Skorupa kontynentalna i oceaniczna- różnice: Skorupa oceaniczna jest znacznie cieńsza od kontynentalnej, Skorupa oceaniczna zbudowana jest z bazaltów i zgromadzonych na nich osadów, zaś skorupa kontynentalna zbudowana jest z bazaltów, granitów oraz ze zgromadzonych osadów, Skorupa oceaniczna jest gęstsza niż kontynentalna,Skorupa oceaniczna jest młodsza od kontynentalnej.
Astenosfera - część górnego płaszcza ziemi, odnosząca się znacznie większą plastycznością i większą podatnością na odkształcenia niż litosfera i niżej leżąca mezosfera. Ruchy izostatyczne -reakcja na zmianę gęstości i miąższości litosfery. Przyczyny: powstawanie i topnienie lodowców (zmiany ilości wody), sedymentacja i akumilaga, erozja, zwiększenie obciążenia skorupy ziemskiej w wyniku sfałdowania skał. Epicentrum trzęsienia ziemi określa się miejsce na powierzchni ziemi, położone bezpośrednio nad ogniskiem wstrząsu. Z tego punktu rozchodzą się fale. Hipocentrum to położone w głębi Ziemi źródło rozchodzenia się fal sejsmicznych, sejsmiczne - obszary, na których odczuwalne trzęsienia ziemi są zjawiskiem niemal codziennym; Japonia, Chile. asejsmiczne - obszary, na których bardzo rzadko spotykane są umiarkowane wstrząsy sejsmiczne. Wulkany: Etna (Włochy), Wezuwiusz (Włochy),Katla (Islandia), Kilimandżaro (Tanzania), Meru (Tanzania), Kamerun (Kamerun), Orizaba (Meksyk), Wrangell (USA), Colima (Meksyk), Guallatira (Chile), Lascar (Chile), Maipo (Chile), Kluczewska Sopka (Rosja), Tambora (Indonezja) ,Apo (Filipiny), Hualalai (Hawaje). Krater wulkaniczny - lejkowate zagłębienie o średnicy zwykle kilkuset metrów na szczycie stożka wulkanicznego lub jego zboczach. Przez krater wydobywają się lawa i gazy wulkaniczne wraz z cząstkami wulkanicznymi i pyłami, które są szkodliwe dla ludzi. Wklęsła forma w kształcie kotła na wierzchołku góry wulkanicznej, w miejscu gdzie kończy się komin wulkaniczny, którym wydobywają się gazy wulkaniczne i lawa. Wulkan może mieć jeden lub więcej kraterów (np. Etna, która posiada ich kilkaset). Takie kratery nazywane są kraterami pasożytniczymi. Kaldera - to wielkie, przeważnie koliste zagłębienie w szczytowej części wulkanu, w którym znajduje się nowy stożek z kraterem, np. Monte Somma jest krawędzią kaldery, w której mieści się stożek Wezuwiusza. Kaldery powstają wskutek gwałtownej eksplozji, niszczącej górną część stożka wulkanicznego (np. Krakatau), albo wskutek osiadania spowodowanego zapadaniem się stropu komory pomagmowej wraz z środkową częścią stożka wulkanicznego (Hawajów). Plutonizm - ogół procesów geologicznych polegających na podziemnym przemieszczaniu się magmy, jej zastyganiu w obrębie dolnej skorupy ziemskiej i górnego płaszcza (tzw. intruzje):intruzje zgodne - sille, lakolity, lopolity, intruzje niezgodne - dajki, batolity, pnie. Subdukcja - proces polegający na wciąganiu lub wpychaniu jednej płyty litosferycznej (płyty oceanicznej) pod drugą (oceaniczną lub kontynentalną).
