Działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy jest zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.
Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz nie mającą osobowości prawnej spółka prawa handlowego, która zawodowo, we własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą.
Interwencjonizm państwa w działalność gospodarczą polega, przede wszystkim na wprowadzaniu przez rząd nowych ustaw, nowych planów gospodarczych na przyszłość, które mają polepszyć obecną sytuację osób prowadzących działalność.
Od dnia 1 stycznia 2001r. prowadzenie działalności gospodarczej odbywa się na podstawie ustawy "Prawo działalności gospodarczej". Ustawa jasno reguluje stanowisko prawne spółek cywilnych - nie traktuje spółki cywilnej jako przedsiębiorcy. Przedsiębiorcami są natomiast wszyscy wspólnicy. Oznacza to, że wpis do rejestru przedsiębiorców powinien uzyskać każdy wspólnik z osobna. Nie uległa jednak zmianie ich odpowiedzialność. Nadal za zobowiązania zaciągnięte wspólnie wspólnicy odpowiadają z majątku spółki, stanowiącego ich współwłasność. Ponadto wierzyciel może poszukiwać zaspokojenia swojej wierzytelności w majątku odrębnym wspólników. Spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej. Podmiotem praw i obowiązków są poszczególni wspólnicy prowadzący działalność gospodarczą na podstawie umowy. W wyniku umowy powstaje szczególny stosunek zobowiązaniowy, na mocy którego wspólnicy dążą do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Pozostając przy założeniu, że spółka prawa cywilnego nie ma zdolności sądowej, trzeba konsekwentnie przyznać, że nie może ona mieć zdolności upadłościowej, ponieważ żaden przepis szczególny jej tego nie przyznaje. Działalność gospodarczą prowadzą wspólnicy, którzy założyli spółkę prawa cywilnego i oni wyłącznie mają zdolność upadłościową.
I. Rozpoczęcie prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę po wejściu w życie ustawy, możliwe jest po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców. Jednakże do dnia 31.12. 2001r. osoby fizyczne wykonujące działalność gospodarczą będą się rejestrować w ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej przez urząd gminy. Zasady rejestracji są takie same jak dotychczas. Wobec tego, że obecnie spółka cywilna nie jest uważana za przedsiębiorcę (przedsiębiorcą jest każdy ze wspólników - a więc osoby fizyczne), powstaje problem gdzie powinna być rejestrowana: czy w rejestrze przedsiębiorców, czy też w ewidencji?. Jak można przypuszczać (zgodnie z komunikatem Ministra Sprawiedliwości) wspólnicy spółek cywilnych będą mogli albo dokonać wpisu działalności indywidualnej w urzędzie gminy albo przekształcić się w spółkę handlową i uzyskać wpis do rejestru handlowego.
II. Nastąpiła zmiana w zakresie obowiązków przedsiębiorców, którzy oferują towary lub usługi w sprzedaży bezpośredniej lub wysyłkowej za pośrednictwem środków masowego przekazu, sieci informatycznych lub druków bez adresowych. Od dnia wejścia w życie ustawy mają obowiązek podania w ofercie co najmniej następujących danych:
oznaczenia przedsiębiorcy,
numeru, pod którym przedsiębiorca wpisany jest do rejestru przedsiębiorców, wraz z oznaczeniem sądu rejestrowego,
siedziby i adresu przedsiębiorcy.
Na wprowadzanych do obrotu towarach lub ich opakowaniach mają oni ponadto obowiązek umieszczania informacji w języku polskim zawierających:
oznaczenie przedsiębiorcy - producenta towaru i jego adres,
nazwę towaru,
inne oznaczenia i informacje wymagane na podstawie odrębnych przepisów.
Za niedopełnienie tych obowiązków przedsiębiorcy oraz osobie działającej za osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej, grozi kara grzywny.
