Referat

Tytuł: „Sieroctwo społeczne”

Plan referatu:

1.Pojęcie sieroctwa społecznego

2.Przyczyny sieroctwa społecznego

3.Skutki sieroctwa społecznego

4.Sposoby rozwiązywania problemu

5.Wnioski

1.Pojęcie sieroctwa społecznego

Definicja sieroctwa charakteryzuje się dosyć rozbudowanym zakresem znaczeniowym i dlatego coraz częściej występuje podział na sieroctwo naturalne i sieroctwo społeczne. Z sieroctwem naturalnym mamy do czynienia wtedy, gdy rodzice dziecka nie żyją. Sieroctwo społeczne natomiast polega na tym, że dziecko jest pozbawione normalnego środowiska rodzinnego. Przyczyny tego mogą być bardzo różne: rozpad rodziny, alkoholizm, narkotyki, bieda czy choroby (fizyczne i psychiczne)

Poszczególne sytuacje, w których dziecko staje się sierotą społeczną mogą być bardzo zróżnicowane. W niektórych przypadkach dziecko zamieszkuje razem z rodzicami i formalnie jest pod ich opieką, ale z powodu wypadków losowych lub patologii można je zaliczyć do grona sierot społecznych. W innych sytuacjach dziecko przebywa w instytucji opiekuńczo - wychowawczej, a jego kontakty z rodziną są ograniczone i często niesystematyczne. W takim przypadku dziecko traci poczucie więzi rodzinnej i poczucie przynależności do rodziny. Warto też wspomnieć o tym, że termin "sieroctwo społeczne" bywa używane jako określenie bardzo subiektywnego stanu psychicznego dziecka. Dzieje się tak wtedy, gdy dziecko żyje pod formalną opieką rodziców, jego fizyczne potrzeby są zaspokajane, a mimo to czuje odtrącenie emocjonalne, a tym samym ma "poczucie sieroctwa".

Podsumowując można powiedzieć, że określenie "sieroty społeczne" odnosi się do dzieci, które posiadają żyjących rodziców (a przynajmniej jedno z nich), ale nie mają wystarczającego kontaktu z nimi. Często wychowują się w placówkach opiekuńczo - wychowawczych.

Zjawisko omówione jest w książce „Sieroctwo społeczne” A.Szymborskiej . Autorka wyróżnia stopnie sieroctwa:

• najwyższy : całkowite opuszczenie dziecka, tzn. brak kontaktu z rodzicami;

• średni - kontakty dzieci z rodzicami niepewne i niestabilne;

• najniższy- kontakty stosunkowo częste, choć niecodzienne i niesystematyczne.

Podsumowując pojęcie słowami S.Kozaka : "sieroctwo społeczne to zjawisko braku opieki rodzicielskiej wynikające głównie z zaburzeń rodziny: braku troski o dziecko, przestępczości i demoralizacji rodziców, alkoholizmu i poważnych błędów wychowawczych" (1986, s.5).

2.Przyczyny sieroctwa społecznego

Przyczynami sieroctwa społecznego są z jednej strony czynniki

pośrednie, zwane też makrospołecznymi lub zewnętrznymi, z drugiej zaś

czynniki bezpośrednie, których upatruje się w nieprawidłowym funkcjonowaniu

podstawowego środowiska naturalnego, jakim jest rodzina, określane też mianem

mikrospołecznych lub wewnętrznych.

Pośrednie przyczyny sieroctwa społecznego związane są z ogólną sytuacją

kraju, a ściślej z niekorzystnymi skutkami przemian społeczno-ekonomicznych.

W ostatnich latach szczególnie dotkliwym zjawiskiem jest bezrobocie. Wiele

badań wskazuje, iż miejsce zajmowane na rynku pracy jest jednym z najistotniejszych

czynników wpływających na trwałość rodziny, prowadzących do opuszczenia

dziecka przez rodziców naturalnych. Wynika to wprost z niekorzystnych skutków bezrobocia, takich jak obniżanie się poziomu życia i często poważne trudności materialne, prowadzące do ubóstwa i uniemożliwiające wypełnianie podstawowych funkcji społecznych, związanych z wychowaniem, opieką i utrzymaniem rodziny. Obniżanie się poziomu życia i związane z tym trudności materialne gospodarstw

