Znaniecki - „Psychologia czy Socjologia?”

Życie społeczne

Indywiduum grupa społeczna stosunki społeczne czynności społeczne

Wychowanie to część kultury, ale też czynność społeczna.

Nie ma dobrej teorii wychowania, ale jeżeli by była to byłaby ona socjologiczna, byłaby ona jedyną naukową teorią.

Nauka dzieli się na nauki przyrodnicze (postawa badacza z góry) i nauki o kulturze (postawa badacza na ukos)

Dlaczego nie psychologia?

Traktuje człowieka jako wyizolowaną z kontekstu jednostkę, poprzez traktowanie czynności laboratoryjnie, klinicznie.

Behawioryzm:

• Koncentracja na dzieciach i zwierzętach - nie tworzą one kultury

• Sprowadza znaczenie faktów społecznych do symboli

• Pomija istnienie przedmiotów niematerialnych, abstrakcyjnych

• Nadmierny redukcjonizm, ignorowanie osiągnięć innych nauk

Behawioryzm jako teoria czynności nie nadaje się do zastosowania poza swoimi pierwotnymi granicami badań nad zachowaniem się zwierząt i dzieci, w szczególności zaś nie nadaje się do wyjaśniania czynności społecznych.

Psychoanaliza:

Psychoanalitycy zastosowali podejście i metody psychiatryczne do czynności normalnych zamiast podejścia kulturowego, humanistycznego do czynności anormalnych.

Psychoanaliza bada pojedyncze przypadki co z punktu widzenia kultury nie ma kluczowego znaczenia

Współczynnik humanistyczny

• odróżnia fakty kulturowe od przyrodniczych

• tę cechę zjawisk kulturowych, przedmiotów humanistycznego badania, tę ich zasadniczą właściwość, że jako przedmioty teoretycznej refleksji są one przedmiotami danymi komuś w doświadczeniu, lub czyimiś świadomymi czynnościami nazwać możemy współczynnikiem humanistycznym tych zjawisk.

• czynności społeczne są czynnościami odnoszącymi się praktycznie do istot ludzkich, które działający podmiot doświadcza jako obdarzone świadomością

• czynności społeczne należy badać indukcyjnie jako fakty empiryczne

• czynności społecznie są dostępne tylko dla badacza, który bierze je ze współczynnikiem humanistycznym

• wartości - przedmioty włączone do czynności ludzkich brane ze współczynnikiem humanistycznym, mają treść materialną (zmysłową) i częściowo niematerialną (duchową)

• większość wartości jest zorganizowana w systemy kulturowe

• dążność czynna - przejawia się w empirii za pośrednictwem rezultatów praktycznych jakie osiąga w zetknięciu z wartościami. Dążność potencjalna to postawa

Mounier - „Świat osobowy”

Osoba nie jest przedmiotem, nie jest nawet najwspanialszym przedmiotem - jest ona jedyną rzeczywistością, którą poznajemy i zarazem tworzymy od wewnątrz. Obecna wszędzie nie jest dana nigdzie.

2 sposoby wyrażania ogólnej idei personalizmu:

1. Można zacząć od badania świata obiektywnego, wykazać że osobowy sposób istnienia jest najwyższą formą istnienia i że ewolucja natury przedludzkiej zbiega się z twórczą chwilą, w której wyłania się to ukoronowanie wszechświata

2. Można przeżyć publicznie doświadczenie życia osobowego w nadziei pozyskania wielkiej liczby tych, którzy żyją, jak drzewa, jak zwierzęta czy jak mechanizmy,

Historia osoby jest równoległa historii personalizmu, toczy się nie tylko na płaszczyźnie świadomości, ale w całej swej rozległości na płaszczyźnie ludzkich wysiłków zmierzających do uczłowieczenia ludzkości.

Duch i tchnienie życia jednoczą się w egzystencji z ciałem.

Osoba ludzka nie może być uchwycona inaczej, jak tylko w określonej sytuacji i jako objawiająca się poprzez swoje związki z otoczeniem, jest egzystencją tworzącą swą egzystencję wśród zjawisk i poprzez nie. Człowiek jest stworzony aby przekraczać siebie.

