Pedagogika technologiczna - to najlepiej opracowana, najbardziej spójna i logiczna myśl pedagogiczna. Jej korzenie sięgają czasów, gdy zorganizowano pierwsze instytucjonalne ramy wychowania/ kształcenia a teoretyczny podstawę uzyskało to myślenie poprzez
J.F. Herbarta podstaw pedagogiki naukowej.

Pedagogika naukowa wyrosła na gruncie haseł pozytywizmu, głoszących, iż świat jest w pełni poznawalny a jedynym możliwym przedmiotem poznania są fakty i powiązania między nimi (faktem jest tylko to, co można zbadać empirycznie). Ta nauka bada związki przyczynowo - skutkowe miedzy zjawiskami po to, aby przewidywać ich następstwa
i sprawować nad nimi kontrolę.

Nauka nie zajmuje się wartościami, ponieważ są niedostępne badaniu naukowemu. Przestała pełnić funkcję poznawczą a zaczęła pełnić funkcję technologiczną, stała się narzędziem zmiany rzeczywistości.

Korzysta z metod badania zaczerpniętych od nauk przyrodniczych lub też bardziej rozwiniętych nauk humanistycznych i bada rzeczywistość pedagogiczną przy pomocy naukowych metod.

W obszarze tej pedagogiki wychowanie jest rozumiane jako wywieranie wpływu przez jednego człowieka na drugiego (wychowanka) w celu przeobrażenia go zgodnie z założonymi celami.

Pedagogika technologiczna nie zajmuje się celami. Nie są one przedmiotem jej badania, bowiem wartości nie poddają się badaniu naukowemu, ponieważ nie są dającymi się zmierzyć faktami. Pedagogika technologiczna może, więc służyć każdemu celowi, każdej idei, bądź ideologii. Jeżeli więc pedagogika technologiczna nie zajmuje się celem, któremu służy, głównym jej przedmiotem zainteresowania są, więc środki służące do osiągnięcia celu.

Obszar zainteresowań pedagogiki technologicznej można określić jako:

CELE TREŚCI

Formułowane poza pedagogiką ZASADY

METODY

ORGANIZACJA

EFEKTY

Problematyka, którą podejmuje pedagogika technologiczna.

Rezygnując z pytania o cele, pedagogika skupia się wokół poszukiwania odpowiedzi na pytanie „jak”?, przy czym interesują ją odpowiedzi podnoszące efektywność pracy wychowawczej. Zwolennicy tej pedagogiki zastanawiają się nad tym, jakie dobrać treści, jakie formułować zasady, jakie stosować metody i jak zorganizować cały proces wychowania, aby skutecznie zmienić młodego człowieka na lepsze.

Wychowanie jest rozumiane jako zadanie, ma dostarczyć wiedzy zapewniającej osiągnięcie założonego celu, a więc:

• Określić treści (naukowe) wywierające odpowiedni wpływ na przedmiot wychowania

• Formułować zasady postępowania wychowawcy i wychowanka (nauczyciela i ucznia) zwiększające efektywność oddziaływań.

• Wyposażyć nauczycieli i wychowawców w metody skutecznego wywierania wpływu

• Formułować takie postulaty pod adresem środowiska i instytucji, aby stworzyć jak najlepsze warunki do kształtowania człowieka.

Technologiczność tej pedagogiki wyraża się w założeniu, iż poprzez stworzenie odpowiedniego systemu bodźców i zorganizowanie sprzyjających ich stosowaniu warunków możemy stworzyć drugiego człowieka zgodnie z własnymi założeniami. Wychowanek jest traktowany jako materiał do „obróbki”, natomiast pedagog jako „narzędzie” zastosowane
w tym procesie.

Pedagogika humanistyczna - Pod pojęciem pedagogiki humanistycznej kryją się dwa nurty myśli, mające wiele wspólnych cech, jednak różniące się pochodzeniem a także określaniem stopnia ważności poszczególnych kategorii pojęciowych służących ich opisowi.

