REFERAT
„Cztery rodzaje samego siebie”
JAŹŃ PIERWIASTKOWA - jest to nic innego jak zbiór ocen cząstkowych i globalnych wpływających na postrzeganie samego siebie i jest czymś naszym czymś, co pozwala zrozumieć samego siebie i ocenić to.
Na oceny cząstkowe składa się to, co oceniamy, nasze umiejętności, zdolności, zachowania, czynności. Sami w sobie posiadamy niezliczoną ilość ocen cząstkowych nie są one stałe ani takie same każda jest inna, ma inna wagę. W zależności, czego się tyczy jednak oceny te nie są względem siebie bierne cały czas oddziaływają na siebie tworząc sumy lub wypadkowe zbioru ocen cząstkowych mianowicie ocenę globalną.
Można też zauważyć, że oceny cząstkowe podlegają zmianie. Niektóre w skutek funkcjonowania obiektywnych sprawdzianów inne w skutek zmiany subiektywnej aury, która była z nimi związana, jednak oceny globalne pozostają względnie stałe.
Zmiany oceny globalnej związane są zwykle z jakimś kataklizmem osobowości. Ciężka chorobą, niespodziewany wypadek, odkrycie, zmiana światopoglądu, umysłowa lub fizyczna niewola - mogą celnie uderzyć w ocenę globalną nie tylko zmieniając oceny cząstkowe mające wpływ na nią, ale też może ulec transformacji (ewolucji) zupełnej zmianie całej oceny globalnej.
Czasem może też zajść sytuacja, że przez jakiś mocny czynnik, za który była odpowiedzialna ocena cząstkowa został tak silnie zmieniony, że ocena ta eksplodowała do rangi oceny globalnej.
W tej sytuacji rodzi się pytanie czy ocena globalna jest prostą wypadkowa ocen cząstkowych czy tez jest dodatkowa jej oceną ogólna jakiegoś elementu szczególnego.
Wypada przyjąć. że ocena globalna pełni 2 funkcje z jednej strony ocena ta narasta z upływem czasu i nowymi doświadczeniami a z drugiej punkt ciężkości oceny totalnej zmierza do elementu centralnego. Elementem centralnym możemy nazwać to, co dana jednostka uważa za osobiste, intymne, niepowtarzalnie swoje. Te elementy nie tylko kontynuują jej odrębność, ale również jej świadomość. Można by nazwać ten osobowościowy rdzeń jaźnią pierwiastkową.
Koncepcje oceny globalnej i jaźni pierwiastkowej należy odróżnić od koncepcji jaźni odzwierciedlonej. Jaźń odzwierciedlona polega na tym, że myślimy o tym jak inni postrzegają nas a jaźń pierwiastkowa to jak my sami postrzegamy siebie.
JAŹŃ FASADOWA - To jaźń, która polega na tak jakby reklamowaniu się i afiszowaniu. Dotyczy tego, co jednostka chciałaby żeby o niej sądzili. W różnych środowiskach może mieć, rożne wersje, podlega różnym zabiegom. I jest pilnowane to, aby nie przeniknęła i nie dostała się do innych środowisk.
Najczęściej to jednostka manipuluje jaźnią fasadową, ale zdarza się także odwrotna sytuacja jednakże tylko w przypadku grupowych osądów. Wtedy jednostką manipulacji może być jej sama jaźń fasadowa.
Kiedy mamy do czynienia z lepszą ocena globalną, możemy zauważyć mniejszą dbałości o sytuacje związane z konstruowaniem jaźni fasadowej. Natomiast, kiedy ta ocena globalna jest coraz to gorsza tym widzimy jaźń fasadową wyposażoną w elementy normatywne.
Istnieją róże formy wyrażania jaźni fasadowej: Mało osób publicznie przyznaje się do posiadania takiej jaźni, ale samochwalstwo, tytułomania, powoływanie się na koligacje z ważnymi i wielkimi ludźmi (w sensie zasług),sposób zabierania głosu, maniery zachowania się modny strój itp. To są właśnie różne formy wyrażania jaźni fasadowej.
Mają one jednak jedna cechę wspólne. Kierują do takiego manipulowania jaźnią fasadową, żeby inni myśleli, że to jaźń rzeczywista. Niekiedy jaźń fasadowa może pokrywać się z jaźnią pierwiastkową. Następuje to wtedy, gdy dana osoba jest obiektywnie niedoceniana i jest to niezgodne z prawdą. Im widzimy, że siła jaźni subiektywnej jest mniejsza tym możemy dostrzec, że większą role odgrywa jaźń fasadowa.
