ST: - ograniczone terytorium w państwie

- demokratyczne lokalne wybory

- autonomia przy podejmowaniu decyzji

- zakres autonomii finansowej

- aparat adm. Który podlega wybranemu autonomicznie przedstawicielowi przedstawicielowi nie amin. Państwowej

Dekoncentracja - przekazywanie zadań terenowym jednostkom adm. Publ.

Decentralizacja symetryczna (wszystkie jednostki ten sam poziom kompetencji i zadań) i asymetryczna

Ustrój federalny - w którym niektóre sprawy pozostają w wyłącznej kompetencji jednostek lokalnych na mocy konstytucji (USA, Kanada, Australia, Niemcy, Szwajcaria, Austria)

Ustrój unitarny - w którym samorząd jest zależny od ustawodawcy

ST - koncepcja naturalna, koncepcja funkcjonalna, koncepcja wolności

Wartości ST - partycypacja, wolność, efektywność

Zasady subsydiarności: grupy większe nie powinny przejmować zadań grup mniejszych, grupy większe powinny spełniać zadania z którymi grupy słabsze se nie poradzą, grupy większe powinny pomagać mniejszym

RIO - 16 prezesów powołanych przez premiera, kolegium RIO (nadzór, badanie zgodności z prawem budżetu i innych uchwał finansowych), Wydział Kontroli (kontrole, badanie zgodności z prawem i zgodności zapisów księgowych ze stanem faktycznym), Wydział Informacji (gromadzenie sprawozdań finansowych, analizy)

Rola ST w dostarczaniu usług: 1. dobra publiczne (oświetlenie ulic, zieleń miejska)

2. monopole naturalne (gospodarka wodno-kanal., gaz)

3. efekty zewnętrzne (ochrona przeciwpożarowa, ochrona środowiska)

4. dobra społeczne (edukacja)

Komisja wspólna rządu i samorządu terytorialnego istnieje od 1993

Aktualnie ok. 2500 gmin, 315+65 powiatów+miast na prawach powiatu

Systemy 3szczeblowe: Francja, Niemcy, Włochy, Hiszpania

2szczeblowe: Szwecja, Norwegia, Holandia, Grecja, Węgry, Czechy, Słowacja, Chorwacja

1szczeblowe: Czarnogóra, Litwa, Macedonia, Ukraina

Największe gminy: GB, Litwa, Serbia, Bułgaria Najmniejsze: Francja, Czechy, Słowacja

Za konsolidacją teryt.: mniejsze koszty utrzymania amin., ekonomia skali

Za fragmentacją: władza bliższa ludziom, władza ma większe zaufanie, większe zadowolenie

NUTS 0 - państwa 1- duże regiony 2 - województwa 3- podregiony 4- powiaty 5-gminy

WYBORY w gminie:

Rada gminy: do 20tys. większościowe, 15 okręgów po 1-5 radnych

Powyżej 20 tys. proporcjonalne, w okręgach po 5-8 radnych

Liczba radnych: 15 do 20tys, 21 do 50 tys, 23 do 100 tys, 25 do 200 tys, po 3 radnych na kazde kolejne 100 tys ale max 45 radnych

WYBORY w powiatach:

Proporcjonalne glosowanie, 3-10 radnych w okregu. Liczba radnych: 15 do 40 tys, po 2 na kazde 20 tys ale max 29

WYBORY w województwach:

Proporcjonalne gminy, 5-15 radnych w okregu, 30 do 2 milionow, na kazde kolejne 500 tys po 3 radnych

w/b/p odpowiada za projekt budżetu, zgłasza propozycje do rady z wyborem skarbnika i sekretarza

W powiecie zarząd wybierany przez rade, 3-5 czlonkow, przewodniczy starosta

W województwie zarząd wybierany przez rade, 3-5 czlonkow, na czele marszałek

MOŻLIWOŚĆ odwołania rady: referendum: na wniosek rady lub na wniosek 10% wyborcow w powiecie (5% w województwie) ||||| próg glosow - 3/5 frekwencji wyborczej, nie można szybciej niż 12 miesiecy po wyborach robic i 6 miesiecy przed nastepnymi wyborami

MOŻLIWOŚĆ odwołania organów wykonawczych w gminie: tylko referendum ,na wniosek mieszkańców lub ¼ radnych (wiekszoc 3/5glosow), nieskuteczne referendum z inicjatywy rady oznacza jej rozwiązanie

MOŻLIWOŚĆ odwołania organów wykonawczych w powiecie i woj.: 1/ sesja absolutoryjna - wiecej niż polowa składu rady -> glosowanie odwołania po 14 dniach od nieudzielania absolutorium większość 3/5 składu ||| na wniosek ¼ radnych, 3/5 radnych za ||| jest obowiązek zasięgnięcia rady od komisji rewizyjnej ||| po nieudanym glosowaniu nastepny wniosek dopiero po 6 miesiacach