III. Od dnia wejścia w życie ustawy nie jest wymagane uzyskanie koncesji ani zezwolenia na wykonywanie działalności gospodarczej w dziedzinie:
przetwórstwa i obrotu metalami szlachetnymi i kamieniami szlachetnymi,
przetwórstwa i obrotu metalami nieżelaznymi,
obrotu dobrami kultury powstałymi przed dniem 9 maja 1945 r.,
usług paszportowych,
dokonywania przenoszenia zapisu dźwięku lub dźwięku i obrazu na taśmy, płyty, kasety, wideokasety i wideopłyty,
produkcji, opracowywania, dystrybucji i rozpowszechniania filmów,
chowu, hodowli i połowu ryb w wodach śródlądowych, prowadzenia targowisk, transportu morskiego oraz zarządzania portami morskimi innymi niż porty o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej, usług turystycznych, z wyjątkiem organizowania imprez turystycznych i pośredniczenia na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych, sportu profesjonalnego, poszukiwania i wydobywania surowców mineralnych znajdujących się w odpadach powstałych po robotach górniczych oraz po procesach wzbogacania kopalin.
IV. Od dnia wejścia w życie ustawy osoby zagraniczne mogą prowadzić działalność gospodarczą na terytorium Polski na następujących warunkach:
jeśli mają zezwolenie na osiedlenie się na terytorium Polski (karta stałego pobytu) - na takich samych warunkach jak obywatele polscy, na zasadzie wzajemności (tj. o ile taka sama zasada obowiązuje w danym kraju w stosunku do obywateli polskich) - na takich samych warunkach jak obywatele polscy, jeżeli zasada wzajemności nie obowiązuje w danym kraju - osoby zagraniczne utworzone zgodnie z prawem tego kraju lub będące jego obywatelami mogą prowadzić działalność na terenie Polski tylko w formie utworzonych przez siebie:
spółek komandytowych,
spółek z ograniczoną odpowiedzialnością
spółek akcyjnych.
Mogą także obejmować udziały lub akcje w tych spółkach, jak również przystępować do takich spółek utworzonych przez inne osoby. Aby uzyskać wpis do rejestru przedsiębiorców osoba zagraniczna musi przedstawić sądowi rejestrowemu zaświadczenie polskiego przedstawicielstwa o tym, że polscy przedsiębiorcy są w kraju siedziby (miejsca zamieszkania) tej osoby dopuszczeni do działalności na takich samych zasadach jak obywatele tego państwa. Zaświadczenie nie jest konieczne, jeśli pomiędzy Polską i krajem siedziby przedsiębiorcy obwiązuje umowa zawierająca zasadę wzajemności.
Osoby zagraniczne prowadzące działalność na podstawie ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne, mogą zostać uznane za spółki działające zgodnie z przepisami, o ile złożą odpowiednie oświadczenie ministrowi właściwemu do spraw gospodarki, w terminie do dnia 1 lipca 2001r.
Od 21 lipca - przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą w zakresie: kopalnictwa surowców siarkonośnych, transportu lądowego, transportu lotniczego, usług pocztowych i telekomunikacyjnych, pośrednictwa finansowego, przemysłu włókienniczego, a także ci, którzy działają na terenach specjalnych stref ekonomicznych oraz prowadząc zakłady pracy chronionej składają organowi nadzorującemu sprawozdania dotyczące otrzymanej pomocy publicznej. W sprawozdaniach tych należy podać m.in. nazwę firmy, NIP, REGON, oznaczenia wykonywanej działalności według PKD, strukturę własności firmy, strukturę jej produkcji, liczbę pracowników, podstawy prawne udzielonej pomocy i jej wielkość, a także nazwę i siedzibę organu, który pomocy udzielił. Przedsiębiorca składa sprawozdanie organowi nadzorującemu w terminie do 30 czerwca roku kalendarzowego następującego po roku, w którym powstał obowiązek sprawozdawczy (pomoc przekroczyła poziom określony w ustawie o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców). Wzór sprawozdania przedsiębiorcy opublikowano w załączniku do rozporządzenia.