Wietrzenie fizyczne zachodzi przede wszystkim pod wpływem: Warunków klimatycznych, charakter skały, pokrycie roślinne, aktywność biologiczna, rzeźba terenu, czas. Wietrzenie insolacyjne - termiczne, Wietrzenie mrozowe - kongelacja, Wietrzenie solne - eksudacja, Wietrzenie ilaste - deflokulacja. Wietrzenie chemiczne polega na rozkładzie skał. rozpuszczanie, solucja (halit, sylwin), utlenienie, oksydacja, uwęglanowienie, karbonatyzacja , uwodnienie, hydratacja, hydroliza, kaolinizacja, lateratyzacja, laterytyzacja. Podatność minerałów na wietrzenie chemiczne: 1.kalcyt. 2. dolomit. 3. skaleniowce. 4. pirokseny i amfibole. 5. serpentyn, epidot. 6. plag i oklazy. 8. ortoklaz. 9.biotyt. 10. kwarc, mustotyt, serycyt. 11. apatyt, andoluzyt, magnetyt. 12. granaty, cyjanit. Związek wietrzenia z klimatem: klimat polarny, zimny i suchy, wietrzenie mechaniczne, chemiczne prawie nie występuje, klimat umiarkowany, chłodny i wilgotny, zimą wietrzenie mechaniczne, wietrzenie chemiczne, klimat pustyniowy, suchy i gorący, suchy i chłodny, wietrzenie mechaniczne,klimat tropikalny, wilgotny i …., intensywne wietrzenie fizyczne i chemiczne. Ruchy masowe polegają na przemieszczaniu w obrębie stoku pokryw zwietrzelinowych a także skał luźnych czy zwięzłych, na skutek działania siły ciężkości. Charakter i przebieg ruchów masowych zależy od: klimatu (temperatura, opady),nachylenia stoku, budowy podłoża (litologii), jakości pokrywy zwietrzelinowej, kształtu i wysokości stoku.
Odpadanie - odrywanie się od litego podłoża i spadanie w dół pojedynczych fragmentów zwietrzałej skały od ścian i stoków skalnych. Odpadanie jest procesem niszczącym stoki górskie o nachyleniu powyżej 45°. Intensywność odpadania zależy głównie od odporności skały oraz rodzaju i siły wietrzenia, jakiemu podlega skała. Odpadły od ścian materiał skalny gromadzi się u ich podnóża, tworząc stożki i hałdy usypiskowe. Obrywanie - odpadanie dużych bloków skalnych od stromych powierzchni stoków o nachyleniu większym niż 45°. Najczęściej jest ono prowokowane przez podcinanie meandrującej rzeki, fale morskie, lodowiec, lub w wyniku działalności człowieka, również pod wpływem wstrząsów sejsmicznych. Odbywa się sporadycznie w postaci tzw. lawiny skalnej. Miejsce oderwania mas skalnych nosi nazwę obrywu. Obrywanie zachodzi zwykle niespodziewanie, w miejscach trudnych do określenia wcześniej. Osuwanie - proces ten polega na szybkim przemieszczaniu się zwietrzeliny i przypowierzchniowych mas skalnych w dół stoku. W wyniku osuwania powstają osuwiska. Podział osuwisk: 1. Ze względu na sposób przemieszczania mas: ślizgowe, obrotowe, obrotowo-ślizgowe. 2. Ze względu na stosunek osuwisk do form większych: stokowe, zboczowe, w niszy lub leju źródłowym, klifowe. 3. Ze względu na materiał osuwany: zwietrzelinowe, zimne, skalne, skalno- zwietrzelinowe. Spełzywanie - grawitacyjny, na ogół bardzo powolny ruch, spowodowany dużym nawilgoceniem terenu i odmarzaniem jedynie przypowierzchniowej warstwy terenu. Może też być sprowokowany przez zbyt głęboką orkę prowadzoną na zboczu. Kilka - kilkanaście centymetrów na rok. Soliflukcja - rodzaj ruchów masowych, występujących w klimacie zimnym (obszary polarne, subpolarne i wysokogórskie). Polega na bardzo powolnym, ledwo dostrzegalnym (kilka milimetrów dziennie) zsuwaniu się po stoku zwietrzeliny nasiąkniętej wodą pochodzącą z topnienia śniegu lub z opadów deszczu. Intensywność procesu spłukiwania jest zależna od ilości, czasu i natężenia opadów, a także od nachylenia stoku i rodzaju występującej na nim pokrywy roślinnej, kształtu i długości stoku, charakter podłoża, sposób użytkowania. Sufozja - proces rozmywania, wymywania i odprowadzania cząstek mineralnych przez wody podziemne. Praca rzeki zachodzi poprzez: erozję czyli złożenie, transport, akumulację Działalność rzeki zależy od: ruchu laminarnego, ruchu turbulentowanego. Eworsja- Rodzaj erozji rzecznej - wgłębna(denna), czyli pogłębienia dna rzeki spowodowane ruchem wirowym. Kaptaż- Skutek erozji wstecznej, przeciągnięcie rzeki, przechwycenie przez jedną rzekę wód innej rzeki.
