Nastrój jest to utrzymujące się przez dłuższy okres zabarwienie emocjonalne wszystkich przeżyć, zarówno doświadczane subiektywnie i relacjonowane, jak również możliwe do obserwacji przez otoczenie.

• Nastrój prawidłowy (eutymia) - obejmuje zwykły zakres wahań nastroju, bez nastroju wyraźnie obniżonego lub wzmożonego.

• Nastrój obniżony (depresja) - nastrój z poczuciem smutku.

• Dysforia - nastrój obniżony z cechami drażliwości, skłonnością do agresji i czynów impulsywnych.

• Nastrój żałobny - nastrój smutku związany z realną utratą.

• Nastrój wzmożony - nastrój z poczuciem radości.

• Euforia - nastrój wzmożony z przeżyciem szczęścia, wielkości, bez zwiększonej aktywności psychoruchowej.

• Ekstaza - nagłe przeżycie niewypowiedzianego szczęścia.

• Mania - nastrój wzmożony z cechami ekspansywności, nadmiernym przekonaniem o możliwościach , z towarzyszącą wzmożoną aktywnością psychiczną i ruchową; lekkie nasilenie - hipomania.

• Labilność - łatwe wahania między nastrojem wzmożonym a obniżonym.

• Drażliwość - łatwe wpadanie w gniew.

• Anhedonia - niemożność odczuwania przyjemności powodująca zaprzestanie wykonywania czynności dających uprzednio przyjemność.

• Aleksytymia - niemożność wyrażenia za pomocą słów swoich stanów emocjonalnych.

Afekt - w psychiatrii i psychologii termin określający obserwowaną przez badającego ekspresję emocji. Ekspresja ta nie zawsze współgra z opisem emocji podawanym w wywiadzie przez pacjenta.

Można wyróżnić:

• afekt dostosowany - prawidłowa, odpowiednio silna i żywa, dostosowana do sytuacji ekspresja uczuć

• afekt niedostosowany - nieprawidłowa ekspresja uczuć;

• paramimia - zaburzeniu związku między przeżyciami a ekspresją uczuć

• paratymia - braku związku między uczuciami a ich ekspresją

• ambiwalencja uczuciowa - doświadczanie w jednym czasie przeciwstawnych uczuć

• afekt osłabiony (a. blady, apatia) - jest to osłabienie zarówno ekspresji uczuć jak i modulacji tejże ekspresji

• afekt labilny (chwiejność uczuciowa) - brak możliwości dłuższego utrzymania ekspresji emocji na zbliżonym poziomie, a co za tym idzie częsta i łatwa zmiana afektu.

• afekt sztywny (sztywność uczuciowa) - brak możliwości współgrania emocjonalnego z otoczeniem

Halucynacje (omamy) - są to zaburzenia spostrzegania definiowane jako fałszywe doświadczenia zmysłowe, patologiczne postrzeganie przedmiotów, które w rzeczywistości nie znajdują się w polu percepcji jednostki (lub w ogóle nie istnieją), któremu towarzyszy silne przekonanie o realności doznań i rzutowanie (projekcja) ich na zewnątrz. Wyróżniamy omamy elementarne (obejmują takie wrażenia jak pojedyncze błyski, migotanie, niezróżnicowane pojedyncze dźwięki), proste (spostrzeżenia dotyczące tylko jednego zmysłu) i złożone (angażujące więcej niż jeden zmysł). Mogą dotyczyć wszelkich zmysłów, wobec tego możemy mówić o halucynacjach wzrokowych, słuchowych (w tym imperatywnych - zawierających nakazy, zakazy, polecenia), smakowych, czucia ustrojowego, węchowych oraz dotykowych. W schizofrenii najczęstsze są halucynacje słuchowe.

Omamy zalicza się do tak zwanych objawów pozytywnych (wytwórczych), gdyż stanowią wyraźne odchylenie od normalnych procesów poznawczych, w przeciwieństwie do objawów negatywnych, które wyrażają brak lub obniżenie normalnych reakcji u chorego.

Do grupy halucynacji należą także pseudohalucynacje (omamy rzekome) - są (tak samo jak omamy) spostrzeżenia (lub myśli), które powstają bez udziału bodźców zewnętrznych, lecz odbierane przez chorego jako obce, narzucone z zewnątrz. Nie towarzyszy im przekonanie, że istnieją w obiektywnej, przedmiotowej rzeczywistości. Na przykład chory widzi jakiś przedmiot „jak żywy”, ale potrafi go odróżnić od realnie istniejących rzeczy, mówi, że widzi coś „oczami wyobraźni”; nie słyszy „głosów z zewnątrz”, lecz słyszy własne myśli jakby wypowiadane w głowie (przez głos sumienia na przykład). Pseudohalucynacje najczęściej są wzrokowe lub słuchowe.

Urojenia - zaburzenia treści myślenia polegające na fałszywych przekonaniach, błędnych sądach, odpornych na wszelką argumentację i podtrzymywane mimo obecności dowodów wskazujących na ich nieprawdziwość. Obecne w wielu psychozach, w tym w przebiegu schizofrenii. Szczególnie rozbudowany system urojeń charakteryzuje schizofrenię paranoidalną. Treść urojeń często nie odpowiada poziomowi wiedzy chorego.

Urojenia, podobnie jak m.in. omamy, zalicza się do tak zwanych objawów pozytywnych (wytwórczych), gdyż stanowią wyraźne odchylenie od normalnych procesów poznawczych, w przeciwieństwie do objawów negatywnych, które wyrażają brak lub obniżenie normalnych reakcji u chorego.

