Rynki finansowe- funkcjonalnie i przedmiotowo wyodrębnione części systemu gospodarczego gdzie podejmowane są celowe, uwzględniające kryterium wyboru, decyzje gospodarcze związane z cyrkulacją, rozmieszczeniem i użyciem środków finansowych. Miejsce zawierania transakcji mających za przedmiot kapitał finansowy. Dzięki tym transakcją dochodzi do przesuwania środków od podmiotów mających ich nadwyżki (oszczędności) do podmiotów zgłaszających zapotrzebowanie na środki finansowe i to zarówno na krótki okres czasu (płynność) jak i na okresy dłuższe ( inwestycje).
Transakcje rzeczywiste- celem ich jest rzeczywiste przeniesienie prawa własności
Transakcje nierzeczywiste - celem ich jest rozliczenie kontraktu
Funkcje rynku finansowego
Alokacyjna - polegająca na przemieszczeniu występujących w gospodarce nadwyżek pieniężnych od podmiotów mających ich nadmiar do podmiotów i potrzebujących.
Wartościująca - ułatwia ocenę finansową dokonanych transakcji
Informacyjna - dotyczy sytuacji ekonomicznej elementów przy dokonywaniu inwestycji przez inwestorów.
Instrumenty finansowe:
Papiery wartościowe- akcje, certyfikaty inwestycyjne funduszy zamkniętych, obligacje, kwity depozytowe, prawa poboru, listy zastawne jednostki uczestnictwa w funduszach otwartych i specjalistycznych otwartych -instrumenty rynku pieniężnego
instrumenty pochodne- finansowe kontrakty terminowe, umowy forward dotyczące stóp procentowych, swapy akcyjne, swapy na stopy procentowe, swapy walutowe, opcje kupna i sprzedaży instrumentów finansowych.
Funkcje papierów wartościowych:
Umożliwiają cyrkulację i efektywną alokację środków pieniężnych w systemie gospodarczym.
Umożliwiają pozyskanie środków finansowych przez poszczególne podmioty
Umożliwiają inwestowanie ( lokowanie) nadwyżek środków finansowych
Realizują funkcje zastawnicze
Rynek pieniężny-na którym przedmiotem obrotu są kapitały krótkoterminowe z okresem zwrotu nie dłuższym niż 1 rok. Jest on rynkiem najbardziej płynnych aktywów finansowych, które służą emitentom do pokrycia zapotrzebowania na kapitał obrotowy, a więc na utrzymanie lub przywrócenie bieżącej płynności finansowej. Rynek pieniężny jest również wykorzystywany w celu realizacji określonej polityki monetarnej państwa. Dzięki niemu państwo ma wpływ na podaż pieniądza, a przez to na ilość pieniądza pozostającego w obiegu.
Cechy rynku pieniężnego
Duża konkurencja między uczestnikami rynku związana ze sprawnym obiegiem informacji
Wysoki stopień płynności instrumentów będących przedmiotem obrotu na rynku finansowym
Wysoki stopień bezpieczeństwa transakcji
Funkcje rynku pieniężnego:
Umożliwia efektywną alokacje środków
Optymalizacja lokacji środków krótkoterminowych w systemie gospodarczym
Wyrównanie krótkoterminowych zaburzeń płynności uczestników rynku
Umożliwianie dywersyfikacji portfela inwestycyjnego.
LIBOR - średnia arytmetyczna stóp procentowych po jakiej banki Wielkiej Brytanii są gotowe udzielić pożyczki innym bankom.
LIBID - średnia arytmetyczna po jakiej najczęściej banki Wielkiej Brytanii gotowe są przyjąć środki od innych banków.
W Polsce odpowiednikami są:WIBOR i WIBID.
Instrumenty rynku pieniężnego bony skarbowe , bony pieniężne , weksle, akcepty bankowe, czeki , commercial papers
Bony skarbowe - krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez Państwo w celu sfinansowania potrzeb wynikających z budżetu Zerowe ryzyko, Wysoka płynność - gwarantowaną przez rynek wtórny, Niskie oprocentowanie
Bony skarbowe sprzedawane są z dyskontem (poniżej wartości nominalnej). Dyskonto stanowi więc jedyny zysk nabywcy bonu. Ich cena jest określona przez nabywców.