domowych stanowią obecnie największy problem rodzin polskich, prowadzący

do osierocenia społecznego dzieci. zła sytuacja ekonomiczna rodzin

prowadzi bowiem do rozkładu życia rodzinnego. dzieje się tak głównie z powodu

braku stałego źródła utrzymania gospodarstwa domowego, w tym niewystarczających

środków na zapewnienie odpowiednich warunków socjalno-bytowych

i właściwe zaspokajanie edukacyjnych, zdrowotnych i innych podstawowych

potrzeb dzieci. Ponadto, jak dowodzi m. Sendyk, trudna sytuacja materialna

stanowi przyczynę wielu napięć w stosunkach między członkami rodziny,

co zwiększa częstotliwość kłótni między nimi. na tym tle pojawiają się trudności

wychowawcze, prowadzące często do ograniczenia rodzicom władzy rodzicielskiej.

innymi czynnikami stanowiącymi najczęstsze, bezpośrednie przyczyny

osierocenia społecznego dzieci są: alkoholizm, narkomania, przestępczość oraz

choroby i zaburzenia psychiczne rodziców6. W sytuacji, w której rodzice dziecka w sposób sądowny zostaną pozbawieni pełni praw rodzicielskich, z punktu widzenia prawa takie dziecko staje się sierotą. W takiej sytuacji dziecko - podobnie jak w przypadku sieroctwa naturalnego - może zostać adoptowane, umieszczone w rodzinie zastępczej lub skierowane do placówki opiekuńczo - wychowawczej. Pozbawienie praw rodzicielskich następuje wtedy, gdy rodzice nie wywiązują się z funkcji rodzicielskich. Dzieje się tak w przypadku, gdy rodzice nie są w stanie zapewnić dziecku prawidłowego i optymalnego rozwoju intelektualnego, emocjonalnego i moralnego, a nawet zagrażają jego bezpieczeństwu.

Podział sieroctwa społecznego, w którym kryterium wyróżniającym są przyczyny, czyli źródła sieroctwa wdg. A Tynelskiego:

1. Sieroctwo społeczne prawne, występujące wskutek orzeczenia sądu ograniczającego lub pozbawiającego rodziców władzy rodzicielskiej w sytuacji niezaspokajania potrzeb dziecka lub jego demoralizacji.

2. Sieroctwo społeczne losowe, będące wynikiem przejściowej, krótkotrwałej sytuacji, której przyczyną może być choroba, pobyt rodziców w szpitalu, sanatorium itp.

3. Sieroctwo społeczne, które jest efektem dezorganizacji rodziny, jej nieprawidłowego funkcjonowania, związanego z zaniedbywaniem lub nie uświadamianiem przez rodziców potrzeb opiekuńczych dziecka.

4. Sieroctwo społeczne wynikające z odrzucenia dziecka, co nie musi być związane z jego porzuceniem. Ma ono miejsce wówczas, gdy rodzice nie zaspokajają potrzeb emocjonalnych dziecka. Odrzuceniu dziecka przez rodziców może towarzyszyć maltretowanie go lub znęcanie się psychiczne

3.Sposoby rozwiązywania problemu

W polskim systemie opiekuńczym domy małych dzieci i państwowe domy dziecka to miejsca gdzie najczęściej trafiają sieroty. W tej pierwszej placówce dzieci pozostają do trzeciego roku życia .Wiadomo wszystkim, iż najlepszym rozwiązaniem byłoby umieścić dziecko w rodzinie zastępczej a jeszcze lepiej w rodzinie adopcyjnej.

Na świecie jak również w Polsce prowadzona jest praktyka reintegracji rodziny. Pojęcie reintegracji rodziny oznacza „ planowy proces odbudowywania więzi w rodzinach, w których na skutek kryzysu więzi te zostały zerwane lub nadwyrężone - od udzielenia informacji, nawiązania i podtrzymywania kontaktu do faktycznego powrotu dziecka do rodziny biologicznej” .