konsekwencje obniżenia lub podniesienia rzędnej bazy erozyjnej rzeki- gdy będzie podniesiony rzeka będzie zasypywać dolinę, gdy będzie obniżony zwiększy się spadek więc wzrośnie działalność erozyjna. Akumulacja rzeczna - proces gromadzenia osadów na dnie rzeki przez jej nurt. Materiały akumulowane w ten sposób określane są mianem aluwiów. Rzeka akumuluje niesiony materiał z miejsca ujścia wody, rozszerza się koryto i rośnie tarcie, zmniejsza się spadek, rzeka wchodzi do zbiornika morskiego, jeziornego, zaporowego. Stożek napływowy - aluwialny stożek ( usypisko). Powstają u wylocie dolin bocznych do dolin głównych oraz u wylotów dolin głównych na płaskie przedpola- zmniejszenie spadku koryta i prędkości płynięcia wody. Terasy rzeczne fragmenty dawnych, rozciętych den dolinnych. Składa się na nie (a) spłaszczenie (równina) będąca fragmentem płaskiego dna doliny, (b) skok stanowiący przejście do dna od kładzionej doliny, (c) załom oddzielający równinę terasy od zbocza starej doliny. Wcios- ma wąskie dno, nie wyrównany spadek podłużny, strome zbocza, rozdarte na kształt litery V. Jar- dolina rzeczna o wąskim dnie i bardzo stromych częściowo skalistych zboczach. Płaskodenna- (stadium dojrzałe), szerokie, płaskie dno i zbocza o różnym nachyleniu. Niecka- szeroka niecka, okresowo lub epizodycznie odwadniana, epizodyczny przepływ. Granica między dnem doliny a zboczami, trudna do wyznaczenia, brak stale aktywnego koryta rzecznego. Przełom przelewowy - rozciecie grzędy (język osuwiskowy, strumień lawy, wał morenowy, rygiel skalny) tamującej, piętrzącej wodę. Przełom regresyjny - przełom erozji wstecznej, wiąże się ze zjawiskiem kaptażu, zrąbowaniu , przeciągnięcia rzeki leniwej, przez rzekę erodującą wstecz której źródła przesuwają dział wodny. Przełom epigenetyczny (odziedziczony) - gdy dawna rzeźba została zagrzebana pod pokrywą osadów młodszych, mało odpornych. Przełom antecedentny (przetrwały) - na drodze rzeki, w poprzek jej biegów piętrzy się wzniesienie( bardzo powoli) na skutek ruchów górotwórczych. Niwacja - działalność erozyjna śniegu i lodu. Prowadzi do powstawania specyficznych form terenu. Lodowiec alpejski - 0,1 - 0,25 m / dobę, strumienie lodowca czaszy grenlandzkiej do 20 m/ rok przemieszczenia złożony z jednego lub kilku pól firnowych oraz jednego jęzora schodzącego do dna doliny. Lodowiec Piedmontowy - kilka jęzorów wypływa z własnych pól firnowych, u podnóża gór łączą się one w duże pole lodu.Lodowiec fieldowy (norweski) - pole firnowe zajmujące spłaszczony szczyt góry lub wysoko położony płaskowyż z kilkoma jęzorami lodowcowymi spływającymi w różnych kierunkach.
