Warszawa, dn. 14.01.2001 r-
Neuropsychologia
Do naszych bada moemy zaangaowa znane nam osoby np. z zaburzeniami krenia, serca, cukrzyków, w podeszym wieku, alkoholików itp. Jeeli trafnie przeprowadzimy diagnoz neuropsychologiczn i stwierdzimy, e brak nam podstaw do stwierdzenia zaburze organicznych to bdzie to prawidowa diagnoza. Chodzi o to, eby si wykaza myleniem klinicznym, prawidowym sposobem formuowania diagnozy. Neurolog opiera si na badaniu klinicznym pacjenta. Bardzo wany jest kontakt z chorym, jaka jest jego orientacja, badanie czucia, postawy, jak odnajduje siebie, badanie napicia miniowego, odruchów, jak wygldaj renice, tarcze nerwu wzrokowego, czy nie ma niedowadów, porae. Wszystkie te informacje s bardzo istotne w ogólnym badaniu klinicznym. Rentgen nie jest dokadny w wychwytywaniu urazów, dokadniejsze s tomografy komputerowe. S rónice w budowie morfologicznej. W tomografii nie s jednak widoczne mikrodefekty, które daj zaburzenia funkcji. O wiele dokadniejszym badaniem jest tomografia emisyjna, gdzie bada si wizk protonu. W badaniu widoczne s zaburzenia metaboliczne glukozy, obszary z zaburzeniem nazywamy obszarami niemymi.
Rodzaje bada.
Rezonans magnetyczny (emeraj) NMZ jest to badanie na podstawie rozmieszczenia aktywnoci
jdra komórkowego w polu magnetycznym, emarj ma moliwo przekroju w kadej paszczynie, nie tylko mózgu, std wiadomo na którym etapie s uszkodzone drogi ruchowe, suchowe.
Arterio2rafia - angiografia
W obrazowaniu przepywu mózgu posugujemy si arteriografia zwan równie angiografia. Do ukadu krwiononego dodaje si wskanik. W badaniach radiologicznych wida przepyw mózgowy w ukadzie ttniczym i ukazuje zarys naczy krwiononych. W zalenoci od objawów z którymi zgasza si pacjent, podaje si rodek kontrastowy do naczy zaopatrujcych przednie okolice mózgu (ttnica szyjna wew., ttnica przednia i rodkowa mózgu oraz ich gazie) lub tylne (ttnice: krgowa, podstawna, tylna mózgu. Czasami to badanie jest ograniczone poniewa nie wszystkie osoby mog przyjmowa ten wskanik. Dawniej w wyniku podania wskanika mogy wystpi powikania. Obecnie cewnik wprowadza si przez ttnic udow. Jest to wic badanie mniej inwazyjne.
Cyfrowa angiografia substrakcyjna
Najnowszy rodzaj badania to cyfrowa angiografia substrakcyjna. Wszystkie badania s opracowywane przez komputer. Mamy indywidualnie zrónicowan budow naczy wiecowych, grubych naczy ttniczych. Wiele osób ma skonnoci do rozmikania naczy ylnych, sabszej budowy ciany naczy, s to czsto osoby starsze, z wysok holestorolemi. Bardzo zy wpyw maj równie bakterie i wirusy, które zapychaj ciany. W takim przekroju jest to doskonale widoczne. Badanie jest bardzo wane i jest wykorzystywane w diagnozie neurologicznej oraz jest przydatne w diagnozie neuropsycho logicznej np. jeeli mamy wynik;
- s widoczne zaburzenia w uowieniu ttnicy podstawnej mózgu, to one powoduj zaburzenie w dokrwieniu patów potylicznych, skroniowych,
przy uszkodzeniu gazki, która dochodzi do hipokampa mog si pojawi zaburzenia kojarzenia, pamici. Hipokamp uczestniczy w produkcji serotoniny.