W sytuacji umieszczenia dziecka poza domem rodzinnym, reintegracja powinna być planowana najwcześniej jak to tylko możliwe. Reintegracja jest procesem odbywającym się na różnych poziomach, a jej optymalny wynik stanowi całkowite przywrócenie dziecka rodzinie. Nie w każdej sytuacji jednak będzie to możliwe . W przypadku, gdy rodzice pozbawieni zostają władzy rodzicielskiej, dzieci powinny mieć możliwość zachowania związku z przeszłością w postaci fotografii i innych pamiątek rodzinnych, nawet jeżeli będą wychowywać się w rodzinie adopcyjnej. Pamiątki z przeszłości są niezmiernie ważne, gdyż stanowią o tożsamości dziecka. Takiej świadomości własnej przeszłości pozbawiane są bardzo często dzieci przebywające w placówkach opiekuńczo - wychowawczych. Ciągle zmieniający się wychowawcy, „wędrówki” z jednej placówki do innej powodują, iż świadomość własnej historii, niezbędna do określenia „kim jestem?”, jest bardzo słaba. Stąd zaleca się, aby zarówno wychowawcy domów dziecka, jak i rodzice zastępczy prowadzili kronikę życia dziecka, do której będzie ono miało stały dostęp, a rodzicom naturalnym umożliwi poznanie najważniejszych chwil życia dziecka z czasu, kiedy pozostawało ono poza domem.

U podstaw praktyki reintegracyjnej leżą następujące tezy:

• przeświadczenie o prymacie rodziny biologicznej jako środowiska wychowawczego,

• przekonanie, że właściwe wsparcie umożliwi większości rodzin wychowanie dzieci,

• negatywny wpływ separacji na dzieci i rodziców,

• odpowiednie zaangażowanie wszystkich członków rodziny dziecka, nawet dalszych krewnych, a także osób spoza rodziny uznawanych przez dziecko i samych siebie za znaczące w systemie tej rodziny.

Udzielanie wsparcia rodzinie i dążenie do jej reintegracji powinno mieć charakter pracy zespołowej. Dzieci wymagające pomocy, ich rodzice biologiczni, rodziny zastępcze i ich opiekunowie, pracownicy socjalni, wychowawcy placówek opiekuńczo - wychowawczych i inne służby (kuratorzy, pracownicy pogotowi opiekuńczych, pedagodzy szkolni ) powinni ściśle ze sobą współpracować, tworząc zespół, grupę wsparcia, gdzie każdy z członków ma jasno określoną rolę. Profesjonalna pomoc powinna być udzielana tak długo, jak to konieczne do osiągnięcia i podtrzymania pełnej reintegracji. W niektórych przypadkach może ona być konieczna aż do czasu usamodzielnienia się dziecka. Założeniem procesu reintegracji jest także terapeutyczny charakter pobytu dziecka poza domem. Czas ten powinien być wykorzystany do resocjalizacji rodziny lub dziecka. Umożliwienie w tym okresie wzajemnych kontaktów tak częstych, jak to możliwe, stanowi swoistą próbę, podczas której obie strony mają możliwość ustalenia nowych, bardziej konstruktywnych relacji. Te kontakty między rodzicami i dziećmi umieszczonymi poza domem służą zarówno umacnianiu więzi, usprawnieniu umiejętności rodzicielskich ( niekiedy ich nabyciu ), jak i przygotowaniu rodziców i dzieci do ponownego bycia razem, ale na nowych warunkach.

4.Skutki sieroctwa społecznego

Środowisko w którym wzrasta dziecko oddziałuje na jego rozwój i stanowi ważny czynnik jego rozwoju. Jeden z najważniejszych i niezbędnych warunków, które zapewniają prawidłowy rozwój osobowości dziecka, stanowi obecność matki i ojca w rodzinie ich serdeczny stosunek i udział w jego wychowaniu.

Brak więzi z matką u małego dziecka powoduje różne zaburzenia w rozwoju zarówno fizycznym jak i psychicznym. Niektóre z tych zmian mogą być nieodwracalne. Zjawisko to nazywane jest "chorobą sierocą". Choroba sieroca może przebiegać pod rozmaitymi postaciami klinicznymi. W najcięższych przypadkach dochodzi do wyniszczenia fizycznego i upośledzenia umysłowego. Kiedy indziej kalectwo wywołane przez osierocenie może ograniczać się do sfery psychicznej i uczuciowej. Chociaż o chorobie sierocej, w ścisłym tego słowa znaczeniu mówi się jedynie w odniesieniu do dzieci najmłodszych, nie można wyłączyć z zasięgu jej działania także dzieci starsze, a nawet młodszej młodzieży szkolnej.