Pierwszy z nich wyrósł na kanwie ogólnej teorii humanistyki, która została rozwinięta przez Diltheya. Jej podstawowe założenia można następująco sformułować:

1. Treści humanistyki mają zawsze wymiar historyczny i powstają jako obiektywizacje rzeczywistości dokonywane przez pojedynczych ludzi lub przez ludzkie wytwory (państwa, języki lub instytucje).

2. Nauki przyrodnicze wyjaśniają świat, nauki humanistyczne wymagają rozumienia
   po to, aby ogarnąć sens i znaczenie dokonanych obiektywizacji.

Podział nauk na te, które mają wyjaśniać rzeczywistość i poznawać, zależności przyczynowo - skutkowe między faktami (nauki przyrodnicze) i te, które pomagają rozumieć rzeczywistość (nauki o duchu) ma doniosłe znaczenie dla pedagogiki.

Podstawą myślenia pedagogiki humanistycznej są 3 ważne założenia dotyczące rozumienia, metod poznania i relacji między teorią a praktyką:

1. Wszystkie działania pedagogiczne wymagają zrozumienia, na czym polegają wychowawcze relacje między ludźmi, a środki wychowawcze rozpatrywane są pod kątem ich znaczenia dla określonej dziedziny wychowania. Istotą wychowania jest rozumienie świata i człowieka uwikłanego w te relacje.

2. Rozumienie przez pedagogikę metod poznawania rzeczywistości. Głównym źródłem wypowiedzi pedagogiki humanistycznej są teksty, refleksje i teorie dotyczące pedagogicznych doświadczeń i pedagogicznej praktyki. Odczytywanie sensu tekstów zwane jest hermeneutyką a hermeneutyczne metody badania umożliwiają wykrywanie sensu zawartego w tekstach. Tekstem jest zarówno źródło pisane jak i sama rzeczywistość, w której żyjemy. Przedstawiciele pedagogiki humanistycznej śledzą problemy zawarte w tekstach wcześniej napisanych, odnoszą się do współczesności, zastanawiają się nad ich aktualnością. Przyglądają się rzeczywistości, próbują odpowiedzieć na pytanie, co ta rzeczywistość mówi nam o nas samych, a co przed nami ukrywa. Empiryczne badanie rzeczywistości społecznej jest mniej znaczące.

3. Trzeci ważny aspekt pedagogiki humanistycznej zawiera się w triadzie teoria - praktyka - zrozumienie. Przyjmuje się założenia, że teoria jako nauka wywodzi się
   z praktyki.

Drugi nurt pedagogiki humanistycznej budowany jest na bazie psychologii humanistycznej. Opowiada się za antypozytywistycznym modelem humanistyki, proponuje humanistyczne myślenie o wychowaniu, eksponuje jednostkę.

Zakłada, że człowiek jest ze swej istoty dobry i sam wie już od najmłodszych lat,
co jest dobre dla jego rozwoju i z tego powodu wychowawcza nie może być osobą narzucającą. Celem wychowania jest wszechstronny rozwój osobowości wychowanka
i wszystko ma służyć realizacji tego celu (treści, metody). Eksponuje się prawo jednostki do wyboru, do bycia wolnym, bowiem zakłada się, że człowiek jest odpowiedzialny. Rozwój osobowy jest możliwy dzięki „poczuciu bezpieczeństwa”.

Inną ważna kategoria pedagogiki humanistycznej jest holizm, którego istoty upatruje się w całościowym ujmowaniu kształcenia i wychowania. Zwraca się uwagę na znaczenie równoczesnego rozwoju wszystkich sfer osobowości wychowanków (emocjonalnej, intelektualnej, fizycznej) są, bowiem ze sobą ściśle powiązane. Postuluje się potrzebę głębokiego kontaktu psychicznego i zrozumienia pomiędzy nauczycielem a uczniem.
Dużą wagę przywiązuje się także do ciała, do higienicznego trybu życia.

Ważniejsze staje się tworzenie właściwego klimatu pomiędzy wychowawczą
a wychowankiem, który pozwalałby na przełamanie wszelkich barier pomiędzy nimi (obcości, lęku). Proces wychowania powinno cechować partnerstwo, wrogość powinna być zastąpiona radością.