Badanie EEG
Bardzo istotne s badania EEG. Jest to zapis czynnoci bioelektrycznych mózgu, a potem wnioskujemy jak si to ma do ewentualnych uszkodze organicznych. Przewanie badanie EEG odbiera si uywajc 8 kanaów. Mona rejestrowa rónice potencjaów midzy elektrodami. Jest to badanie nie inwazyjne.
Utajone nieprawidowoci ujawnia si za pomoc rónych metod aktywacji, skutecznie wywoujcych wyadowania padaczkowe. Powszechnie stosuje si kilka technik aktywacji:
- zapis EEG podczas snu,
- hiperwentylacja (gbokie wdechy przez 2-3 minuty),
stymulacja wietlna w postaci regularnie powtarzajcych si bysków (do podobnego
efektu dochodzi u dzieci grajcych w niektóre gry komputerowe),
podanie rodków farmakologicznych.
Jeeli jest patologiczny zapis w okolicy czoowej po urazach, guzach mózgu, wylewach, co moe powodowa podranienie i napady padaczkowe.
Zaburzenia neurologiczne
Przede wszystkim s to urazy mózgu, urazy zew. i wew. czaszkowe. Zespó wstrznienia mózgu jest agodn postaci urazow. Objawem klinicznym po wstrznieniu jest utrata przytomnoci, ale nie koniecznie. Jeeli trwa duej jak 24 h to jest to powany zespó stuczenia mózgu, bd zespó uszkodzenia mózgu. Wstrznienie jest to chwilowa utrata wiadomoci charakteryzujca si nudnociami, zawroty gowy, trudnoci z koncentracj uwagi, zaburzenia widzenia. Jeeli nie doszo do uszkodzenia tkani mózgowej objawy te powinny szybko ustpi.
Po wybudzeniu pacjent ma czsto objaw zaburze pamici. Pacjent nie pamita wypadku, jak i zdarze bezporednio przed nim jest to amnezja wsteczna. Pacjent moe nie pamita tego co dziao si równie po wypadku, ten stan nazywamy amnezja pourazow bd amnezja nastpcz. Jeeli nie ma zapalenia mózgu objawy somatyczne si cofaj. Jeeli doszo do uszkodzenia tkanki mózgowej to jest uszkodzenie mózgu, wtedy pojawia si obrzk i dochodzi do ucisku zdrowych okolic mózgu. Jeeli jest to powikane stanem zapalnym to pojawia si wysoka temperatura, zaburzenia wiadomoci. Jeeli uda si opanowa wszystkie te objawy kliniczne to zdarza si czasami tak, e utrzymuj si duej zaburzenia poznawcze, emocjonalne (zaburzenia pamici przedurazowej). Mog pojawi si zaburzenia wiadomoci (objawy kojarzeniowe). Nawet po opanowaniu stanu somatycznego utrzymuj si objawy ogniskowe tzn. objawy z tej strony okolicy, która bya uszkodzona, jeeli u zwanej amnezja pourazow bd amnezja nastpcz raz by w okolicy patów czoowych to pojawiaj si zaburzenia ogniskowe typowe dla patów czoowych, a wic zaburzenia mylenia, planowania, dziaania. Przy powanych urazach dochodzi objaw contre coup (przeciwuderzenia, odbicia). Czsto si to zdarza przy uszkodzeniach komunikacyjnych, e uraz w okolic czoow, skroniow, powoduje równie uszkodzenie okolicy potylicznej. Dochodzi do stuczenia mózgu o opon tward przeciwstawn do urazu. Nie zawsze jest to objaw jasny, jest to bardzo czsto powikane np przez ucisk. Mog by objawy ogniskowe np. afazja, ataksja, zaburzenia mylenia, koncentracji uwagi. Nawet po kilku miesicach mog si utrzymywa zaburzenia takie jak labilno emocjonalna, póniej pojawiaj si zaburzenia nerwicowe.
Przy bardzo powanych urazach dochodzi do przerwania ciany opony twardej, mikkiej, uszkodzenia okolic korowych i podkorowych.