Alienacje:

1. idealistyczna - w nas samych

2. biegunowo przeciwna ,materialistyczna - wśród rzeczy

Personalizm, dąży wbrew alienacjom do pogodzenia człowieka z samym sobą

Mounier - „Komunikacja”

Indywidualizm to nie personalizm

Rozwój osoby odbywa się jedynie poprzez stałe oczyszczanie się z tkwiącego w niej indywiduum. Rozwój nie następuje poprzez kierowanie uwagi na siebie, a przeciwnie, poprzez czynienie się dyspozycyjnym, dzięki czemu stajemy się bardziej przejrzyści dla siebie i dla kogoś drugiego.

Osoba istnieje tylko zwracając się ku drugiemu człowiekowi, tylko poprzez drugiego człowieka może siebie poznać, tylko w drugim człowieku może się odnaleźć.

Osoba zwraca się na zewnątrz, jest więc z natury komunikowalna, jako jedyna spośród bytów,

Można powiedzieć, że istnieję jedynie w takim stopniu, w jakim istnieję dla kogoś drugiego ( być znaczy kochać)

1. wyjść poza siebie (zwalczanie egocentryzmu, narcyzmu, indywidualizmu)

2. rozumieć (zobaczyć się z punktu widzenia innego człowieka)

3. wziąć na siebie (uczucia i zadania drugiego człowieka)

4. dawać

5. wierność

Sympatia przynależy jeszcze do natury ( szukamy kogoś podobnego) miłość jest już nową formą bytu (jest źródłem odmienności, uznaniem i pragnieniem kogoś drugiego jako kogoś odmiennego)

Niepowodzenie we wzajemnej łączności:

1. zawsze jest w drugim człowieku coś co nie poddaje się naszemu nawet największemu wysiłkowi osiągnięcia łączności

2. jest w nas coś, co z gruntu sprzeciwia się wysiłkowi wzajemności ( zasadnicza zła wola)

3. samo nasze istnienie nie jest pozbawione pewnej nieprzejrzystości i tajemniczości, które stanowią stałą przeszkodę wymiany

4. utworzenie nowego związku opartego na wzajemności, wkrótce wytwarza nowy egocentryzm i przeszkodę w komunikacji między człowiekiem i człowiekiem.

Mounier - „Wolność”

Być wolnym to znaczy w pierwszym rzędzie przyjąć ten warunek i znaleźć w nim oparcie. Wolność jest z reguły ściśle uwarunkowana i ograniczona przez naszą konkretną sytuację. Nasza wolność jest wolnością osoby usytuowanej i uwartościowanej. Jestem wolny nie tylko przez to, że realizuję moją spontaniczność, staję się wolny kiedy naginam tę spontaniczność.

Wolności nie można dać ludziom z zewnątrz, uśpieni swoimi swobodami obudzą się jako niewolnicy. Swobody są tylko szansami ofiarowanymi duchowi wolności.

Frankl - „Pluralizm nauk a jedność człowieka”

Stojąc wobec „drzew” osiągnięć naukowych, badacz gubi z pola widzenia „las” rzeczywistości.

Specjalizacja a uniwersalność

• niebezpieczeństwo nie leży w samej specjalizacji - tylko w podtrzymywaniu pozorów pełności wiedzy przez niektórych naukowców (wiedza totalna) - gdy naukowcy zaczynają rościć sobie takie pretensje wiedza zamienia się w ideologię.

• Wtedy np. biologia staje się biologizmem, psychologia - psychologizmem itd.

• Tzn. że specjaliści generalizują swoje specjalizacje

• Stwierdzenie „nothing but” - nie można człowieka sprowadzać tylko do jednego wymiaru - redukcjonizm (subhumanizm - czyli redukcjonizm jako redukowanie człowieka o jego ludzki wymiar) - naukowy nihilizm

• Nihilizm praktyczny - egzystencjalna próżnia - przeżycie wewnętrznej pustki, bezdenna bezsensowność. Powody jej powstawania to utracenie na drodze ewolucji częściowej ilości instynktów zwierzęcych, a potem i w dalszym ciągu traci ochronę jaką dawała mu tradycja, która w dużym stopniu kształtowała i warunkowała jego postępowanie. Instynkt już nie podpowiada mu co ma robić, a tradycje nie mówią już co powinien robić i należy się obawiać że pewnego dnia człowiek nie będzie już wiedział czego chce. Wtedy popadnie w konformizm, albo będzie ulegał totalitaryzmowi