Po upływie okresu na jaki bony skarbowe zostały wyemitowane zostają one wykupione przez emitenta powyżej wartości nominalnej. W momencie wykupu podlegają umorzeniu. (bony skarbowe nie są skierowane do osób fizycznych) Są na ogół papierami wartościowymi długoterminowymi dla których termin wykupu wynosi przeciętnie 5-30 lat. Są one powszechnie wykorzystywane do budowania portfela inwestycyjnego zarówno przez inwestorów indywidualnych jak i instytucjonalnych. Są papierami wartościowymi dającymi bankom komercyjnym możliwość zaciągnięcia kredytu lombardowego w banku centralnym
Bony pieniężne: emitowane przez Narodowy Bank Polski ,wykorzystywane do regulowania przepływu pieniądza w gospodarce
Commercial papers - (bony komercyjne przedsiębiorstw, skrypty dłużne). Jest to instrument rynku pieniężnego w którym emitent zobowiązuje się do jego wykupu w określonym terminie po jego wartości nominalnej. Wykorzystuje się je do uzupełnienia kapitału obrotowego przedsiębiorstwa. Dzięki możliwości rolowania emisji (przeprowadzenie kolejnej franszyzy w dniu zapadalności poprzedniej emisji) mogą być wykorzystywane w celu finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych.
Korzyści dla emitenta:
niższy koszt pozyskania kapitału w porównaniu z kredytem bankowym możliwość wykupu przed terminem zapadalności elastyczne dostosowanie finansowania (poprzez kolejne transze) do rzeczywistych potrzeb emitenta
prezentacja firmy na rynku finansowym (funkcja informacyjna - „ reklama”)
Korzyści dla inwestora:
możliwość uzyskania wyższej stopy zwrotu niż z lokaty bankowej możliwość odzyskania środków przed terminem zapadalności dzięki sprzedaży na rynku wtórnym instrument wykorzystywany do dywersyfikacji portfela lokacyjnego
Obligacja jest to papier wartościowy o charakterze wierzycielskim w którym emitent zobowiązuje się zwrócić posiadaczowi obligacji jej wartość nominalną w oznaczonym terminie i zapłacić ewentualne odsetki. Celem jej jest pozyskanie środków długoterminowych finansowych przez emitenta.
Korzyści z emisji obligacji:
brak prowizji bankowej za udzielenie kredytu
bark nadzoru nad wykorzystaniem poszczególnych transz kredytu
niższe oprocentowanie (niż w przypadku kredytu bankowego)
Wady emisji obligacji:
koszt emisji wysoki (nie opłaca się na tej drodze pozyskiwać małych kwot na krótkie terminy) trudności z uplasowaniem emisji na rynku potencjalne dyskonto
Korzyści dla inwestorów: wyższe oprocentowanie potencjalne dyskonto
możliwość sprzedaży bez utraty odsetek
Wady dla potencjalnego nabywcy większe ryzyko
Emitent obligacji:
skarbowe (emitowane przez skarb państwa, zerowe ryzyko, niska stopa zwrotu)
komunalne (emitowane przez podmioty samorządu terytorialnego: gminy, sektor publiczny) instytucji finansowych (emitowane przez banki, instytucje ubezpieczeniowe)
przedsiębiorstwa
Obligacje komunalne - emitentami są gminy lub przedsiębiorstwa działające w sektorze publicznym. Środki pozyskane ze sprzedaży wykorzystywane są na określone przedsięwzięcia przez nie realizowane (np.: budowa oczyszczalni ścieków). Zabezpieczeniem emisji tych obligacji jest majątek komunalny (nieruchomości, grunty) dochody z podatków i opłat lokalnych a także poręczenia rządowe lub bankowe.