Od Nowego Roku wszyscy importerzy i przedsiębiorcy z sektora naftowego muszą tworzyć i utrzymywać obowiązkowe zapasy paliw ciekłych. Na zapisanie się w specjalnym rejestrze prowadzonym przez prezesa Agencji Rezerw Materiałowych przedsiębiorcy mają przy tym 30 dni. Szczegółowy harmonogram tworzenia zapasów minister gospodarki określi w rozporządzeniu wykonawczym do ustawy.
Kolejne nowości. Transport drogowy, zarówno krajowy, jak i międzynarodowy, wymaga licencji (Opłata za licencję nie może być wyższa od równowartości... 1 mln euro. Potrzebne jest też tzw. zabezpieczenie finansowe na pojazdy przeznaczone do transportu drogowego w 2002 r. Na przedsiębiorców prowadzących działalność bez wymaganych dokumentów, m.in. licencji, będą nakładane kary w wysokości od 200 do 15 tys. zł. W rozporządzeniach określono m.in. wzory licencji na różne rodzaje działalności związanej z transportem drogowym oraz wzory zaświadczeń na przewozy drogowe. Prowadzenie działalności w zakresie transportu drogowego wiąże się też z opłatami drogowymi. W jednym z rozporządzeń określono różne rodzaje opłat drogowych: dobową, siedmiodniową, miesięczną, półroczną i roczną. Wysokość opłaty zależy m.in. od rodzaju pojazdu, jego dopuszczalnej masy całkowitej i liczby osi.
1 stycznia 2002 roku weszła w życie ustawa z dnia 6 września 2001 roku o terminach zapłaty w obrocie gospodarczym. Ustawa daje wsparcie dla małych przedsiębiorców poprzez ograniczenie swobody w narzucaniu im przez dużych kontrahentów niekorzystnych, długich terminów zapłaty za dostarczony towar.
Przepisy ustawy stosuje się do umów o odpłatne dostarczanie towarów lub świadczenie usług przez małego przedsiębiorcę na rzecz przedsiębiorcy nie posiadającego takiego statusu, jeśli strony przewidziały w umowie termin zapłaty dłuższy niż 30 dni.
Definicję "małego przedsiębiorcy" zawierają przepisy ustawy z dnia 19 listopada 1999 roku Prawo działalności gospodarczej. Zgodnie z tą definicją mały przedsiębiorca to taki, który zatrudnia rocznie średnio mniej niż 50 pracowników oraz osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w złotych 7 mln euro lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 5 mln euro.
Ustawa ma także zastosowanie do przedsiębiorców zajmujących się szeroko rozumianą działalnością rolniczą taką jak uprawa roli, hodowla zwierząt, ogrodnictwo, warzywnictwo, leśnictwo, i rybołówstwo śródlądowe.
Nowe zasady nie mają natomiast zastosowania do usług związanych z wykonywaniem czynności bankowych oraz do umów, których jedną ze stron jest podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych, apteka lub hurtownia farmaceutyczna. Ustawa nie dotyczy także umów konsumenckich.
Ustawa daje małym przedsiębiorcom prawo żądania odsetek ustawowych od ich kontrahentów (nie będących małymi przedsiębiorcami), za okres począwszy od 31 dnia po dostarczeniu towaru lub wykonaniu usługi i dostarczeniu odbiorcy faktury lub rachunku do dnia zapłaty, ale nie dłuższy niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Tym samym, od 31 dnia po dostawie towaru lub wykonaniu usługi, dług pieniężny przedsiębiorcy nie posiadającego statusu małego przedsiębiorcy, przekształca się w kredyt i na wezwanie wierzyciela (małego przedsiębiorcy) dłużnik ma obowiązek zapłaty odsetek ustawowych, które mają stanowić cenę tego kredytu i są rekompensatą dla wierzyciela.
Strony mogą zastrzec w umowie odsetki wyższe niż ustawowe i wtedy mały przedsiębiorca może żądać odsetek w tej wyższej wysokości (za okres wskazany powyżej).