Harakterystyczne konsekwencje sieroctwa u dzieci przedszkolnych to: ubóstwo pojęć, trudności skupienia na czymkolwiek uwagi, rozproszenie, porzucanie rozpoczętych zajęć i rozpoczynanie nowych, bezmyślne niszczenie przedmiotów, które znajdują się w zasięgu ich rąk, nadpobudliwość ruchowa, lepkość uczuciowa, uczucia tych dzieci są nietrwałe i zmienne.

Skutki sieroctwa u dzieci w wieku szkolnym to: niechętny i niedbały stosunek do nauki i obowiązków szkolnych, dzieci te często wagarują, uderzający jest brak koncentracji wewnętrznej podczas pracy umysłowej - rozproszenie i osłabienie uwagi, niechęć do wszelkich wysiłków intelektualnych, dzieci osierocone najczęściej nie mają żadnych trwałych zainteresowań intelektualnych - są umysłowo bierne albo też ustawicznie zmieniają swoje zainteresowania.

Sieroctwo nie sprzyja rozwojowi intelektualnemu u dzieci, stąd wiele z nich źle się uczy. Niedostosowanie do roli ucznia wiąże się z zaburzeniami emocjonalnymi. Ponieważ siłą napędową działania u dzieci jest uczucie, dziecko opuszczone nie ma dla kogo się uczyć.

Świadomość, że jest się przez swoich rodziców kochanym i akceptowanym jest podstawą poczucia bezpieczeństwa i sprawia, że dziecko łatwiej przezwycięża trudności w szkole i wśród rówieśników. Brak rodzicielskiej miłości powoduje, że dziecko czuje się gorsze, skrzywdzone i zagrożone, staje się agresywne lub zamyka w sobie, izoluje. Wychowanie w zakładzie wyciska na dzieciach swoje piętno - czują, że są inaczej postrzegane przez rówieśników w szkole, nauczycieli. Wychowankowie Domów Dziecka częściej od swoich rówieśników wychowywanych w rodzinach są posądzani o kradzieże i inne przewinienia.

Wydaje się również znamiennym fakt, iż mimo dużego zaangażowania wychowawców w odrabianie lekcji z wychowankami wyniki dzieci są niewspółmierne do poświęconego im czasu. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest brak oparcia w osobach bliskich, rodzicach lub kogoś z rodziny. Dziecko musi czuć się związane emocjonalnie z osobą dla której się uczy, która mówi mu jak ma postępować.

Młodzi ludzie wydają się nie wykazywać żadnej inicjatywy poznawczej. Wystarcza im to, czego dowiadują się w szkole, oni sami są poznawczo bierni. Nie mają oni wsparcia w znaczących dla nich osobach. Niezaspokojona potrzeba emocjonalna "uśpiła" w nich potrzebę poznawczą, mogła także mieć znaczenie dla rozwoju umysłowego, który na ogół mieści się poniżej poziomu normy. Istotną cechą tej grupy wychowanków jest też postawa roszczeniowa oraz bierność w życiu publicznym. Literatura opisuje dzieci z domów dziecka (sieroty) jako słabych uczniów, bez rozwiniętych potrzeb poznawczych

Według A. Maciarz (1990) negatywne przeżycia związane z sytuacją sieroctwa powodują u dziecka powstanie i utrwalenie się swoistych stanów psychoemocjonalnych. Autorka wymienia stany psychoemocjonalne, które są charakterystyczne dla dzieci osieroconych przebywających w domach dziecka takie jak: poczucie osamotnienia, poczucie pejoratywnej odmienności oraz poczucie egzystencjalnej tymczasowości. Są to stany właściwe także dzieciom nieosieroconym. Większość dzieci przeżywa je jednak tylko w określonych sytuacjach czy fazach swego życia, np. w czasie pobytu w szpitalu, w okresie dorastania. Po ustąpieniu sytuacji wyzwalającej te stany dziecko wraca do równowagi emocjonalnej, odzyskuje poczucie bezpieczeństwa i harmonii z otoczeniem. Narażone przez wiele lat na niezaspokojenie psychicznych potrzeb dzieci osierocone przeżywają te stany stale. Stają się one niejako trwałym elementem ich samopoczucia.