Obligacje przedsiębiorstw - ze względu na duże zróżnicowanie podmiotów emitujących tego typu obligacje również wśród tych papierów wartościowych istnieje duże zróżnicowanie stopy zwrotu i ryzyka. Celem emisji jest pozyskanie kapitału długoterminowego. Zwykłe
Zamienne - funkcjonują jak obligacje zwykłe , jednakże w okresie karencji mogą być zamienione na akcje emitenta. Prawo do zmian po stronie inwestora cena wyższa, po stronie emitenta cena niższa
Warranty - obligacje z dołączonym poboru, umożliwiają inwestorowi nabycie akcji spółki w określonym terminie i po określonej cenie. Warrant może być przedmiotem transakcji jako osobny instrument. W takim wypadku obligacja będzie funkcjonowała jako obligacja zwykła.
Czynniki obligacji kształtujące ceny obligacji:
oprocentowanie obligacji (im wyższe tym cena wyższa)
wartość nominalna obligacji
zmiana rynkowych stóp procentowych - wzrost rynkowych stóp procentowych powoduje spadek ceny obligacji, a spadek rynkowych stóp procentowych wzrost ceny rynkowej obligacji.
ocena ryzyka emitenta - ze wzrostem ryzyka kredytowego spada cena obligacji
zmiana różnicy oprocentowania obligacji w porównaniu z obligacjami skarbowymi. Im ta różnica mniejsza tym cena obligacji niższa.
termin wykupu - im bliższy tym cena bardziej będzie się zbliżała do wartości nominalnej
istnienie rynku wtórnego
dodatkowe przywileje (prawo pierwszeństwa)
istnienie opcji (warranty)
Oprocentowanie obligacji a YTM
gdy oprocentowanie obligacji jest niższe niż wymagana stopa zwrotu to jej wartość rynkowa jest niższa niż wartość nominalna
gdy oprocentowanie obligacji jest wyższe niż wymagana stopa zwrotu to jej wartość rynkowa jest wyższa niż wartość nominalna gdy oprocentowanie obligacji jest równe wymaganej stopie zwrotu to jej wartość rynkowa jest równa wartości nominalnej
DURATION - średni termin wykupu i czas trwania obligacji.Jest to średni wazony termin zapłaty całego strumienia płatności, gdzie termin każdego uiszczenia jest ważony przez iloraz płatności i całkowitej wartości obligacji.
Punkt w którym następuje zróżnicowanie wartości.
Termin wykupu informuje nas jedynie o ostatniej zapłacie w całym strumieniu płatności, nie zwracając uwagi na płatności dokonywane do tego terminu.
Średni termin wykupu lepiej pokazuje czas niezbędny do odzyskania środków, które zainwestowano w obligacje.
Wskaźnik ten służy do szacowania ryzyka zmiany ceny (stopy procentowej). Pozwala porównać obligacje o różnych terminach wykupu i różnym oprocentowaniu.
Im niższe oprocentowanie tym większe ryzyko zmiany ceny obligacji. Im dłuższy okres do terminu wykupu tym większe ryzyko zmiany ceny.
Duration zależy od:
Oprocentowania obligacji (im wyższe oprocentowanie tym krótszy czas trwania)
Czasu do terminu wykupu (im czas ten dłuższy tym dłuższy czas trwania)
Stopy dochodu w okresie do wykupu (im wyższe YTM tym krótszy czas trwania)
Ograniczenia wykorzystania duration:
Odnosi się jedynie do ryzyka związanego ze zmianami rynkowych stóp procentowych, pomijając ryzyko niedotrzymania warunków emisji (brak płatności kuponowych, ryzyko wcześniejszego wykupu, możliwość konwersji na akcje)
Możliwe jest szacowanie zmian stóp zwrotu jeśli przejdziemy z jednej struktury płaskiej stóp procentowych na inną (wyższą lub niższą) strukturę stóp procentowych.
Stopa zwrotu w terminie do wykupu w przypadku krótkiego czasu trwania jest bardziej zmienna niż w przypadku dłuższego czasu trwania
Trudno wyznaczyć czas trwania dla innych papierów wartościowych (akcji) więc jeszcze trudniej będzie dla portfeli mieszanych.