Pedagogika humanistyczna przyjmuje założenie o niewykorzystanym potencjale jego twórczych zdolności, które w normalnej szkole są blokowane, podczas gdy powinny być uwalniane. Twórczość rozumiana jest jako potencjał tkwiący w każdym z nas, jako nasza postawa do życia.

Ważnym sposobem poznawania świata w tej pedagogice jest dialog będący partnerską formą kontaktów pomiędzy wychowującym i wychowywanym.

Pedagogika humanistyczna postulująca bardziej ludzkie traktowanie dziecka, sugerująca konieczność odformalizowania kontraktów pomiędzy wychowawcą
i wychowankiem, walcząca z encyklopedyzmem w kształceniu, postulująca całościowe myślenie o człowieku, dostrzegająca w nim współuczestnika procesu edukacji, pełnoprawnego członka społeczeństwa, stanowi kuszącą ofertę dla wszystkich placówek oświatowo - wychowawczych.

Pedagogika humanistyczna jako koncepcja teoretyczna nie znajduje akceptacji
u pedagogów naukowców, zajmujących się problematyką kształcenia i wychowania.
Zarzuca się jej brak spójności logicznej, nadmierny idealizm, ukrywaną manipulację.

Dla nauczycieli jest ona sposobem myślenia o wychowaniu i kształceniu stanowiącym zachętę do krytycznego przyjrzenia się własnej pracy oraz całemu systemowi oświatowemu.

Pedagogika krytyczna - Interesują ją głównie pytanie o cele wychowania i o interesy przez nie realizowane. Próbuje odkryć, komu i czemu służy edukacja.

Społeczeństwo dbając o własne interesy dążą do zachowania istniejącego układu społeczno - politycznego. Tworząc zakres kultury legalnej (akceptowanej przez rządzących)
i spychając na margines kulturę nielegalną, preferuje się te pierwszą poprzez tworzenie różnego rodzaju instytucji ją promujących.

Główny sprzeciw pedagogiki krytycznej wobec wszelkich instytucji wychowujących
i kształcących dotyczy ich reprodukcyjnego charakteru, zarzuca się im, że pełnią funkcje adaptacyjną, przystosowująca jednostki do istniejącego systemu, powielającą istniejące struktury społeczne. Uniemożliwia to jednostkom pełne i demokratyczne uczestnictwo
w życiu społecznym i ogranicza ich możliwość decydowania o własnym losie. Koncentrują się na reprodukcji istniejącego społeczeństwa, nie przygotowują do jego zmiany.

Jednym z ważnych a mało widocznych narzędzi jest selekcji odbywającej się w szkole jest język. Ważnym a także mało widocznym narzędziem reprodukcji stosowanym
w instytucjach oświatowych jest ukryty program.

Zadaniem pedagogiki krytycznej jest odsłanianie prawdziwych funkcji istniejących instytucji społecznych, demaskowanie ideologii, którym one służą, odkrywanie ich niejawnej intencji i jednocześnie promowanie takiego systemu edukacyjnego, który umożliwiałby jednostce i społeczeństwu dostrzeżenie wielowymiarowości życia społecznego a tym samym świadomego w nim uczestnictwa.

Pedagogika krytyczna to teoria postulująca przekraczanie barier w rozwoju człowieka stawianych mu w procesie edukacji, akceptująca potrzebę osiągania kompetencji komunikacyjnych w celu negocjowania rozbieżnych interesów jednostek i grup społecznych. Pedagogika w tym ujęciu powinna pełnić rolę pośrednika pomiędzy kulturą zastana
a tworzoną.

Zasady pedagogiki krytycznej Z. Kwiecińskiego:

• Odsłaniać przed wychowankiem jego własne możliwości rozwojowe.

• Czynić ludzi zdolnymi do dostrzegania alternatywy wobec każdego ładu społecznego

• Budować w ludziach niezgodę na zastany świat, uczyć ich dostrzegać nieprawości tego świata

• Przygotować do ciągłej interakcji z nimi, ponieważ komunikacja umożliwia nam poznanie innych ludzi.