Podstawowe kategorie urojeń (podział według treści):

• wielkościowe - przekonanie o szczególnej ważności własnej osoby;

• urojenie bogactwa

• urojenia oddziaływania (wpływu) - przekonanie, że myśli i zachowanie danej osoby są kontrolowane z zewnątrz (np. za pomocą hipnozy albo telepatii); (zbliżone do tego typu są urojenia owładnięcia - przekonanie, że chory został owładnięty przez jakąś siłę, która kieruje jego myślami, zachowaniami itp.)

• prześladowcze - (najczęstsze) przekonanie o nieustannym zagrożeniu ze strony mniej lub bardziej sprecyzowanych wrogich choremu sił, przekonanie, że jednostka jest ofiarą prześladowań. Zwykle poprzedzaja je urojenia ksobne;

• ksobne (odnoszenia) - przekonanie, że chory jest przedmiotem szczególnego zainteresowania otoczenia, jednostka uważa, że niewinne uwagi i zachowania innych osób odnoszą się do niej, np. ludzie na ulicy rozmawiają właśnie o niej, spiker w radio czyni aluzje na jej temat etc.

Ponadto obserwujemy:

• urojenia depresyjne, obecne w zespołach depresyjnych o różnej etiologii, które obejmują urojenia grzeszności i winy, samoponiżania, pokrzywdzenia, zubożenia, samooskarżające, nihilistyczne (chory uważa, że jego ciało znika, że jest martwy itp.);

• urojenia hipochondryczne;

• urojenia zdrady;

• urojenia zniekształcenia ciała (dysmorfofobia) - najczęściej są to przekonania o zniekształceniu własnej twarzy.

Urojenia można klasyfikować także według budowy - stopnia usystematyzowania. Wyróżniamy wtedy urojenia:

• proste - pojedyncze lub rozwinięte o charakterze syntymimicznym lub katamimicznym, które są jedynie prostą interpretacją lub rozwinięciem innych objawów takich jak omamy bez tendencji do ich systematyzowania bądź dezintegracji;

• paranoiczne - usystematyzowane, tworzące zwarty konstrukt myślowy; charakterystyczne przede wszystkim dla paranoi;

• paranoidalne - nieusystematyzowane, wielowątkowe;

• niespójne - wypowiedzi chorego nie wiążą się ze sobą, jego twierdzenia są uderzająco absurdalne; typowe dla porażenia postępującego;

• oniryczne - niekonsekwentne, zmienne i silnie angażujące emocjonalnie chorego urojenia w stosunku do których, pomimo poczucia aktywnego udziału pacjent zachowuje się stosunkowo biernie (szczególnie, że treścią ich są zazwyczaj wydarzenia dramatyczne). Całość pzypomina marzenie senne. Ten nietypowy typ urojeń stanowi formę przejściową między omamami a typowymi urojeniami.

Napęd psychoruchowy; nadpobudliwość ruchowa - podniecenie, lub zahamowanie

SCHEMAT CHARAKTERYSTYKI DZIECKA

opinii psychologicznej (do użytku wewnętrznego)

1. Zachowanie:

• dostosowane

• niedostosowane - infantylne, prymitywne, pieszczotliwe, niedołężne, agresywne, niezborne.

2. Napęd psychoruchowy:

• prawidłowy

• nieprawidłowy - wzmożony (ruchliwość zwiększona, stała, stały niepokój ruchowy, zwiększona potrzeba działania); zmniejszony (spowolnienie ruchowe, ruchliwość wyraźnie zmniejszona, zahamowanie ruchowe); niepokój ruchowy (manipulowanie częściami garderoby lub własnego ciała, tiki, czynności nawykowe, czynności przymusowe, czynności automatyczne).

3. Nastrój:

• dostosowany

• niedostosowany - podwyższony (wesołkowaty, beztroski); obniżony (smutny, ponury, przygnębiony).

4. Afekt:

• prawidłowy

• nieprawidłowy - nadmiernie żywy, chwiejny, przesadnie ekspresyjny, drażliwy, sztywny.

5. Kontakt słowny:

• spontaniczny

• narzucony - podejmowany chętnie, niechętnie

• wymuszony

• jednostronny

• brak kontaktu słownego.

6. Mowa - artykulacja:

• słownictwo (zasób, zniekształcenia gwarowe, żargon)

• składnia (styl wypowiedzi, ubogi zasób wiadomości ogólnych).

7. Kontakt społeczny:

• stosunek do samego siebie (wygląd, czystość, ubiór)

• zakres umiejętności praktycznych

• stosunek do obowiązków (chętny, opieszały, buntowniczy, czynności ulubione, czynności nie lubiane)

• stosunek do kolegów (kontakty z młodszymi, starszymi, rówieśnikami)

• zainteresowania (praktyczne, artystyczne, naukowe, sportowe, kolekcjonerstwo)

• ulubione zabawy - sposób spędzania wolnego czasu

• sposób nawiązywania kontaktów (na zasadzie dominacji, podporządkowania, partnerstwa)

• stosunek do dorosłych (podporządkowany, uległy, bierny, obojętny, niechętny, wymagający, prowokujący, agresywny)

• działalność spontaniczna (czynności najczęściej podejmowane, precyzja i umiejętność ich wykonania, cierpliwość i wytrwałość)

• umiejętność współdziałania z drugą osobą - grupą (umiejętność podporządkowania się określonym regułom i wymogom sytuacji).

8. Życie popędowe:

• łaknienie (normalne, podwyższone, szczególne upodobania)

• sen (spokojny, niespokojny, lęki nocne, krzyk nocny, moczenie nocne)

• stosunek do płci odmiennej.

9. Przebieg edukacji szkolnej:

• wyniki

• nagrody

• kary

• efekty pracy.

---