Poczucie osamotnienia jest przykrym stanem, który utrudnia zaspokojenie u dzieci potrzeby bezpieczeństwa, nasila u nich neurotyczny niepokój i procesy nerwicowe. Stąd u wychowanków domów dziecka obserwuje się często znaczną chwiejność emocjonalną, zaburzenia snu, przejawy zaburzeń różnych układów wewnętrznych (np. moczenie nocne) oraz obniżenie odporności somatycznej.

Drugi przykry stan psychoemocjonalny to poczucie pejoratywnej odmienności. Stan ten spowodowany jest negatywnymi reakcjami otoczenia społecznego na odmienne cechy danej osoby lub odmienność sytuacji jej życia. Jak bardzo przykra jest dla sierot odmienność spowodowana brakiem opieki rodzicielskiej świadczą różne mechanizmy obronne, jakie te dzieci wykorzystują dla zamaskowania swojej odmiennej sytuacji życiowej. Są to: zaprzeczenie, konfabulacja, ucieczka. Świadomość, że jest się innym, gorszym może wyzwalać różne zaburzenia zachowania społecznego, jak: unikanie kontaktu i współdziałania z innymi, lękliwe izolowanie się, bierność, demonstrowanie wrogości i aspołecznych zachowań.

Trzeci i ostatni stan wyróżniony przez A. Maciarz to poczucie egzystencjonalnej tymczasowości. Stan ten związany jest z niezaspokojeniem potrzeby bezpieczeństwa z powodu tymczasowości i zmienności otoczenia fizycznego i społecznego dziecka oraz braku trwałej więzi z tym otoczeniem. Wychowankowie narażeni są na zmianę warunków życia, przejście do nowego, zupełnie obcego otoczenia.

Opisane stany psychoemocjonalne występują u wychowanków domu dziecka w postaci sprzężonej i stanowią wewnętrzną determinację ich trudności przystosowawczych. Stopień nasilenia tych stanów u wychowanków jest różny i zależy z jednej strony od przeżyć związanych z faktem osierocenia, zaś z drugiej, od przeżyć związanych z deprywacją ich potrzeb w domu dziecka i w szkole.

Jak wyżej wykazano skutki sieroctwa społecznego są oczywiście różne w zależności od wieku, i indywidualnej sytuacji każdego dziecka.

5.Wnioski

„Dobra” rodzina stanowi najcenniejsze środowisko życia człowieka, korzystnie kształtuje warunki jego rozwoju. Współcześnie jednak coraz więcej rodzin boryka się z licznymi, trudnymi sytuacjami. Nie zawsze rodzice potrafią i chcą poradzić sobie z tymi problemami, a wtedy rodzina nie jest już środowiskiem korzystnie wpływającym na swych członków. Zaczyna brakować jednego istotnego ogniwa - miłości. „Nie ma samotności, gdy jest odwzajemniona miłość” - pisze M. Łopatkowa. Aby człowiek mógł „rosnąć”, a więc rozwijać się, samorealizować, musi utrzymywać bliski kontakt z innymi ludźmi, choćby z jedną osobą , z którą czuje się bezpiecznie, jest rozumiany i akceptowany. Miłość, odpowiedzialność, troskliwość, tolerancja, otwartość na potrzeby drugiego człowieka ( na potrzeby dziecka ) oraz uczestniczenie w nowych doświadczeniach to najważniejsze determinanty istoty związku z drugim człowiekiem.

Bardzo dobrze byłoby gdyby pamiętał o tym każdy dorosły, aby potrafił przekazać te wartości swoim dzieciom. Bo dziecko jest istotą słabą i najbardziej narażoną na uszkodzenia zadawane przez dorosłych a jednocześnie jest świetnym obserwatorem, naśladowcą i doskonałym odbiorcą przekazywanych treści.

Powinniśmy także pamiętać, że "(...) sieroctwo nie zmienia istoty dziecka, jest ono bowiem takie samo, jak każde inne dziecko posiadające naturalną rodzinę własną, ma ten sam wachlarz potrzeb i otwarte są przed min te same perspektywy życia w społeczeństwie. Formy opieki całkowitej nie powinny nawet przypominać sytuacji sieroctwa czy innych postaci osamotnienia" (A. Kelm, 1979, s.149).

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---