Szczeliny lodowcowe - powstają przez naprężenia lodu. Tworzą się w strefach nierówności podłoża miedzy polem firnowym, a jęzorem lodowcowym. szczeliny poprzeczne: występują przy przekraczaniu nierówności podłoża, szczeliny podłużne: w strefach gdzie lodowiec znalazłszy się w szerokiej dolinie- rozprzestrzenia się. Tworzące się w strefach naprężeń poprzecznych do kierunku ruchu lodu. Formy związane z działalnością erozyjną lodowców: Detersja- wygładzenia podnóża skalnego. Detrakcja - wyorywanie okruchów i bloków z podłoża. Egrazja - zdzieranie materiału skalnego przez czoło nasuwającego się lodowca. ( wygłady, rysy, bruzdy, zadziory, mutony, kotły, misy, rynny). Mutony czyli baranie łby. Ogładzone i porysowane przez ruch lodowca okrągławopodługowate garby i wzgórki skalnego podłoża, występujące zawsze zbiorowo, np. w Dolinie Pięciu Stawów. Cechy charakterystyczne dolin przeobrażonych przez działalność lodowców górskich: Zmienia się kształt dolin - zbliżony do litery V, ściany doliny stają się prawie pionowe, dolina lodowcowa w przekroju przypomina literę U, dno pokrywa rumosz skalny, powstają progi skalne, doliny zawieszone. MORENA- to materiał niesiony przez lodowiec, odłożony. Forma utworzona przez lodowiec. Materiał ten nie jest sortowany. ERATYK - głaz narzutowy, fragment skalny przeniesiony przez lądolód; narzutowiec. Morena czołowa,- powstaje wzdłuż czoła lodowca lub lądolodu. Zbudowana jest z gliny zwałowej, bloków, głazów. Morena denna - rodzaj moreny, której materiał skalny, pochodzący z niszczenia (zdzierania) podłoża i materiału wytopionego z lodowca, transportowany jest przez lodowiec w jego dolnej części (stopa lodowca). Po stopnieniu lodowca następuje odsłonięcie moreny dennej w postaci lekko falistych równin. DRUMILINY - to wydłużone, eliptyczne grzbiety w krajobrazie moreny dennej. Zbudowane są z gliny morenowej, piasków lub żwirów. Występują one zwykle obok siebie w większej ilości ( nawet kilku tysięcy) i zorientowane są w pewnym kierunku, najczęściej ułożone wachlarzowo i prostopadle do krawędzi lądolodu. OZY - wzniesienia, zbudowane z materiału piaszczysto- żwirowego. KEM - zarys kopiasty, występują grupowo, materiał piaszczysto grupowy.
SANDRY - rozległe, bardzo płaskie stożki napływowe zbudowane ze żwirów i piasków ułożone są warstwami jedna nad drugą.
Iły warwowe- warstwowy osad, jedna barwa odpowiada sedymentacji w ciągu roku ( jasna- letnia, ciemna- zimowa). Są pochodzenia polodowcowego, wys na jeziorach, opadające jezioro. Jezioro rynnowe długie i wąskie jeziora o wysokich brzegach, niekiedy głębokie do 160 m są wyrzeźbione w skałach podłoża przez strumienie wód podlodowcowych płynących pod lodowcem. Wys na pojezierzu wielkopolskim (Lednickie, Gopło, Dominickie) i mazurskim ( Mikołajskie, Jeziorak, Tałtypomorskim- Miedwie, Raduńskie). Pradolina - dawna dolina, na niektórych odcinkach obecnie opuszczona lub odwodniona przez znacznie mniejszą niż dawniej rzekę, powstała równolegle do czoła lądolodu wskutek erozyjnej działalności rzeki odprowadzającej niegdyś wody roztopowe oraz rzek płynących ku czołu lądolodu. Pradoliny: Na obszarze Polski wyróżnia się pradoliny: podkarpacką, górnej Wisły, wrocławsko-magdeburską, barycko-głogowską, warszawsko-berlińską, toruńsko-eberswaldzką, pomorsko- kaszubska. procesy eoliczne: Deflacja - wywiewanie przez wiatr drobnego materiału skalnego (piasku bądź pyłu). Występuje głównie na pustyniach, wybrzeżach mórz i przedpolach lodowców. Obniża teren tworząc: rynny, niecki, wanny, misy, ostańce, bruki deflacyjne. Korazja - proces polegający na szlifowaniu, żłobieniu, zdzieraniu i wygładzaniu powierzchni skał (podłoża skalnego) wskutek uderzeń ziaren piasku niesionego przez wiatr. Tworzy: żłobki, bruzdy- graniaki, wygłady eliptyczne, łuki i grzyby skalne, nisze i jamy korozyjne, gzymsy. cechy charakterystyczne akumulacji eolicznej: Barchan, wydma