Komórki giną w dwojaki sposób: w wyniku apoptozy lub martwicy, czyli nekrozy. Te dwa rodzaje śmierci komórek można rozróżnić na podstawie kryteriów morfologicznych i biochemicznych, lecz nie należy zapominać, że może zachodzić zazębianie się zjawisk apoptotycznych i martwiczych. Trudno wówczas zdefiniować, jaki rodzaj śmierci komórek zaistniał. Martwicę opisywano od zarania współczesnej patologii, czyli od drugiej połowy XIX w., a apoptozę opisano po raz pierwszy dopiero na początku lat siedemdziesiątych XX w. Określenie apoptoza pochodzi od greckiego słowa opadanie liści z drzew lub płatków kwiatu.

Główną cechą odróżniającą apoptozę od martwicy jest to, iż jest to proces aktywny, wymagający uruchomienia wielu uśpionych szlaków biochemicznych oraz syntezy nowych białek, martwica jest natomiast procesem pasywnym, wywołanym czynnikami zewnątrzpochodnymi, powodującymi rozległe uszkodzenia komórek. Dlatego apoptozę nazywa się też „programowaną śmiercią komórek”, „aktywną śmiercią komórek” lub wręcz „komórkowym samobójstwem”. Inną ważną cechą odróżniającą apoptozę od martwicy jest to, że dotyczy ona z reguły pojedynczych komórek rozsianych w obrębie danego narządu lub tkanki, a martwica obejmuje na ogół zwarte skupiska komórek. Apoptoza pojedynczych komórek następuje zwykle niezależnie, podczas gdy martwica zachodzi zwykle masowo w jednym określonym momencie. Pojawienie się komórek apoptotycznych nie wywołuje zauważalnej reakcji otaczających komórek i tkanek, martwicy z reguły towarzyszy proces zapalny, co w preparatach histologicznych wyraża się pojawieniem nacieku z granulocytów obojętnochłonnych i/lub makrofagów.

Apoptoza występuje zarówno w organizmach podlegających rozwojowi zarodkowemu, płodowemu i pozapłodowemu, jak i w dojrzałym organizmie. Może występować fizjologicznie lub też pojawiać się w przebiegu procesów patologicznych. Nekroza jest z reguły procesem patologicznym, lecz niekiedy występuje także fizjologicznie, np. w czasie cyklicznego złuszczania się warstwy czynnościowej błony śluzowej macicy.

(fragm. podr. „Seminaria z cytofizjologii dla studentów medycyny, weterynarii i biologii)

Apoptoza	Martwica

Zaprogramowana śmierć komórki, komórkowe samobójstwo	Śmierć komórek z powodu silnie działających czynników
Aktywacja swoistych szlaków biochemicznych	Chaotyczna inaktywacja szlaków biochemicznych
Synteza nowych białek	Denaturacja białek
Bez reakcji otaczających komórek	Silny odczyn zapalny
Proces fizjologiczny	Proces patologiczny
Proces aktywny	Proces bierny
Śmierć pojedynczych komórek rozsianych w obrębie tkanki	Rozległe uszkodzenie zwartego skupiska komórek

DNA dzieli się na fragmenty wielkości 180 par zasad i ich wielokrotności

DNA rozpada się na fragmenty przypadkowej długości

Wstaw w pole:

• A dla zmian występujących w apoptozie

• M dla zmian w przebiegu martwicy

• 
  Komórki są obrzmiałe

• 
  Błona komórkowa nie zostaje przerwana

• 
  Komórki kurczą się

• 
  Podział komórki na mniejsze fragmenty

• 
  Pęknięcie błon otaczających lizosomy i mitochondria

• 
  Kondensacja chromatyny

• 
  Obrzmienie mitochondriów

• Rozpad jądra komórkowego

• 
  Fałdowania komórki

---