METODY AKTYWIZUJĄCE W NAUCZANIU PRZEDMIOTÓW PRZYRODNICZYCH
Obecnie dzieci poddane właściwemu procesowi dydaktycznemu mają nie tylko wiedzieć czy pamiętać wiadomości. Mają je rozumieć. Muszą wykształcić w sobie taką umiejętność stosowania ich aby potrafili sami dążyć do zdobywania nowych umiejętności i aby mogli rozwiązywać różnorakie problemy w swoim najbliższym otoczeniu.
Skończył się zatem w szkołach czas przekazywania dzieciom wiedzy w większości poprzez stosowanie metod podających.
Dzisiaj dzieci aby:
wiedzieć to muszą: nazwać, zdefiniować, wymienić , zidentyfikować, rozpoznać, wyliczyć /czasowniki operacyjne dotyczące wiedzy/
aby rozumieć muszą: streścić, wyjaśnić , zilustrować, rozróżnić /czasowniki operacyjne dotyczące rozumienia /
aby stosować wiadomości muszą: rozwiązać, skonstruować , zastosować, porównać, sklasyfikować, narysować, scharakteryzować /czasowniki operacyjne dotyczące stosowania wiadomości/
aby móc rozwiązywać problemy uczeń powinien: dowieść, przewidzieć , zanalizować, wykryć ,ocenić, zaproponować /czasowniki operacyjne dotyczące rozwiązywania problemów/.
Aby móc osiągnąć podczas procesu dydaktycznego te cele zaleca się stosowanie aktywizujących metod nauczania.
Oto one:
I BURZA MÓZGÓW - /giełda pomysłów/ -to metoda zespołowego wytwarzania pomysłów, rozwiązywania problemów, np. na tablicy uczniowie piszą wszystkie jakie przyjdą im do głowy pomysły na rozwiązanie omawianego problemu /nawet te, które nam nauczycielom wydają się absurdalne/. Następnie po kolei wraz z całą klasą eliminuje się i pozostawia te , które są najwłaściwsze.
II METODA PROJEKTÓW. Jest to metoda długotrwała. Wymaga zaniechania systemu klasowo - lekcyjnego. Można ją zastosować jako zadanie domowe. Ogólnie ujmując metodą projektów szukamy odpowiedzi na pytania: co trzeba zrobić?, zmienić?, kto ma to zrobić, zmienić?, kiedy i jak należy to zrobić, zmienić?
III GRY DYDAKTYCZNE, USPRAWNIAJĄCE /np. obrazek- szukanie do niego podpisu - zapamiętanie co przedstawia obrazek/.
IV ZAJĘCIA TERENOWE - w ich trakcie obserwacja, pomiar , notowanie wyników, wyciąganie wniosków. Jest to metoda bardzo lubiana przez uczniów.
V DOŚWIADCZENIA - uczniowie w większości wykonują je samodzielnie , lecz pod czujnym okiem nauczyciela np. dzieci zakładają w klasie hodowlę fasoli, dbają o nią , widzą i wiedzą jak się rozwija przez to zapamiętują jej budowę, sposób pielęgnacji etc.
VI METAPLAN - na dużej płachcie papieru zapisujemy trzy sformułowania : jak było ?, jak jest? , jak być powinno? A dotyczące jakiegoś problemu. Wspólnie z uczniami staramy się je rozwiązać z pomocą ww. pytań.
VII DYSKUSJA .Jako metoda aktywizująca występuje w trzech postaciach:
dyskusja panelowa: „Gdyby ode mnie zależało....” , „Gdybym miała moc decyzji to.......”
dyskusja w formie debaty „za i przeciw”. Dyskusja w formie debaty może być zastosowana przy omawianiu kontrowersyjnego tematu, na które uczestnicy mają wyraźnie określone , rozbieżne stanowiska. Celem tej dyskusji jest ich prezentacja w przyjazny sposób. W trakcie debaty ograniczony / i równy / jest łączny czas wypowiedzi. Wprowadzając dyskusję w formie debaty należy się liczyć z brakiem obiektywizmu wystąpień. Na zakończenie można przeprowadzić /np. w formie głosowania tajnego/ badanie opinii uczestników na dany temat.
dyskusja punktowana - to metoda, która polega na ocenie zarówno wypowiadanych przez uczniów dyskusji treści merytorycznych jak i ich zachowania się podczas wymiany myśli / punkty dodatnie i ujemne/.
Zaletą tej metody jest przyzwyczajenie ucznia do prowadzenia dyskusji w kulturalny sposób, tak aby nikomu nie przerywać wypowiedzi, nikogo nie obrażać i cały czas kontrolować sytuację w której się uczestniczy.
Dyskusję punktową można potraktować jako alternatywę wobec tradycyjnego odpytywania uczniów z ostatniego przerobionego na lekcji tematu.
VIII GWIAZDA PYTAŃ -to najprostsza technika planowania zmian, której istota polega na szukaniu odpowiedzi na pytania:
Kto?
Gdzie? Co?
Po co?
Jak? Kiedy?
Każde z pytań posiada inny ciężar gatunkowy. Podstawowym pytaniem jest:
Po co? Jest to pytanie o uzasadnienie tego, co chcemy zmienić. Pozostałe pytania są tylko jego konsekwencją. Jeżeli potrafimy odpowiedzieć na pytanie podstawowe, przechodzimy do kolejnych:
Co trzeba zmienić?
Kiedy należy to zmienić?
Jak należy to zrobić?
Gdzie?
Kto ma to zrobić?
PRZEBIEG
Rozdajemy uczniom kartki i prosimy , aby każdy z nich obrysował swoją pięść , a następnie w powstałą chmurkę wpisał lub narysował miejsce gdzie chciałby pojechać na wycieczkę
ZOO LAS
Prosimy aby uczniowie dobrali się w grupy tak by każda z nich „wybierała się” w inne miejsce.
Następnie rozdajemy plansze wykonane według podanego wzoru i mówimy ,że zadaniem grup będzie zaplanowanie wycieczki do wybranego miejsca, za pomocą prostej techniki `gwiazdy pytań”.
Wyjaśniamy ,że grupy będą poszukiwały odpowiedzi na sześć prostych pytań i zapisywały je na plakatach.
Po co /dlaczego/ tam właśnie chcą pojechać? . Uzasadnienie celu wyjazdu /odpoczynek, relaks, świeże powietrze itp./
Gdzie /dokąd/ pojadą?. Określenie konkretnego miejsca /np. las w Sitnie/.
Kiedy wyjazd jest możliwy? Określenie jego terminu...
Co będą tam robili?. Krótki program /ognisko , spacer itp./
Jak zamierzają zrealizować program ?
Kto i za co będzie odpowiedzialny?
Po zakończeniu prac w grupach liderzy przedstawiają powstałe plany.
Teraz możemy poprosić uczniów , aby dokonali wyboru najciekawszej oferty i nie pozostało już nic innego jak ją urzeczywistnić...
Techniką „gwiazdy pytań” można planować każde przedsięwzięcie. Jest to technika bardzo prosta i do zastosowania zarówno w pracy indywidualnej jak i zespołowej.
Wszystkie te metody maksymalnie wpływają na uaktywnienie uczniów we wszystkich obszarach oddziaływań na zajęciach dydaktycznych. Są one wręcz nieocenione podczas zajęć przyrodniczych, ale mogą być stosowane wg uznania nauczycieli również na zajęciach z innych przedmiotów.
OPRACOWAŁA :
mgr Daria Piekarska Szreder
nauczyciel przyrody
w SOSW ŻUKOWO