Przepisy ustawy nie naruszają uregulowań zawartych w Kodeksie cywilnym dotyczących wymagalności świadczenia i opóźnienia oraz zwłoki dłużnika. Tak więc, niezależnie od odsetek dostawca lub wykonawca usług może żądać odszkodowania, jeśli wskutek zwłoki w zapłacie poniósł szkodę.
Ustawa nie dopuszcza możliwości umownego wyłączenia lub ograniczenia roszczenia o odsetki ustawowe.
Nowa ustawa stanowi więc jeden z istotnych elementów ochrony słabszych uczestników obrotu gospodarczego, których pozycja ekonomiczna utrudnia wynegocjowanie z partnerem porównywalnych warunków umów.
Interwencjonizm Państwa w działalności gospodarczej w roku 2002
Gospodarkę można pobudzać na dwa sposoby. Wspierać popyt, czyli skłonność do wydatków, lub też stymulować podaż, czyli zdolność podmiotów gospodarczych do produkowania i sprzedawania swych produktów. W programie rządowym znajdujemy elementy jednego i drugiego. Można jednak odnieść wrażenie, że rząd ma znacznie więcej pomysłów, jak wydawać pieniądze, niż jak produkować i zarabiać. Stronie podażowej poświęcone są wprawdzie aż trzy szczegółowe programy: "Przede wszystkim przedsiębiorczość", "Pierwsza praca" i "Restrukturyzacja wybranych sektorów gospodarki", ale wielu nowości w nich nie ma.
W ubiegłym tygodniu państwo przedstawiło strategię rozwoju gospodarczego Polski. Premier zaakcentował między innymi, że w rządowej strategii chodzi o efektywne wykorzystanie wszystkich rezerw, które pozwolą przyspieszyć tempo wychodzenia z obecnej kryzysowej sytuacji. Ważna będzie jakościowa poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej.
"Przede wszystkim przedsiębiorczość" to program opracowany pod kierunkiem ministra gospodarki Jacka Piechoty. Jest w nim przedstawionych kilkadziesiąt szczegółowych propozycji, z których niemal wszystkie zostały pozytywnie przyjęte przez środowiska biznesowe. Chodzi o uproszczenie systemu podatkowego, zniesienie wielu regulacji utrudniających życie przedsiębiorcom, uelastycznienie rynku pracy, poprawę funkcjonowania instytucji, z którymi biznesmen musi się stykać. To wszystko cenne, choć nienowe pomysły. Można się tylko zastanawiać, czy okażą się wystarczające, czy ich realizacja będzie zgodna z założeniami, a przede wszystkim, czy nie zostaną zahamowane przez inercję biurokratyczną.
Niestety, przedsiębiorcy nie mogą liczyć na obniżenie podatków i narzutów powiększających koszty pracy, co byłoby najlepszym impulsem podażowym. Rząd - chyba także z przyczyn ideologicznych - odrzuca pomysły obniżenia podatków, szczególnie PIT, według którego rozlicza się znaczna większość małych i średnich firm. Pozostaje więc mieszanie herbaty bez cukru.
Deklaracje podatkowe mają być uproszczone, w ciężar kosztów można będzie wliczać składkę na organizację samorządu gospodarczego, wiele przepisów ma być doprecyzowanych, stawki amortyzacji bardziej elastyczne, okres rozliczania PIT wydłużony, bardziej przyjazne ma być też traktowanie podatników przez urzędy skarbowe. Trudno dziś powiedzieć, jak to będzie wyglądało w praktyce. Zmorą przedsiębiorców jest uznaniowe traktowanie przez urzędy skarbowe niektórych przepisów. Ba, zdarza się, że dwa urzędy lub dwie izby skarbowe w różnych miastach wydają zupełnie inne decyzje w tej samej sprawie. Podobnie dzieje się w Naczelnych Sądach Administracyjnych, rozstrzygających spory między obywatelami a urzędami. Dotyczy to na przykład zaliczania (lub nie) niektórych wydatków firmy do kosztów uzyskania przychodów lub też zaliczania produktów i usług firmy do rozmaitych grup, objętych stawkami VAT. "Pani Basia" z urzędu skarbowego swoją decyzją może zniszczyć przedsiębiorcę, zająć jego majątek, zaś odwołania od tych decyzji trwają latami. Wielu przedsiębiorców domaga się, by urzędnik ponosił materialną odpowiedzialność za błędne decyzje, które doprowadziły firmy do ruiny. Tak rewolucyjnych propozycji w rządowym programie jednak nie ma. Jest wiele innych, pożytecznych, na przykład ograniczenie liczby kontroli w firmach, ale i tak wszystko zależeć będzie od kompetencji i dobrej woli "pani Basi".