• Tworzyć dobro i odmawiać współpracy ze złem.

• Wychowywać dla jutra, przygotowywać do zmian

Antypedagogika - Wywodzi się z nurtu pedagogiki humanistycznej, lecz w swoich założeniach, jak i w krytyce istniejącego systemu wychowawczego jest znacznie bardziej radykalna.

Antypedagogice stawiają tezę, iż wszelkie wychowanie jest nielegalne, a więc każdy, kto kocha dzieci nie powinien ich wychowywać, przy czym chodzi tutaj o sama intencje wywierania wpływów zamierzonych. Teza, że nie musimy a nawet nie możemy wychowywać uzasadniona jest następująco:

• Nie powinniśmy jako dorośli rościć sobie prawa do zarządzania przyszłością dzieci

• Wychowywanie jest możliwe tylko dzięki założeniu o potrzebie panowania dorosłych nad dziećmi

• Wychowanie oprócz panowania nad młodym człowiekiem nie zawiera w sobie żadnych innych treści.

Antypedagodzy wyrażają sprzeciw wobec używania czasu, jako jednego z ważnych uzasadnień prawa dorosłych do wychowywania. Ilość przeżytych lat nie jest wystarczającym argumentem uzasadniającym sprawowanie władzy nad drugim człowiekiem. Antypedagogika skupia się na poszukiwaniu odpowiedzi na dwa pytania: czy musimy wychowywać, jeżeli nasze wychowywanie przynosi dziecku więcej szkód niż korzyści, i drugie pytanie - czy mamy prawo wychowywać. Odpowiadając negatywnie na obydwa pytania antypedagodzy ujawniają proces zniewalania dziecka poprzez wychowywanie. „Dzieci mają równe ludziom dorosłym prawa. Trzeba się tylko zastanowić nad tym, jak powinny być one realizowane.

Za prekursora antypedagogiki w Polsce uważa się J. Korczaka, który uznał ich (dzieci) prawo decydowania o sobie, ich prawo do szacunku, głosił pogląd, że dziecko nie jest kandydatem na człowieka, jest człowiekiem.

Pedagogika społeczna jako technologia zajmuje się organizowaniem środowiska wychowawczego w taki sposób, aby wpływy przez nie wywierane były wychowawczo pożądane. Traktuje człowieka instrumentalnie. Poprzez stworzenie odpowiednich warunków można ukształtować go w dowolny sposób. Nie bada rzeczywistości społecznej takiej, jaka jest, lecz pod kątem jaka być powinna. Interesuje ją środowisko wychowawcze. Przykładem technologicznego myślenia w pedagogice społecznej może być organizowanie domów kultury. Technologicznie myślący pedagog społeczny wychodzi swym myśleniu od przyjętej przez siebie wizji jak być powinno i zgodnie z nią próbuje kształtować potrzeby społeczne. Próbuje tak kształtować środowisko, aby było najbardziej zbliżone do założonego przez niego modelu, ludzie natomiast powinni do niego się przystosować, bowiem pedagog technologiczny jest przekonany, że on wie lepiej, co dla człowieka jest dobre. Próbuje tworzyć środowisko przyjazne człowiekowi, daje mu możliwość odkrywania własnych zdolności, a z drogiej strony zapewnia mu poczucie bezpieczeństwa. W swym myśleniu
o wychowaniu wychodzi od potrzeb człowieka, bowiem zakłada, że są one motorem wszelkich działań ludzkich. Najważniejsza jest dla niego jednostka, jej zadowolenie i rozwój.

Zwolennik antypedagogiki, zgadzając się generalnie z tezami pedagogiki humanistycznej, radykalnie postuluje pełne równouprawnienie dziecka, włącza się do walki
o te prawa. Stara się kształtować środowisko społeczne, aby respektowało dziecko jako pełnoprawnego człowieka i włącza się do walki wszędzie tam, gdzie te prawa są naruszane.

Pedagogika społeczna zorientowana krytycznie zakłada, że funkcja i zadania środowiska wychowawczego są określane przez układ stosunków społecznych, za którymi kryją się interesy grup sprawujących władzę w danym kraju.

---