Układ trawienny spełnia następujące ważne funkcje:
Przyjmowanie pokarmu [a) umieszczenie pokarmu w jamie ustnej; b) rozdrobnienie mechaniczne pokarmu (żucie); c) nawilgocenie pokarmu śliną; d) połykanie pokarmu
Przeprowadzenie pokarmu przez przewód pokarmowy, zależne od czynności motorycznej
Trawienie, w wyniku którego pokarm zostaje rozłożony za pomocą enzymów na prostrze związki. Amylaza rozkłada skrobię na cukry proste. Pepsyna i trypsyna rozkłada białka. Lipazy rozkładają tłuszcze na monoglicerydy i kwasy tłuszczowe.
Wchłanianie, które polega na transporcie substancji odżywczych, wody i elektrolitów z przewodu pokarmowego do krwi i chłonki.
Defekacja, czyli wydalanie niestrawionych substancji z przewodu pokarmowego.
Układ trawienny składa się z:
Przewodu pokarmowego
Gruczołów
Przewód pokarmowy zaczyna się szparą ust i kończy odbytem. Składa się z następujących części:
Jama ustna
Gardło
Przełyk
Żołądek
Jelito cienkie
Jelito grube
Do gruczołów przewodu pokarmowego zaliczamy gruczoły, których przewody uchodzą do poszczególnych części przewodu pokarmowego oraz drobne gruczoły znajdujące się w ścianie przewodu pokarmowego.
Do gruczołów posiadających przewody wprowadzające należą:
Gruczoły ślinowe, uchodzące do jamy ustnej, które wydzielają od 1000 do 1500 ml śliny na dobę.
Wątroba, której przewód uchodzi do części zstępującej dwunastnicy. Wątroba posiada ciężar ok. 1,4 kg i jest największmy gruczołem organizmu, który produkuje 800 do 1000 ml żółci dziennie.
Trzustka, która ma budowę zrazikową, poprzez przewody wydziela sok trzustkowy w ilości od 1200 do 1500 ml na dobę do części zstępującej dwunastnicy.
Ściana przewodu pokarmowego prawie na całej długości ma budowę czterowarstwową:
Błona śluzowa - najbardziej wewn. warstwa
Błona podśluzowa - pod błoną śluzową
Błona mięśniowa
Błona surowicza (przydanka)
Błona śluzowa pokryta jest nabłonkiem, który w obrębie jamy ustnej, gardła i przełyku jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, natomiast od wpustu żołądka aż do dolnej części kanału odbytu jest jednowarstwowym nabłonkiem walcowatym. W nabłonku znajdują się liczne komórki gruczołowe, szczególnie w żołądku. W przełyku błona śluzowa tworzy podłużne fałdy. W żołądku błona śluzowa tworzy podłużne fałdy układające się w zdłuż długiej osi narządu. W jelicie cienkim błona śluzowa wspólnie z podśluzową wytwarza fałdy okrężne, najwyższe w jelicie czczym, znkają w końcowym odcinku jelita krętego. W jelicie grubym błona śluzowa wspólnie z warstwą okrężną błony mięśniowej wytwarza fałdy półksiężycowate. W kanale odbytu błona śluzowa tworzy podłużne fałdy zwane słupami.
Błona podśluzowa składa się z gęstej tkanki łącznej zawierającej liczne naczynia krwionośne i chłonne oraz splot nerwowy podśluzowy, kontrolujący czynność serekcyjną i krążenie krwi przewodu pokarmowego.
Błona mięśniowa w większości przewodu pokarmowego składa się z wewnętrznej warstwy okrężnej i zewnętrznej podłużnej. W żołądku występuje warstwa skośna leżąca najgłębiej. W górnej części przełyku błona mięśniowa utworzona jest przez mięśnie poprzecznie prążkowane, w części środkowej tego narządu tworzą ją mięśnie gładkie i poprzecznie prążkowane, a w części dolnej mięśnie gładkie. W żołądku warstwa podłużna grupuje się głównie wzdłuż krzywizn, a skośna występuje w dnie i przyległej do dna części trzonu. W jelicie cienkim obydwie warstwy mięśni rozmieszczone są równomiernie. W jelicie grubym warstwa podłużna tworzy podłżne taśmy, warstwa okrężna zaś tworzy fałdy półksiężycowate. Między dwoma warstwami błony znajduje się splot nerwowy śródmięśniowy, odpowiedzialny za czynność motoryczną przewodu pokarmowego.
Błona surowicza(przydanka). Ściany jamy brzusznej wyściela otrzewna ścienna zbudowana z tkanki łącznej włóknistej pokrytej nabłonkiem. Otrzewna otarza również większość narządów układu trawiennego jako otrzewna trzewna. Narządy otoczone otrzewną mają błonę surowiczą, w której znajduje się splot nerwowy podsurowiczy. Części przewodu pokarmowego leżące poza jamą brzuszną i nie pokryte całkowicie otrzewną w jamie brzusznej otacza przydanka (tkanka łączna).
Czynność motoryczna przewodu pokarmowego występuje w postaci:
Ruchów perystaltycznych, polegających na stopniowym okrężnym skurczu ściany przewodu, przesuwajćych się z szybkością 1cm/min.
Ruchów segmentowych, w których skurczowi ulegają dwa odległe miejsca przewodu pokarmowego. Jeżeli ta odległość to kilka cm mówimy o ruchach wahadłowych, mieszających pokarm i ułatwiających krążenie krwi.
Ruchów masowych, występujących w jelicie grubym. Jest to skurcz jelita na długości 30-40 cm, powodujący przesuwanie mas kałowych.