Słusznie, że rząd podkreśla potrzebę skrócenia i potanienia procedur rejestracyjnych czy spraw w sądach gospodarczych. To wymaga jednak ogromnej reformy całego sądownictwa, zmiany wielu przepisów, wprowadzenia profesjonalnego zarządzania sądami, włącznie z prywatyzacją niektórych czynności. Tego jednak rząd nie zapowiada. Brakuje nawet tak prostej sprawy, jak pomysł na informatyzację ksiąg wieczystych.
Wysokie bezrobocie jest skutkiem bardzo wysokich kosztów pracy w Polsce (licząc w dolarach - wyższych niż u naszych południowych sąsiadów), niskich kwalifikacji części bezrobotnych i biurokratycznych przepisów utrudniających szybkie przyjmowanie i zwalnianie. Od dawna eksperci podpowiadają, że rynek pracy trzeba uelastycznić, a jednocześnie zdjąć z pracodawców nadmierne ciężary, które powiększają koszty pracy. Czasami pracodawca potrzebuje pracownika na kilka dni, do wykonania konkretnej pracy, ale formalnie musi wykonać wiele biurokratycznych czynności związanych z zarejestrowaniem, szkoleniem, zgłoszeniem do urzędów itd. Rzecz jasna wielu tego nie robi, płacąc z ręki do ręki, lub znajduje sposób, by półlegalnie uciec od biurokracji i wysokich składek.
Rząd przedstawia kilka pomysłów na uelastycznienie rynku pracy i obniżenie kosztów, ale nie są one zbyt śmiałe. W małych firmach nie będzie potrzebny regulamin pracy i służby bhp (i tak ich nie było lub były fikcyjne), umowy czasowe można będzie zawierać wielokrotnie, bez konieczności podpisywania z pracownikiem stałej umowy o pracę, pracodawca zagrożony upadłością będzie mógł odstąpić od stosowania niektórych przepisów prawa pracy. Wszystko słuszne, ale za mało jak na kraj, gdzie bezrobocie dochodzi do 20 proc.
Być może należałoby na jakiś czas zawiesić obowiązującą płacę minimalną oraz dopuścić do zawierania umów cywilnoprawnych między pracodawcami a pracownikami, szczególnie w małych firmach na terenach zagrożonych wysokim bezrobociem. W gruncie rzeczy byłoby to tylko ucywilizowanie stanu dzisiejszego - masowej pracy na czarno, bez żadnej kontroli i bez płacenia jakichkolwiek podatków przez pracowników. To jednak wywołałoby protesty związków zawodowych, które wolą obłudnie przymykać oko na masowe zatrudnianie bez rejestracji, kontroli i podatków niż usankcjonowanie tego stanu i wprowadzenie pewnych reguł.
Jak widać z powyższych przykładów państwo odgrywa ważną rolę w gospodarce. Jego ingerencja polega przede wszystkim na regulacji prawnej podmiotów funkcjonujących w jej obrębie. Takie działania mają na celu usprawnienie działania tego skomplikowanego systemu jakim jest działalność gospodarcza, ujednolicenie uprawnień poszczególnych przedsiębiorców, zapewnienie każdemu równych szans. Nie zawsze jednak intencje pokrywają się z rzeczywistymi efektami, ustawy czasami komplikują funkcjonowanie firm zamiast je upraszczać. Ten fakt nie zmienia jednak zasadności wprowadzania regulacji prawnych w państwie.
z z
Strona 11n