• Egzystencjalną próżnię więc wspiera redukcjonizm ze swoją tendencją do reifikacji (uprzedmiotowienia człowieka, depersonalizacji)

• Wartości i sensu życia nie da się nauczyć kogoś, wartości i sens życia trzeba przeżywać

• Człowiek nie jest wolny od czegoś lecz do czegoś

• Psychologia głębi (demaskująca) - nie można demaskować w nieskończoność, a tylko do rzeczywistości

• Człowiek jako jedność MIMO różnorodności - jednolity sposób ludzkiego istnienia i różnorodność bytów (cielesny, psychiczny, duchowy)

• Ontologia dymensjonalna - rzutowanie na różne płaszczyzny - rzutowanie na biologiczną i psychologiczną daje 2 odmienne zamknięte układy człowieka - a człowiek jest także bytem otwartym (być człowiekiem to znaczy wychodzić poza siebie samego)

• Istota egzystencji ludzkiej leży w samotrascendencji - bycie skierowanym na coś lub na kogoś

• Wyższy wymiar to wymiar rozleglejszy, który zawiera w sobie wymiar niższy. (człowiek więc pozostał w pewnym sensie też zwierzęciem i rośliną)

• Uczony więc specjalizując się musy utrzymywać fikcję że ma do czynienia z rzeczywistością jednowymiarową, musi jednak też być świadomy źródła błędów, które z tego mogą wynikać.

• 2 prawo ontologii, że różne rzeczy rzutowane na jedną płaszczyznę wyglądają tak samo, tez ma zastosowanie do ludzi, że jedna jednostka chorobowa, oznacza tak naprawdę wiele różnych ludzi.

• Monatropizm - jedność ludzkości - tolerancja itp.

Durkheim - „O wychowaniu i kulturze pedagogicznej”

Wychowanie nie jest takie samo na przestrzeni wieków, nie ma jednolitej koncepcji wychowania, bo jest ona aktualna tylko w danych czasach w danym społeczeństwie.

Nie ma czegoś takiego jak wychowanie idealne - jednolite dla wszystkich. Owszem istnieją pewne wytyczne wychowania takie same dla wszystkich ludzi w danym społeczeństwie w danym czasie, ale istnieją też różne specyficzne zasady właściwe dla danej kasty, klasy czy innej grupy społecznej Inne będzie w zależności os zawodu rodziców, od tego czy odbywa się na wsi czy w mieście itp.

Wychowanie jest działaniem wywieranym przez pokolenie dorosłe na te, które nie są jeszcze do życia społecznego dojrzałe. Zadaniem jego jest rozbudzić i rozwinąć w dziecku pewną sumę stanów fizycznych, intelektualnych i moralnych, których wymaga od niego społeczeństwo jako całość i środowisko szczególne, do którego jest przede wszystkim przeznaczone.

Człowiek potrzebuje wychowania na miarę swoich czasów, aby żyć w społeczeństwie, inaczej nie będzie mógł w nim dobrze funkcjonować, zwierzęta same mogą dojść do wszystkiego co im przekazują starsi, bo ich zdolności wynikają, przede wszystkim z instynktów i rozwijania wrodzonych umiejętności. Natomiast człowiekowi przekazuje się to co warunkuje jego życie w społeczeństwie, wraz z kulturą, historią itd. To jak wygląda współczesne społeczeństwo zarówno pod względem naukowym, moralnym i kulturowym zależy nie tylko od osób współczesnych ale też od dorobku historycznego. Ten dorobek odróżnia nas od zwierząt, bo jest to współdziałanie z innymi, współczesnymi sobie jak i przeszłymi, co wzmaga naszą wydajność działania.

Zadania pedagogiki: (kultura pedagogiczna)

• nie ma ona zastępować wychowania. Pedagog nie ma tworzyć os nowa systemów nauczania, a opierając się na historii oświaty udoskonalać ją

• psychologia ma określić środki do urzeczywistnienia celów pedagogii i wychowania, a cele mają być określone na podstawie historii nauczania i pedagogii

• psychologia zbiorowa - ma znaczenie dla pedagoga, bo klasa to mała społeczność, a nie tylko zbiór jednostek. Te jednostki w grupie funkcjonują inaczej niż gdy są same.