Własności wykupu obligacji
im wyższe oprocentowanie obligacji tym mniejsza wypukłość
im wyższy termin wykupu tym większa wypukłość
im wyższa stopa dochodu( YTM) tym mniejsza wypukłość obligacji
im dłuższy termin wykupu tym większe wypukłości
Portfele obligacji najlepszym okazuje się portfel o największej wypukłości.
Własność stopy dochodu
jeśli rośnie wartość obligacji to spada stopa dochodu YTM( i odwrotnie)
jeśli YTM ulega zmianie wysokości ewentualnej premii i dyskonta zmniejsza się wraz ze zbliżaniem się momentu wykupu
tempo zmniejszania się premii lub dyskonta rośnie w miarę zbliżania się terminu wykupu
procentowa zmiana wartości obligacji wywołana zmianą stopy dochodu jest tym mniejsza im wyższe jest oprocentowanie obligacji( ten sam termin wykupu)
procentowa zmiana wartości obligacji wywołana zmianą YTM jest tym mniejsza im krótszy jest termin wykupu
Akcja jest papierem wartościowym który potwierdza udział akcjonariusza( posiadacza) w majątku spółki
Generalnie przyjmuje się że oczekiwana stopa zwrotu z inwestycji jest zależna od trzech czynników:
Realnej, wolnej od ryzyka stopy zwrotu
Oczekiwanej stopy inflacji w okresie inwestycyjnym
Premii ryzyko specyficzne dla danej inwestycji (im wyższy poziom ryzyka tym nasze oczekiwania też będą wyższe)
Ostatni z czynników wpływających na oczekiwaną stopę zwrotu, czyli premia za ryzyko jest najczęściej:
Wprost proporcjonalna do wielkości potencjalnych strat, jakie mogą mieć miejsce w przypadku gdy zmienna zachowa się niezgodnie z oczekiwaniami decydenta
Odwrotnie proporcjonalna do dochodu pozbawionego ryzyka
Ryzyko jest szansą, że pewne niepomyślne zdarzenie będzie miało miejsce. (szacujemy prawdopodobieństwo wystąpienia tego zdarzenia.
Niepewność - jej źródłem jest środowisko zewnętrzne w którym zachodzą procesy wymykające z precyzyjnego przewidywania i kontroli.
Ryzyko systematyczne - odnosi się do ogółu społeczeństwa i nie może być kontrolowane przez pojedynczą osobę. Zmiany instrumentu finansowego, zmiany stóp procentowych, inflacja czy zmiany kursów walutowych.
Ryzyko niesystematyczne - wiąże się z przyszłymi wydarzeniami, które możemy przewidzieć i jemu przeciwdziałać.
ryzyko systematyczne + ryzyko niesystematyczne = RYZYKO CAŁKOWITE
Nie ma możliwości pełnego wyeliminowania ryzyka, jednak poprzez umiejętną dywersyfikację można ograniczyć prawie do zera jego część, jaką jest ryzyko specyficzne (niesystematyczne).
Ryzyko w finansach - możliwość poniesienia straty , ale również możliwość uzyskania korzyści większej niż oczekiwana
Ryzyko stopy procentowej - wiąże się ze zmianami rynkowej stopy procentowej i wpływem tych zmian na sytuację podmiotu. Szczególnie jest to ważne w przypadku otwartych pozycji bilansowych jakie może posiadać podmiot (lokaty, kredyty)W momencie gdy podmiot posiada jakieś zobowiązania oprocentowane to każdy wzrost naraża go na straty. Z doświadczenia rynkowego wynika że gwałtowny wzrost stóp procentowych prowadzi do spadku cen akcji (przynajmniej w krótkim czasie).
Ryzyko walutowe występuje głównie u podmiotów eksportujących lub importujących. Wiąże się z różnicą czasową między momentem powstania należności a momentem rozliczania transakcji w danej walucie. Jeżeli kursy spadają to cena waluty rośnie i odwrotnie. Występuje nie tylko w przypadku exportu i importu towarów ale również przy inwestycjach zagranicznych (zagraniczne fundusze inwestycyjne)
Ryzyko inflacji - (ryzyko siły nabywczej) - występuje gdy siła nabywcza dochodu z tytułu inwestycji zmienia się znacznie w skutkach zmian stopy inflacji.