Krwiaki powstaj wskutek urazu, mog si ujawni nawet po kilku latach od urazu. Czasem niewielki uraz mózgu moe spowodowa po kilku latach duego krwiaka. Jeeli s to krwiaki nadtwardówkowe, czyli nad opon tward nie daj one specyficznych objawów neuropsychologicznych. Bardziej niebezpieczne s krwiaki pod opn twarda a midzy opon mikk i pajcz tzw. podtwardówkowe, dlatego e uciskaj tkank mózgow i gro wylewem. Czasami jednak mona chodzi z takim krwiakiem wiele lat i umrze na co innego. Natomiast krwiaki podtwardówkowe, jeeli rzeczywicie s due to powoduj wylew. Czasami taki krwiak przesika do tkanki mózgowej powodujc jej uszkodzenia, niedokrwienie, niedotlenienia, itp. Mog przy tym wystpowa bóle gowy, zawroty, które s przez lekarzy traktowane jako bóle nerwowe, a mog by wynikiem przesikajcego krwiaka. due krwotoki pojawiaj si przy powanych uszkodzeniach, u osób które maj skonnoci do takich uszkodze. S to osoby z arterioskleroz, cukrzycy, przewlekle chore, wycieczone. Jeeli krwotok nie jest szybko opanowany grozi mierci. Jeeli dochodzi do krwotoku to pojawiaj si objawy uogólnione s to m.in. zaburzenia orientacji, wiadomoci. Trzeba wiczy te funkcje, które s zaburzone, a jest szansa na ich cofnicie.
Czasami pojawiaj si wodniak! podtwardówkowe, czyli torbiele które s wypenione pynem mózgowo-rdzeniowym, a które uciskaj kor i struktury podkorowe. Rzadko si trafiaj krwiaki ródmózgowia tworz si w ttnicy podstawnej, szyjnej mózgu. Ukad ttniczy jest ze sob powizany, jak równie z ukadem ylnym. Jeeli by niewielki wylew, krwotok to okolice uszkodzone mog by dotlenione i ukrwione poprzez ssiednie naczynia poprzez wytworzenie krenia obocznego. Nie ma tutaj jasnych relacji. Bardzo wana jest lokalizacja ttniaka. Leczenie takich krwiaków jest trudne.
Bardzo czsto zostaje pourazowy obrzk mózgu, który powoduje zaburzenia uogólnione, dlatego e wzrasta cinienie ródczaszkowe. Czasami na skutek takiego urazu dochodzi do odgowienia, czyli cinicia np. haków hipokampa.
Rzadko zdarzaj si urazy czaszki takie gdzie przerwana jest cigo koci czaszki, opon mózgowo-rdzeniowych i uszkodzenia tkanki mózgowej. Usunicie ciaa obcego, które spowodowao uszkodzenie, nie zawsze jest od razu moliwe np. przywieziony pacjent mia wbit w gow szpilk metalow i nie mona jej usun dopóki dokadnie si pacjenta nie zbada, po to aby nie spowodowa wikszego krwawienia, czy urazu.
Masywne urazy mózgu s to przede wszystkim nowotwory, ropnie, wodniaki, otorbione pasoyty, drobnoustroje, nowotwory przerzutowe.
Wród nowotworów mózgu dominuj glejaki, czyli nowotwory wytworzone z tkanki glejowej. Tkanka mózgowa zostaje przyronita przez nowotwór, który odywia si dotlenia. Mog to by gwiedziaki, które rozrastaj si poerajc tkank nerwow, wpuszczajc swoje wypustki bardzo gboko w struktur mózgu. Jest to nowotwór zoliwy. Bardzo szybko si rozrastaj i s nieoperacyjne. Równie pojawiaj si skpodrze'wiaki, które równie s zoliwe. Gbczaki s bardzo zoliwe. Komórki nowotworowe s przenoszone przez krew w dalsze okolice mózgu przez co zajmowane s dalsze obszary. Wane jest bardzo szybkie rozpoznanie.