Hessen - „Karność, wolność, osobowość, cel wychowania moralnego”

Karność jest to przymus zorganizowany - uporządkowany, ale również porządkujący, mający na celu organizację. - wiąże się z pracą i wysiłkiem - społeczeństwo karne jest społeczeństwem z silną, ześrodkowaną władzą

Tresura stosuje się tylko do zwierząt, nie do ludzi. Opiera się na przemocy i obawie, karność zwraca się do własnej woli i rozumu podwładnych, stawia tylko cel, a pozostawia wybór środków i dróg jego osiągnięcia własnej inicjatywie. Pozostawia także odpowiedzialność osobie podwładnej. tworzy więc równowagę pomiędzy posiadaczem władzy a podwładnym, w przeciwieństwie do tresury gdzie przedmiot jest środkiem, narzędziem do osiągnięcia celu. Przy karności istnieje cel wyższy, któremu służą obie strony, przy tresurze jest tylko ślepe posłuszeństwo. Więc karność różni się od tresury przysługującą jej wolnością. Karności nie da się zamienić w tresurę, bo człowiek nie jest w stanie zniweczyć osobowości drugiego człowieka. Karność pozbawiona wolności niweczy samą siebie.

Wolność - zniekształceniem wolności jest samowola. Wolność to niemożność przewidywania wszystkich oddziaływań środowiska zewnętrznego, a samowola to zdolność wyboru pomiędzy kilkoma możliwościami. Postępki samowolne nacechowane są niestałością, bierną zależnością od świata zewnętrznego i nieprzewidywalnością. Czyny wolne są stałe, samoistne w stosunku do zmiennych wpływów środowiska, a nawet częściowo przewidywalne. Czyny wolne są przewidywalne tylko negatywnie (czego nie zrobi...) a pozytywnie nie da ich się przewidzieć bo są z założenia nowe, nikt wcześniej tak nie postępował. Im bardziej czyn jest niezastąpiony i indywidualny, tym bardziej jest wolny. Tak więc samowola jest wyborem między istniejącymi rozwiązaniami, a wolność jest stworzeniem nowej drogi. Nasze czyny nigdy nie są całkowicie wolne, a tylko do tej wolności mogą się zbliżać i stają się tym bardziej wolne im bardziej są zbieżne z cechującą nas linią naszej osobowości.

Wolność to autonomia od bezprawnej samowoli czyli anomii, jako posłuszeństwa względem prawa zewnętrznego tj. heteronomii. Bądź wolny - to bądź samym sobą, bądź wierny własnej drodze życia

Osobowość - jest procesem twórczym, w odróżnieniu od temperamentu nie jest wrodzona. Osobowość to prawo indywidualne. Jest to zespół czynów, ale nie oderwanych tylko konsekwentnych.

Indywidualność - nie może być przedmiotem starań, jest naturalnym owocem dążenia do czegoś indywidualnego. Właściwie indywidualne jest to co jest niezastąpione. Indywidualność występuje wyłącznie na tle całości zjednoczonej wspólnotą zadania. Czyn jest tym bardziej indywidualny im bardziej wyraża osobowość, czyli im bardziej jest wolny.

Moralność: jej stopień osiągnięty przez człowieka zależy od dwóch czynników:

• od stopnia natężenia jego woli (dośrodkowej siły osobowości)

• obszaru otaczających go treści kulturalnych (odśrodkowe siły kultury zewnętrznej)

Im większy promień kultury tym większą musimy mieć siłę dośrodkową, żeby osiągnąć ten sam poziom moralności.

Rozwój moralności to wzrost ludzkiej wolności i osobowości.