W ustrojach społecznych gdzie podstawą do kariery osobistej jest obiektywizm, nie tworzy się jaźń fasadowa. Natomiast w tych ustrojach gdzie te kariery nie są oparte na obiektywizmie są warunki do tworzenia tej jaźni. Należy jednak uważać żeby nie przekroczyć granicy, bo wtedy może tworzyć się fikcja.
Podsumowując jest to jaźń, której pokazujemy określony zestaw cech, który jest potrzebny do funkcjonowania w danej sytuacji.
JAŹŃ ODZWIERCIEDLONA - Odmienna od jaźni fasadowej jest jaźń odzwierciedlona, która zawiera w sobie elementy opisowe. Jest zespołem wyobrażeń, jakie każdy z nas posiada o sobie, na podstawie tego, co naszym zdaniem sądzą o nas inni ludzie.
Można tutaj wyróżnić kilka zagadnień problemowych:
1) Dana jednostka może wiedzieć dokładnie, dość dokładnie lub wadliwie o tym, co sądzą o niej inni.
2) Dana jednostka może wiedzieć dokładnie, co o niej myślą w jednej grupie społecznej i może być źle zorientowana, co wiedzą o niej w innej grupie społecznej.
3) Jaźń odzwierciedlona jednostki może być pokryta z wytworzoną przez nią jaźnią fasadową.
4) Jaźń odzwierciedlona może się pokrywać lub nie pokrywać z globalną oceną jaźni pierwiastkowej.
Mitomanem można nazwać osobę, która odrzuca wersję, prezentowaną przez jego jaźń odzwierciedloną natomiast uważa, że prawdziwa jest tylko wersja, którą prezentuje jaźń fasadowa.
Jaźń odzwierciedlona jest, uświadomieniem inaczej zdaniem sobie przez nas sprawy, jaki mamy stosunek do innych, natomiast jaźń fasadowa w tym kontekście ma na celu przekształcenie tego stosunku w bardziej pożądany.
Podsumowując tą jaźń, która pojawia się w relacjach międzyludzkich, to jaźń, która pojawia się w relacjach międzyludzkich, ile razy zadajemy sobie pytanie, "co o mnie pomyślą inni?".
JAŹŃ ZOBIEKTYWIZOWANA - jest niczym innym jak kontrolerem stróżem, który obserwuje zachowania rozmaitych wersji danej jednostki. Wiadome jest, że jaźń zobiektywizowana będąca jakaś wersją danej jednostki nie może być z natury rzeczy kimś z zewnątrz. Zazwyczaj bywa to identyfikacja z kimś (lub czymś) z, zewnątrz, co ma autorytet dla jednostki. Jaźń pierwiastkową i zobiektywizowaną współpracują ze sobą i uzupełniają się wzajemnie. Jaźń zobiektywizowana ma zawsze za zadanie wcześniej ostrzegać nas o niebezpieczeństwie, które nam grozi w wyniku wykonania jakiejś czynności lub innej rzeczy. UWAGI:
W uwagach końcowych chce dodać, iż te rozważania i pokazanie pojęć jaźni nie mają na celu zwiększania bytów, ale przedstawienia pewnej siatki pojęciowej potrzebnej do badań empirycznych. Koncepcja jaźni wyjaśniłaby, dlaczego poddanie jednostek tym samym czynnikom powoduje ich przeciwne zachowania, np. przestępców, gdzie jeden z nich wplątuje się w coś, a drugi nie.
Występują również zakłócenia jaźni zobiektywizowanej do pierwiastkowej, stąd biorą się choroby umysłowe. Leczenie ich powinno polegać na przywróceniu stanu jedności, integracji, która zakłada brak dysonansu pomiędzy całościowa oceną jaźni pierwiastkowej, a pozostałymi jej rodzajami.
Konformizm - to zgodność z przyjętymi zasadami przez daną grupę. To zmiana zachowania,
na skutek rzeczywistego, bądź nierzeczywistego wypływu innych ludzi. Poprzez to odrzuca się istnienia konformizmu „absolutnego”, lecz istnieć może konformizm absolutny. Występuje, gdy jest całkowite dostosowanie jaźni odzwierciedlonej i fasadowej.
Bibliografia:
Pogórecki A.: Cztery rodzaje samego siebie. [w:] Studia Socjologiczne. Warszawa 1968. s. 182-191.