Ryzyko rynku - występuje głównie przy inwestowaniu w akcje i wynika z faktu iż notowania pojedynczych papierów wartościowych w mniejszym bądź większym stopniu są powiązane z sytuacją na rynku.
Ryzyko niedotrzymania warunków - występuje gdy emitent papierów wartościowych nie dotrzyma warunków kontraktu. (np. nie wykupienie obligacji)
Ryzyko finansowe - wiąże się z wykorzystaniem w spółce kapitału obcego w celu zwiększenia rentowności kapitału własnego.
Ryzyko płynności - występuje w przypadku instrumentów finansowych dla których na rynku nie występują wystarczające siły po stronie popytowej.
Ryzyko okresu posiadania (zmiana ceny) - ryzyko charakterystyczne dla obligacji - występuje gdy posiadacz obligacji zamierza je sprzedać przed terminem wykupu. Ewentualna zmiana stóp procentowych wpływa na cenę obligacji.
Ryzyko reinwestowania - występuje gdy dochody z tytułu posiadania instrumentu finansowego są reinwestowane przy innej stopie procentowej niż stopa jaką daje instrument finansowy.
Ryzyko polityczne - związane ze zmianami legislacyjnymi
Ryzyko wykupu na żądanie - występuje w przypadku obligacji posiadających opcje wykup na żądanie. Wykup wtedy występuje w przypadku spadku stopy procentowej.
Ryzyko zamiany - dotyczy instrumentów mogących być wymienionymi na inne instrumenty finansowe (obligacje zamienne). Wiąże się z tym że zamiana może odbyć się w warunkach niekorzystnych dla posiadacza danych walorów. Ryzyko liczone odchyleniem standardowym jest rozumiane jako rozproszenie prawdopodobnych wartości stopy zwrotu wokół wartości oczekiwanej.
Inne metody pomiaru ryzyka:
Rozstęp zwrotów - czyli różnicę między najwyższym a najniższym zwrotem
Poziom bezpieczeństwa - czyli taka stopa zwrotu że osiągnięcie wartości poniżej jej poziomu jest mało prawdopodobne
Prawdopodobieństwo nie osiągnięcia poziomu aspiracji, czyli prawdopodobieństwo zdarzenia że stopa zwrotu będzie niższa niż stopa określona przez inwestora jako pożądana. Im wyższa tym ryzyko wyższe.
Współczynnik zmienności stopy zwrotu, który jest wielkością ryzyka przypadającego na stopę zwrotu
Zarządzanie ryzykiem jest procesem równoważenia korzyści i kosztów zmniejszania ryzyka oraz podejmowania decyzji dotyczących dalszego działania, w tym również decyzji o niepodejmowaniu żadnych działań
Hedgig - polega na dokonywaniu transakcji terminowych na dany walor. Transakcja terminowa powinna być dobrana w taki sposób aby zyski z niej wyrównany ewentualne straty z transakcji podstawowej (przeprowadza się go żeby zmniejszyć ryzyko).
Dywersyfikacja Zmniejsza ryzyko działań gospodarczych poprzez jego rozproszenie. Pozwala również na uniknięcie negatywnych skutków starzenia się sektora w którym działa podmiot. Zapewnia firmie szansę stałego i zrównoważonego wzrostu, a przede wszystkim przetrwania na rynku. Korzyści wygładzenie zysku - anomalne wzrosty i spadki cen poszczególnych walorów mają mniejszy wpływ na wynik , większa płynność inwestycji - przy zdywersyfikowanym portfelu istnieje więcej możliwości pozyskania gotówki.
Współczynnik korelacji określa siłę i kierunek powiązań stóp zwrotu dwóch akcji
Własności współczynnika korelacji
przyjmujemy wartość z przedziału <-1;1> - im bliżej jedności tym powiązanie będzie silniejsze,
wartość bezwzględna określa siłę powiązania (stóp zwrotu akcji)
znak współczynnika określa kierunek powiązania (stop zwrotu akcji)