RADA: posiada przewodniczącego, działa przez komisję, obowiązkowe powolanie komisji rewizyjnej: obecność przedstawicieli opozycji, opinia o projekcie i wykonaniu budżetu, opinie w sprawie odwolania członków zarządu, fcje kontrolne

WYDATKI BIEŻĄCE. W gminach: 50% oświata, 20% opieka społ., 15% admin.

w miastach na pr. Pow.: 39% oświata

w powiatach: 47% oświata, 20% opieka społ., 12%admin.

w woj.: 33% transport, dofinansowanie kolei

WYDATKI MAJĄTKOWE: gminy wiejskie: 41%gosp komunalna, 26% transport

Miasta na pr pow: 42% transport

Powiaty: 47% transport, 17% oświata, 15% zdrowie

Woj.: 49% transport, sieć drogowa

Formy współpracy: związki komunalne, stowarzyszenia, porozumienia międzykomunalne, porozumienia międzygminne

Rola wojewody: przedstawiciel urzędu w terenie, realizacja polityki rządu, nadzór nad legalnością działań samorządu, nadzór nad działalnością administracji rządowej w terenie

Zadania ST: własne, zlecone (od adm rzadowej), powierzone, możliwość wspolnego wykonywania zadan (związki, spolki miedzykomunalne)

DOKUMENTY: strategia rozwoju (obowiazkowa dla woj.), plan regionalny zagosp przestrz (obow.), studium uwarunkowan i kierunkow zagosp przestrz (gmina obow.), plany miejscowe, program rozwoju lokalnego, wieloletni plan inwestycyjny, wieloletni plan finansowy

PHARE - program regionalny dla województw SAPARD - rozwoj wsi, infrastr., ISPA- rozwoj transportu, ochrona środowiska

Dobro prywatne (możliwość wykluczenia, konkurencyjne)

Dobro klubowe (możliwość wykluczenia, niekonkurencyjne -np. kablowka, wieczory panieńskie)

Dobro mieszane (brak możliwości wykluczenia, konkurencyjne)

Dobro publiczne (brak możliwości wykluczenia, niekonkurencyjne)

SUBWENCJA-transfer o charakterze ogólnym, można wydac na co się chce, kasa przechodzi na nastepny rok

DOTACJA- ma charakter celowy, przekazujący srodki okresla na co one sa, po upłynięciu terminu zwrot kasy

Kategorie źródeł finansowania samorządów: dochody własne (bieżące-podatki lokalne, opłaty za usługi i majątkowe-dochody z majątku(sprzedaż, dzierżawa)), transfery (dotacje i subwencje), udziały we wpływach z podatków państwowych, środki z kredytów kredytów pożyczek

KLASYFIKACJA BUDŻETOWA: 4poziomu- 1/części budżetu 2/poziom działów (nptransport oswiata) 3/poziom rozdziałów (np. lokalny transport publ.) 4/poziom paragrafów (są wydzielone dochody i wydatki)

Rewolucja antypodatkowa - ograniczenie roli państwa w gospodarce poprzez zmniejszanie podatków bezpośrednich. Podatki bezpośrednie mogą być decentralizowane a pośrednie nie. Dlatego panstwo przechodzilo z podatkow bezpośrednich do pośrednich

PODATKI I OPŁATY LOKALNE W GMINIE: od nieruchomości, rolny, lesny, od środków transportu, spadkow i darowizn, `karta podatkowa'-podatek od niektórych przedseibiorstw (np. fryzjer)

UDZIAŁY SAMORZĄDÓW W PODATKACH PAŃSTWOWYCH (PIT, CIT)

Gminy 39%, 6.7% Powiaty 10%, 1.4% Woj. 2%, 16%

Struktura dochodów samorządów w Polsce:

Woj.: duze udzialy w PIT i CIT, mniejsze subwencje i dotacje

Pow: najwięcej subwencji i dotacji na wydatki bieżące, udzialy w PIT i CIT, najmniej dochodow inwestycyjnych

Gminy:wazne dochody z PITu

Subwencje - 40% budżetu w gminach wiejskich

Podstawowe wymagania wobec systemu transferów: przejrzystość, przewidywalnosc, minimalizacja wpływu na autonomie lokalna, odporność na manipulacje polityczne z centrum i manipulacje wskaźnikami przez samorządy

SUBWENCJA OGÓLNA składa się z 1/części wyrównawczej 2/czesci oświatowej 3/ czesci równoważącej(gm i pow)/regionalnej(woj.)