Zadaniem wychowania moralnego jest rozwinięcie w człowieku wolności

Hessen - „O pojęciu i celu wychowania moralnego”

byt	nazwy	Pojedynczy człowiek/zbiorowość	Nieśmiertelność	Wychowanie umysłowe	Wychowanie moralne
I	Biologiczny	Osobnik, organizm psychofizyczny/gatunek	Prokreacja	Pielęgnacja	Anomia
II	Społeczny	Jednostka/grupa społeczna	Nieśmiertelność grupy	Urobienie społeczne	Wychowanie w słusznym postępowaniu
III	Kultury duchowej	Osobowość/wspólnota tradycji duchowej	Nieśmiertelność „ducha obiektywnego”	Kształcenie osobowości, samokształcenie	Następstwo wychowania
IV	Doskonałej wspólnoty moralnej		Zmartwychwstanie duszy	Nie ma innego niż moralne wychowanie	Zbawienie

Kolejne warstwy są coraz mniej zmechanizowane, żeby w 4 całkowicie wyzbyć się tej mechanizacji

Reich - „Zieleni się Ameryka” - Utracona tożsamość

Życie człowieka w państwie korporacyjnym - życie robota, w którym człowiek jest pozbawiony własnego „ja” staje się rolą, czynnością, funkcją.

Zinstytucjonalizowana nauka w szkole - przygotowanie do zawodu polega na nauczeniu osiągania celu, dyscypliny oraz tłumieniu dążeń i zainteresowań niezwiązanych z celem. Osiąganie celu jest zastąpieniem wewnętrznych dążeń przez cel narzucony zewnętrznie. W szkole odbywa się przygotowanie konsumenta, które polega na niedopuszczeniu do uformowania się własnego indywidualnego zdania w różnych kwestiach. Uczy się dziecko jak tworzyć zastępczą osobowość, która lepiej sobie poradzi w roli producenta i konsumenta we współczesnym świecie, niż jego prawdziwe ja. Życia nie traktuje się jako proces, tylko jako osiągniętą pozycję. Szkoła opiera się na posłuszeństwie. Jednym z głównych celów szkoły nie jest nauczanie tylko indoktrynacja. Nauczanie to dopomaganie uczniowi w samodzielnym myśleniu, indoktrynacja to zmuszanie ucznia do przyjęcia cudzych idei, czyjejś wersji faktów.

Wszystkie działania w zakresie edukacji i prawa mają na celu zmuszenie jednostki do dopasowania się do hierarchii, bo tak naprawdę nie ma wyboru. Proces hierarchizacji:

• dostarcza siły roboczej dla machiny państwowej

• dla wszystkich poza osobami na szczycie stwarza sytuację niższości

Człowiek postrzegany jest przez pozycję jaką zajmuje (prawnik, lekarz) i sam też zaczyna się tak postrzegać.

Kryzys tożsamości - człowiek nie wie, które ze swoich zainteresowań wybrać podczas podejmowania decyzji zawodowych - musi z czegoś zrezygnować - z części własnego „ja”

Ludzie są więźniami swoich ról - państwo chce narzucać w dość ścisłych granicach styl życia w zakresie seksu, kultury i świadomości, myśli i działalności politycznej.

Od dzieciństwa państwo każe ludziom uczyć się dopasowywać swoją indywidualność do sztywnych reguł - zabija osobowość. - człowiek staje się „spięty” - radzi sobie z wymogami i frustracją państwa korporacyjnego, ale ma ograniczone człowieczeństwo.

Baumann - Etyka ponowoczesna

Bardziej potrzebujemy wiedzy i umiejętności z zakresu moralności, niż z zakresu praw natury i techniki.

Etyczny kryzys ponowoczesności:

1. niepewność etyczna

• nie widzimy dalekosiężnych skutków naszego działania

• nasz wkład pracy ginie w ogólnym dużym efekcie

• w każdym aspekcie pojawiamy się jako cząstkowa „rola” - jako indywidualności jesteśmy niezastąpieni, ale jako aktorzy odgrywający liczne role jesteśmy. To wytwarza w nas zwalanie poczucia winy na „rolę” a nie na nasze „ja” - w ten sposób uwalniamy się od niego (jak nie ja, to i tak ktoś inny wejdzie w tę rolę i to zrobi)

• kiedy jesteśmy „sobą” ponosimy pełną odpowiedzialność za swoje czyny - trudno nam samemu kierować sobą i brać tę odpowiedzialność, jeśli całe życie mieliśmy ją narzuconą.

• W dzisiejszych czasach istnieje wiele zbiorów zasad(pluralizm) - musimy wybrać najpierw, który chcemy przyjąć - na ogół postępując zgodnie z jednym, postępujemy niezgodnie z innym

• Szukamy autorytetów - ale żaden nie jest pewny - więc trudno nam zaufać, stajemy się podejrzliwi.