Nowotwory agodne najczciej wyrastaj z opon mózgowo-rdzeniowych. Wyrastajce z nich
guzy nazywane s oponiakami. Nie wrastaj w misz mózgu. Rdzeniaki i naczyniaki
(wyrastaj z naczy limfatycznych) uciskaj tkank i s operacyjne wczenie wykryte i
zdiagnozowane.
Grupolaki przysawki mog by zoliwe lub agodne. S czynnie hormonalnie. Nie tylko
uciskaj ale zaburzaj biochemi mózgu.
Nowotwory jest to skupisko komórek, rosnce niezalenie od organizmu i jego kosztem, nie
penic adnej uytecznej funkcji. Swoj dziaalnoci zatruwaj krew. Komórki z których si
rozwijaj wtórne nowotwory mózgu, po oderwaniu si od macierzystego guzu przenoszone s przez krew do mózgu, gdzie si osiedlaj i zaczynaj niezaleny wzrost. Nowotwory puc czy sutka czsto daj takie przerzuty, zwane guzami metastatycznymi lub wtórnymi. W stadium O nie ma przerzutów, jest operacyjne, natomiast w stadium 2, kiedy s zmiany metastatyczne to komórki s roznoszone do innych organów. Dawki leków s bardzo mocne i wraz z nawietleniem mog powodowa zaburzenie funkcji poznawczych. Przy biaaczce wystpuj nacieki nowotworowe.
Diagnoza neuropsychologiczna przy nowotworach jest bardzo istotna. Metody leczenia i badania s dostosowane do moliwoci i stanu chorego stosujemy np. metody projekcyjne, wyobraeniowe, które sprawdzaj funkcje mylenia i maj funkcje terapeutyczne. Limfocyty „t" niszcz komórki nowotworowe. Trzeba wznieci w chorym ch do walki z chorob. Przy guzach, urazach mózgu pojawiaj si napady padaczkowe, pochodzenia wewntrznego. Objawy cofaj si samoistnie.
Do uszkodzenia tkani mózgowej dochodzi równie w wyniku biochemicznych powika, zatru egzogennych np. tlenek wgla, który blokuje przenoszenie hemoglobiny we krwi powodujc niedotlenienie, zatrucie, talem, oowiem, alkoholem, narkotykami np. ekstazy, amfa powodujce blokad na poziomie synaps. Nie ma urazu fizycznego dochodzi do blokady biochemicznej. Due dawki alkoholu powoduj niskodepresj. Narkotyki oraz zaburzenia wirusowe powoduj zaburzenia organiczne. Uszkodzenie komórek nerwowych to nie tylko uraz, wylew, udar, ale równie zaburzenia biochemiczne na poziomie komórkowym. Przy duych dawkach lkowych moe doj do uszkodzenia mózgu.
Choroby naczyniowe pochodne orodkowego ukadu nerwowego.
Przemijajcy udar niedokrwienny na skutek zaburze ttnic mózgowych. Dochodzi do chwilowej utraty przyjemnoci. Trwa do krótko (moe by 2-3 razy dziennie lub raz na miesic). W czasie udaru pacjent moe mie trudnoci w orientacji, czasie, zaburzenia widzenia, zawroty gowy. Niekoniecznie musi doj do utraty przytomnoci, moe doj do zaburzenia wiadomoci, trudnoci w orientacji. Jeli udar si cofa funkcje zaburzone wracaj do normy. Jeli te objawy cofn si i powróc to wtedy mówimy o odwracalnym ubytku neurologicznym. Objawy mog si cofa do trzech tygodni. Jeeli objaw si utrzymuje to mówimy o dokonanym udarze, zawale. Bardzo czsto zdarza si tak przy niedronoci ttnic krgowych i podstawnych. Przy przewlekej niewydolnoci ttnic (arterioskleroza, holesteronemii, chorobach nowotworowych) i takie epizody mog si pojawia i wtedy podajemy leki obniajce cinienie krwi, powodujce lepsze dokrwienie. zdarzaj si równie krwotoczne udary mózgowe.