Subwencja oswiatowa: 1,33 dla szkol wiejskich, 1,5-3,5 dla uzniow niepełnosprawnych, 1,2-1,5 dla szkol z jezykiem mniejszości nar. 1,15 dla szkol zawodowych

Subwencja wyrownawcza: czesc podst + czesc uzupelniajaca

Czesc podst: w powiatach 88% roznicy średniej krajowej, w woj. 70% roznicy, w gminach odnośnikiem nie jest srednia ale wpływy jakie gmina uzyskiwalaby gdyby stosowala maksymalne stawki podatku i nie przyznawala ulg (75-90% do 92%)

Czesc uzupelniajaca: woj. -ponizej 3 mln mieszkańców, pow - jeśli bezrobocie powyżej 110% średniej, gm - jeśli dochody poniezej 150% średniej a gęstość zaludnienia poniżej średniej

Subwencja rownowazaca/regionalna - tzw podatek janosikowy. Płatnicy na rzecz <- subwencji: 1 woj., 19powiatow, 45 miast na prawach powiatu, 11 gmin wiejskich, 30 gmin miejsko wiejskich

Silne strony dotacji celowych: mierzalne i obiektywne kryteria, stosunkowo stabilny system, umiarkowany system wyrównywania w gminach

Nie można zadłużać się na finansowanie wydakow bieżących, można dosadnie zadłużać się na realizacje programow inwest.

FORMY ZADŁUŻENIA: kredyt komercyjny w banku, preferencyjny kredyt/pożyczka, obligacje (ogólne - zabezpieczeniem sią przyszłe dochody samorządu, przychodowe - zabezpieczeniem sa spodziewane dochody z inwestycji)

NIEBEZPIECZNE ZADŁUŻENIE: przeznaczone na wydatki bieżące, zaciągane na okres dłuższy niż planowane użytkowanie, nadmierne zadłużenie spółek komunalnych, powodujące spłaty przekraczające wielkość spodziewanej nadwyżki operacyjnej(dochody bież-wydatki bież)

Najwięcej kredytów biorą gminy i miasta na prawach powiatu

ZASADY planowania budżetu: zupełność (wszystkie wydatki i dochody sa objęte jednym planem budżetowym), uprzedniość, jedność(jednolity plan, unikac sytuacji kiedy dochód przypisywany jest konkretnemu wydatkowi), roczny horyzont, jawność, przejrzystość, gospodarność

SAMORZĄD JAKO DOSTAWCA USŁUG PUBLICZNYCH

ZA: 1/działalność gosp pozwala zwalczac bezrobocie 2/dochody pomagaja finansowac zadania samorządu 3/w niektórych dziedzinach rynek jest plytki

PRZECIW: 1/gmina ustala reguly konkurencji w której bierze udzial 2/ gmina może dofinansowywac swoja przedsiębiorczość 3. gmina może wykorzystac swoja sile polityczna 4. mniejsza efektywność 5. mniejsze ryzyko upadłości, uprzywilejowanie do kredytu

WYKONYWANIE USŁUG LOKALNYCH

Model tradycyjny: samorząd odpowiada za usługę, samorząd wykonuje usługe, oplaty za usługi niskie, subsydiowane przez podatki lokalne, monopol na rynku dostawcow usług

Model rynkowy: opłaty często pokrywaja koszty, konkurencja kilku dostawcow, rola samorządu regulowanie rynku

CECHY NOWEGO MODELU DOSTARCZANIA USŁUG

1/ scisle oddzielenie tych którzy sa odpowiedzialni od tych którzy świadczą usługi

2/ zmiana kultury organizacyjnej - traktowanie mieszkańców jak klientow

3/ nacisk na kontrole jakości, formalne certyfikaty

4/ zmiana organizacji świadczących usługi od dużych hierarchicznych do mniejszych elastycznych

5/zmniejszenie bezpieczeństwa zatrudnienia w sektorze usług lokalnych

6/ zwiekszenie się rozpiętości w placach pomiedzy personelem kierowniczym a pracownikami

MODELE DOSTARCZANIA USŁUG

1. bezpośrednio przez adm

2. delegowanie do jednostki gminnej, podlegającej adm

3. delegowanie do spolki komunalnej

4. contracting out

5. koncesjonowanie

6. BOT - firma prywatna buduje, przez jakis czas zarzadza potem oddaje gminie

7. wykorzystanie organizacji pozarządowych

8. bony

9. wykonywanie przez jednostki prywatne z własnej inicjatywy

ARGUMENTY ZA I PRZECIW URYNKOWIENIU

ZA:

1. oszczedznosc dzieki konkurencji

2. nowy kapital potrzebny do inwestowania

3. wieksza elastyczność, dopasowanie do potrzeb klienta

4. wzrost jakości rzadzenia - rzad może się skoncetrowac tylko na polityce

PRZECIW:

1. oszczednosci krotkotrwale

2. mieszkancy oszczędzają jako podatnicy ale wiecej placa jako użytkownicy

3. proces kontraktowania okazja do korupcji

4. trudności samorządu w wywiązaniu się z roli koordynatora i organizatora

KRYTERIA OCENY USŁUG: dostęp, cena, jakość, rozwój, wpływ

Jednostki budżetowe dominuja w utrzymywaniu zieleni miejskiej, zakłady budżetowe w mieszkaniach, wodociągach, spolki komunalne w ciepłownictwie, transporcie, oczyszczaniu

---