2. dylemat etyczny

• etyka to jeden z kodeksów moralnych, który próbuje zająć miejsce tego jedynego słusznego.

• Człowiek powinien sobie sam wyznaczać moralność - sam z siebie najlepiej wie jak postępować moralnie, nie potrzebuje zasad narzucanych z zewnątrz.

Braidotti - Podmiot w feminizmie

Wirginia Woolf, Simone de Beauvoir.

Świadomość feministyczna ujęta w kategoriach naukowych, jest jedynym źródłem świadomości, determinacji I profesjonalizacji kobiet.

Women's Studies - Catherine Stimpson, Hester Eisenstein

Trzy etapy rozwoju Women's Studies:

1. koncentracja na krytyce seksizmu jako społecznej i teoretycznej praktyki, która tworzy różnice i rozmieszcza je na skali wartości władzy

2. rekonstrukcja wiedzy na bazie doświadczeń kobiet i sposobów poznania i przedstawiania idei powstałych w obrębie kobiecych tradycji kulturowych

3. formułowanie nowych wartości dających się zastosować w społeczności pojmowanej jako całość.

KOBIETA - kategoria „zbiorowości” - pomimo indywidualnych różnic, kobiety jako kategoria są pokrzywdzone w wyniku powszechnych, kulturowo narzuconych założeń. Wszystkie kobiety są pozbawione dostępu do wyższego wykształcenia z powodu tradycyjnego ujęcia kobiety jako irracjonalnej, nadwrażliwej, przeznaczonej do bycia żoną i matką

KOBIETA ≠ MĘŻCZYZNA (jest „inna-niż”) i co za tym idzie „gorsza-niż”

Mizoginia - definiowanie kobiety przez mężczyznę i dodawanie że jej niższa rola wynika z uwarunkowań biologicznych.

Feminizm jest pytaniem, na które odpowiedzią jest upełnomocnienie podmiotu kobiecego, w sensie politycznym, epistemologicznym i empirycznym.

Feminizm postrzega kobietę, nie jako „inną-niż” ale jako „inną w taki sposób, by spowodować powstanie nowych wartości”

Nowoczesność - wymaga przedefiniowania definicji podmiotu. Zdefiniowania kobiecej podmiotowości, wprowadzenia projektu afirmacji różnicy płci, ale płci, które są równe.

Dewey - Demokracja i wychowanie - Wychowanie jako rozwój

Rozwój - kumulujący się postęp działania ku późniejszym rezultatom (młodzi będą tworzyć społeczeństwo danej epoki nieco później w stosunku do współczesności).

Zdolność do rozwijania się zależy od potrzeby społecznej i od plastyczności. Oba te czynniki oddziałują najbardziej w okresie dzieciństwa i młodości. Plastyczność, czyli zdolność uczenia się z doświadczenie, oznacza kształtowanie nawyków. Nawyki dają kontrolę nad środowiskiem, zdolność użytkowania jej dla ludzkich zamierzeń. Nawyki przyjmują formę zarówno przyzwyczajenia, jak ogólnej, trwałej równowagi między działalnością organizmu a środowiskiem i formą czynnych zdolności przystosowania działań do sprostania nowym warunkom. Pierwsza dostarcza podstawy rozwojowi, druga stanowi rozwijanie się. Czynne nawyki wymagają myśli, inwencji i inicjatywy w zastosowaniu zdolności do nowych celów. Przeciwstawiają się one rutynie, która oznacza hamowanie wzrostu. Ponieważ rozwój jest cechą charakterystyczną życia, wychowanie jest tym samym, co wzrastanie, nie ma ono celu poza sobą. Kryterium wartości wychowania szkolnego jest stopień, w jakim stwarza ono pragnienie ciągłego rozwoju i dostarcza środków, które umożliwiają jego rzeczywistą realizację.