Choroby naczyniowe zdarzaj si w chorobach zapalnych opon mózgowych np. ropne zapalenie mózgu, czy opon mózgowych, na skutek zakaenia gronkowcami, powikania gruliczego zapalenia opon mózgowych, grzybice zapalenia mózgu, pierwotniakowe (ameba), zakaenie wirusowe (opryszczka, HIV), wirusy uszkadzaj naczynia. Przy zapaleniach mózgu jest obrzk i wysoka temperatura.
Dodatkowo uszkodzenia mog pojawi si w chorobach deminizacyjnych, tam gdzie dochodzi uszkodzenie mielmy, powoki okalajcej. Wypustki nerwowe s otulone mielin bia, dziki której mog by przewodzone skokowo impulsy nerwowe. W jdrach podkorowych odkadane jest biako w formie pytek powodujc gron chorob ESM, która przebiega wieloetapowe, jest chorob przewlek. Pierwsze objawy mog si pojawi ok. 20-30 r.. Powoduje drobne poraenie, zaburzenie czucia, uszkodzenie szlaków piramidowych i pozapiramidowych, korowych, podkorowych, czucia i niedowadu. Jest to choroba autoimmunologiczna, nasz wasny organizm powoduje wydzielanie substancji, które niszcz nasz mielin.
Do uszkodze tkanki mózgowej dochodzi równie na skutek chorób metabolicznych np. zaburzenia przemiany aminokwasów, biaek, zaburzenia wydzielania fenyloalaminy (zaburzenia zachowania, napady padaczkowe). Na skutek zej przemiany dochodzi do rozpadu grup aminowych i wytwarzaj si takie biaka, które niszcz tkank mózgow, zaburzenia przemiany wglowodanów - dochodzi do glikenozy, powodujc uszkodzenie orodkowego ukadu nerwowego. Histydynymia powoduje zaburzenie metabolizmu histaminy, a zaburzenia przemiany lipidów powoduj kolesteroloz. Przy zaburzeniach metabolicznych bardziej skomplikowanych np. fortiiia powoduje zaburzenia cykliczne, psychotyczne. Na pocztku objawia si wiatowstrtem, nadmierny apetyt, dziwaczno zachowania, objawy wytwórcze, urojeniowe. Zaburzenia metaboliczne powodujce gromadzenie si miedzi w organizmie z chorob Wilsona, która jest zwyrodnieniem wtrobowo-proteczkowatym. Jest to rzadka choroba. Mog si pojawi zaburzenia wiadomoci, nastroju, pamici, spostrzegania, koncentracji uwagi, spowolnienie psychoruchowe. W diagnozie medycznej niezbdna jest ocena dynamiki choroby Wilsona.
Choroby ukadu pozapiramidowego
Choroba Parkinsona, parksonizm wtórny objawowy pojawiajcy si po zapaleniach mózgu, zatruciach, choroba Parkinsona polega na zmianach w istocie czarnej. Nastpuje zmniejszenie wydzielania dopaminy na skutek zaniku istoty czarnej w mózgu. Uszkodzone s równie szlaki pozapiramidowe, std trudnoci w chodzeniu chorego, powstaj zmiany struktuaralne. Widoczna jest ataksja ruchowa, mimika twarzy jest maskowata, mao umiechu na twarzy, zaburzenia poznawcze, trudnoci w myleniu, pamici. Dysonia zaburzenia napicia miniowego.
