparty na tradycji system przekonań i wierzeń dotyczących świata (w tym także człowieka i ludzkości) oraz sił w nim rządzących, w których to przekonaniach odzwierciedla się stosunek człowieka do różnie przez niego pojmowanego sacrum uzewnętrzniający się w doktrynie religijnej, kulcie i organizacji religijnej.
Struktura religii
doktryna - teoretyczna podstawa wierzeń religijnych. jej treścią są poglądy dotyczące natury i cech sił nadprzyrodzonych, czlowieka i świata.
doktryna: teologia - kosmologia - antropologia
poziomy: genetyczny - opisowy - eschatologiczny
teogeneza i teoeschatologia generalnie w monoteizmach nie występuje
kosmografia - wertykalnie (axis mundi, światy wyższe i niższe, lepsze i gorsze), horyzontalnie (omphalos; mekka np.), temporalnie (dreamtime, in illo tempore)
przyjmuje się, że pierwotną formą doktryny był mit
na początku równocześnie pewna ilość wzajemnie sprzecznych mitów na ten sam temat; potem proces uzgadniania tworzący spójną mitologię; potem powstaje dogmat - urzędowa wersja mitu
dogmat wynika ze spisania, które naturalnie dokonuje pewnej selekcji materiału
dziełem kapłanów nie jest religia, a doktryna
Najczęstsze grupy mitów:
o zwierzętach
astralne
teogoniczne
kosmogoniczne
antropogoniczne
o korzeniach kultury
o przyczynach śmierci
o potopie
o umierającym i zmartwychwstającym bogu
o niepokalanym poczęciu i cudownych narodzinach
o bliźniętach
aksjologiczno-edukacyjne