Dewey - Demokracja i wychowanie - Cele wychowania

Cel oznacza rezultat wszelkiego naturalnego procesu dochodzącego do świadomości i stającego się czynnikiem w zdeterminowaniu obserwacji i wyboru dróg działania. Oznacza, że pewna działalność staje się inteligentną działalnością. Oznacza szczególnie przewidywanie alternatywnych konsekwencji związanych z działaniem w danej sytuacji w różny sposób i zużytkowanie tego, co się przewiduje, dla bezpośredniej obserwacji i eksperymentu. Prawdziwy cel jest więc w ten sposób przeciwstawiony w każdym punkcie celowi narzuconemu z zewnątrz w procesie działania. Ten ostatni jest stały i sztywny; nie jest bodźcem dla inteligencji w danej sytuacji, ale jest rozkazem zrobienia tego a tego. Zamiast wiązać się bezpośrednio z obecną działalnością, jest odległy, oderwany od środków, przy pomocy których ma być osiągnięty. Zamiast podsuwać swobodniejszą i lepiej zrównoważoną działalność, jest kresem postawionym działaniu. W wychowaniu konsekwencją powszechnego stosowania z zewnątrz narzuconych celów jest nacisk kładziony na pojęcie przygotowania do odległej przyszłości, co czyni pracę zarówno nauczyciela, jak i ucznia mechaniczną i niewolniczą.

Dewey - Demokracja i wychowanie - Doświadczenie i rozumowanie

Określając rolę procesów myślowych w doświadczeniu zwróciliśmy przede wszystkim uwagę na to, że doświadczenie obejmuje połączony proces działania i próbowania wraz z doznawaniem konsekwencji tych poczynań. Ścisła separacja tych dwu faz przekreśla istotny sens doświadczenia. Myślenie posiada w doświadczeniu tę właśnie funkcję, że ustanawia powiązania pomiędzy działaniem i jego skutkami. Refleksja nie tylko stwierdza te powiązania, lecz ustala ich szczegóły. Charakter poszczególnych powiązań wyraża w formie pewnych relacji. Pragnienie ustalenia implikacji danego aktu, dokonanego lub zamierzonego, staje się bodźcem do przeprowadzenia rozumowania. Czynimy wtedy przewidywania odnośnie do jego konsekwencji. Zakłada to, że sytuacja, tak jak się przedstawia faktycznie lub subiektywnie dla nas, jest w jakimś sensie nie zakończona, a więc nie rozstrzygnięta. Nasze supozycje odnośnie ewentualnych konsekwencji są hipotetycznym rozwiązaniem tej sytuacji. Należy sumiennie prześledzić istniejące warunki oraz implikacje wysuniętej hipotezy po to by uczynić ją możliwie najlepszą. Taką właśnie operację nazywamy rozumowaniem. Następnie, proponowane rozwiązanie - idea lub teoria - musi się potwierdzić w działaniu. Jeżeli wywoła ono określone skutki, określenie zmiany w otoczeniu, przyjmujemy naszą hipotezę za słuszną. W innym wypadku dokonujemy jej modyfikacji i podejmujemy nowe próby. Myślenie obejmuje wszystkie te kroki: ujęcie problemu, obserwację warunków, konstrukcję logicznie opracowanej wersji przypuszczalnego rozstrzygnięcia, a wreszcie dokonanie właściwego sprawdzającego eksperymentu. Z każdego rozumowania rodzi się wiedza, zarazem jednak wartość wiedzy zależy w ostatecznym rachunku od stopnia jej udziału w naszym rozumowaniu. Żyjemy wszak w świecie, który się ustawicznie nadal rozwija, dlatego też nasze główne zadania dotyczą przyszłości. Wartość natomiast retrospekcji - a ten właśnie aspekt odróżnia wiedzę od procesu myślenia - polega na uzbrajaniu naszych poczynań, kierowanych ku przyszłości, w rzetelność, pewność i płodność.

Ortega y Gasset - Bunt Mas

Filozofia egzystencjalna - ale sam Ortega określa się jako przedstawiciel racjowitalizmu - nie chce być uważany za egzystencjonalistę, ponieważ uważa, że egzystują rzeczy, a człowiek żyje

Wyznacznikiem przynależności do MASY nie jest urodzenie, wiąże się to z mentalnością.

Pokazuje człowieka na zasadzie odróżnienia go od zwierzęcia. Zwierzę zna tylko 2 stany - sen i aktywność. Człowiek może wejrzeć w swoje wnętrze

---