Plsawica Huntingtona powodujca otpienie, mylenie, drenie samoistne caego ciaa, koczyn. Choroba ik de la Poreta - napad niezaleny od chorego uwidacznia si przez pokazywanie intymnych czci ciaa, wulgaryzm. Dodatkowo powodujcy zaburzenia nerwicowe. Podoe jest organiczne, uszkodzone s szlaki pozapiramidowe. Bardzo trudne leczenie. Nie ma zaburze funkcji poznawczych, ogólnych intelektualnych.
Choroby spowodowane przez kolagenozy, czyli zaburzenia autoimmunologiczne tzn. ukad odpornociowy produkuje przeciwciaa, które uszkadzaj nasz ukad odpornociowy - tak chorob jest socze ukadowy, rumieniowaty. Przy przebiegu socznia mog si pojawi zaburzenia z krgu psychotycznego; zdarzaj si urojenia, które maj specyficzn posta (przeladowcze, paranoidalne). Jak chory si odpra wychodzi, e jest to objaw wytwórczy. Po tym zdarzeniu zdarzaj si objawy padaczkowe, poznawcze, postrzegania, pamici. Mog w przebiegu tej choroby nastpi zmiany w naczyniach mózgowych. Podajemy leki immunodepresyjne, które pogarszaj stan chorego w sensie zaburze poznawczych.
Przy chorobach zwyrodnieniowych - zespoy otpienne, kiedy dochodzi do zmiany samej tkanki np. choroba Kreutzwelda-Jacobsa. Okres inkubacji tej choroby moe doj do 30 lat.. Pierwsze objawy to zaburzenia zachowania, chory si zachowuje w sposób nieracjonalny dla otoczenia, zaburzenia pamici, orientacji, rozhamowanie, bezkrytycyzm, odejcie od zasad moralnych. Dopiero póniej pojawiaj si zaburzenia neurologiczne tj. zmiany niszczeniowe tkanki mózgowej. Priony powoduj, e nasz wasny ukad odpornociowy niszczy tkanki. Zmiany tego typu pojawiaj si równie w chorobie Alzheimera, choroba Piek - ogniska zwapnienia tkanki mózgowej.
Przy otpieniach typu wtórnego, czyli takich, gdzie podoem zaburze jest ukrwienie mózgu np. otpienie wielozawaowe, gdzie dochodzi do zawau na skutek niedokrwienia tkanki mózgowej, dochodzi do zaburze pamici, szczególnie pamici wieej, utrata orientacji.
Otpienie diagnozujemy przez:
- kontakt kliniczny i rozmowa,
- MSE (Minimental Stein Egzamination),
Przy zaburzeniach otpiennych dochodzi do zmniejszenia kojarzenia poj sownych np. podanie 10 zwierzt na liter „t", itp. S specjalne skale np. skala Bentona. Badanie EEG nie jest diagnostyczne, a badanie przepywu mózgowego jest diagnostyczne, gdy jest mniejszy przepyw mózgowy.
Pat czoowy jest to obszar kory od bruzdy Rolanda do przodu. Wyróniamy cztery czci:
okolica ruchowa (od bruzdy do przodu), okolica przedruchowa (pole 6 i 8 wg Brodmana), okolica przedczoowa (pole 9, 10, 45, 46), okolica podstawno-przyrodkowa (pole 9, 10, 11, 12, 13, 24, 32). Paty czoowe s zhierarchizowane. Udao si wyodrbni w patach czoowych kor nieziamist, gdzie nie ma komórek ziarnistych i kor ziarnist. Okolice czoowe maj dobrze rozwinite systemy odprowadzajce (eferentne) komórek nerwowych, prowadzce od kory do niej pooonych orodków mózgowych oraz do obwodowych czci ukadu nerwowego. Wókna doprowadzajce (aferentne) dochodz do kory czoowej przez promienisto wzgórzowo-czoow. Nawet przy uszkodzonych szlakach kojarzeniowych okolicy czoowej istniej szlaki poprzez obrcz, przez któr informacje s przekazywane. Wg niektórych badaczy paty czoowe s czci