sierpowata - rodzaj ruchomej wydmy o półksiężycowatym kształcie i ramionach wysuniętych zgodnie z kierunkiem wiatru (w stronę zawietrzną), charakterystyczny dla pustyń piaszczystych, pozbawionych roślinności (Sahara, Kalahari). Wąskie ramiona przemieszczają się szybciej niż część centralna wydmy. Barchany często łączą się ze sobą, tworząc długie piaszczyste wały, które noszą nazwę wydm wałowych. Ciągną się one nieraz setki kilometrów. Powstają w klimacie suchym, stok dowietrzny jest łagodny i zbity, stok odwietrzny stromy i luźny. Wydma paraboliczna - jeden z typów pojedynczych wydm. Charakteryzuje się tym, że ma kształt łuku o ramionach skierowanych pod wiatr. Mniej ubita miękka część znajduje się na kierunku przeciwnym niż kierunek dominującego wiatru. Jej centralna część jest ruchoma, gdyż jest zbudowana z suchszego i luźniejszego piasku niż ramiona i w przeciwieństwie do nich nie jest utrwalana przez rośliny. Wydma poprzeczna (wałowa) - występujący nad morzem wał wydmowy, ustawiony w poprzek do kierunku najsilniejszego wiatru o bardzo asymetrycznych zboczach. Może osiągnąć do 15 km długości i do 1,5 km szerokości. Wydmy te występują pojedynczo lub w szeregach. Spotykana są w klimacie wilgotnym Wydma podłużna - wydma w postaci długiego (do setek kilometrów) wału o przebiegu równoległym do kierunku dominujących wiatrów. Powstaje przez połączenie się barchanów. Barchany są ułożone jeden za drugim. Jej umiejscowienie jest stałe, a piasek jest przesypywany na przemian z jednej strony na drugą. Wydmy podłużne tworzą regularne grzbiety równoległe do siebie i są oddzielone obniżeniami wolnymi od piasku; osiągają do 100 metrów wysokości.
Klif- urwisko brzegowe, brzeg wysoki- stromy, często pionowa ściana brzegu morskiego lub jeziornego, utworzona wskutek podmywania brzegu przez fale (procesu abrazji) zachodzącego u jej podstawy na styku z platformą abrazyjną. Ze względu na aktualność procesu abrazji wyróżnia się: klif żywy, martwy ,odmłodzony. Powierzchnia abrazyjna - trasa morska: ścięta powierzchnia abrazyjna, ograniczona od strony lądu klifem. Terasa akumulacyjna- utworzona z przeniesionych z wysypywanych na głębsze dno produktów rozbicia brzegu. Kosa -wąskie piaszczyste półwyspy ciągnące się od lądu w kierunku morza. Mierzeja -kosy zamykające zatokę całkowicie lub częściowo. Delta - ujście rzeki w postaci kilku odnóg, charakter bagienny przypominający kształtem grecką literę Δ. Krasowienie - proces polegający na rozpuszczaniu i wymywaniu skał węglanowych przez wody zawierające dwutlenek węgla, poszerzaniu szczelin i spękań w skale oraz wytrącaniu węglanów wapnia (aragonitu i kalcytu) i osadzaniu ich na powierzchni skały w postaci nacieków. Intensywność rozpuszczania zależy od: klimatu, ilości opadów (zachodzi szybciej w klimacie wilgotnym), zawartości dwutlenku węgla w wodzie, wysokości n.p.m. (na wysoko położonych obszarach woda krąży dłużej, więc intensywniej rozpuszcza skały), ukształtowania powierzchni (im bardziej płaski obszar, tym więcej wody wsiąka w głąb). Rozpuszczalne skały: gipsy, wapienie, dolomity, sól kamienna, skały piaszczyste o spoiwie wapiennym. Formy krasowe powierzchniowe: żłobki krasowe, ospa krasowa, mogoty i turnie krasowe, lejki krasowe, uwały, polja, doliny zamknięte. Formy krasu podziemnego: jaskinie krasowe, studnie krasowe, kominy krasowe, kotły i leje zapadliskowe, wywierzyska, formy naciskowe. formy krasowe w Polsce: Lubelszczyźnie (Pagóry Chełmskie), Tatrach Zachodnich, Pieninach (Pieniński Pas Skałkowy), na Wyżynie Krakowsko- Częstochowskiej oraz w wapiennych partiach Sudetów (szczególnie w rejonie Kotliny Kłodzkiej, np. Jaskinia Niedźwiedzia) i Gór Świętokrzyskich (np. Jaskinia Raj). W Niecce Nidziańskiej(gips krasowy). Występuje ojcowskim Parku Narodowym. Linie charakterystyczne rzeźby: Poligeniczna, policykliczna, strukturalna, krawędziowa, tektoniczna, alpejska.