ukadu limbicznego. W patach czoowych wg urii istnieje pewna hierarchia. Struktury pierwszorzdowe s to okolice ruchowe, zaraz za bruzdy Rolanda. Tam s przekazywane informacje z narzdów ruchu, ruchach ciaa. W okolicy przedruchowej dochodzi do analizy aspektu ruchowego danej czynnoci (okolica drugorzdowa). Natomiast okolica przedczoowa byaby okolic trzeciorzdow integrujc w dziaaniu aktu ruchowego z informacjami z innych okolic (ciemieniowej, potylicznej). Cze podstawna przyrodkowa jest odpowiedzialna za funkcj kontroli emocji, zachowania. Powierzchnia boczna patów czoowych odpowiada za funkcje poznawcze. Cz podstawno przyrodkowa odpowiada za funkcje emocjonalne. Jeeli bdzie uszkodzona okolica tylna patów to dochodzi do zaburze organizacji ruchu w szerokim sensie np. funkcji mowy, pacjent ma trudnoci w ruchowej organizacji funkcji mowy. Przy uszkodzeniu okolicy przedruchowej bd uszkodzone programy ruchowe np. funkcje przestrzenne. Rozkad programów tzw. engramów ruchowych przy uszkodzeniu tej okolicy patów czoowych ma bardzo podobn posta do atrakcji, ale w atrakcji s zaburzenia rozpoznawania pooenia przestrzennego natomiast tutaj jest zaburzony schemat ruchu. Pacjent doskonale widzi rónic pooenia w przestrzeni, ale ma trudnoci z przeprowadzeniem caego programu czynnoci polegajcej na ruchu. Przy uszkodzonej okolicy podstawno-przyrodkowej zaburzona jest kontrola hamowania emocji, a szczególnie negatywnej i utrzymania aktywnoci zadaniowej, czasami wulgaryzmu. Wg niektórych badaczy okolica przedczoowa odpowiada za kontrol i utrzymanie kontaktu ze wiatem zewntrznym poprzez utrzymanie struktury czasowej, do integracji naszego dziaania w czasie, nowy schemat dziaania.
Wg wspóczesnych teorii Kamiskiego w patach czoowych mona wyróni 5 krgów funkcjonalnych. Wród duych krgów wyodrbnia mniejsze, które tworz zwart cao. Wyodrbni krg motoryczny (w okolicy ruchowej), wzrokowo-ruchowy (oparty na zakrcie obrczy), kory grzbietowo-boczny, boczno-podstawny. Wszystkie te krgi maj poczenie z gak blad, która uczestniczy w przekazywaniu informacji. Uszkodzenie którego z tych krgów wywouje specyficzne zaburzenia. Uszkodzenie krgu czwartego powoduje rozhamowanie, krgu 3 depresj, mani.
Halstead próbowa bada mylenie abstrakcyjne poprzez Test Kategorii uwaajc, e pacjenci z uszkodzeniem patów czoowych maj trudnoci z myleniem abstrakcyjnym. Zdaniem Kojbera test bada podstawna frakcyjno, a wic u pacjentów z uszkodzeniem patów czoowych, a szczególnie okolicy podstawno-bocznej trudnoci polegaj na
zaburzeniach emocjonalnych, ale równie pacjenci z uszkodzeniem okolicy przedczoowej maja trudnoci w planowaniu swojego dziaania w czasie i dlatego majc zachowan zdolno mylenia abstrakcyjnego nie potrafi wykona zada, które byy opracowane jako test mierzcy mylenie abstrakcyjne. W zwizku z tym moemy mówi o trzech zespoach patów czoowych.
Przy uszkodzeniach mona wyodrbni trzy specyficzne zespoy pata czoowego. Pierwszy zespó wystpuje przy obustronnym uszkodzeniu patów czoowych, w tym czci podstawnej dominuj zmiany osobowoci, impulsywnoci, rozhamowania, braku kontroli emocji. Nie reaguj na nasze proby co do zmiany nastawienia. Przy uszkodzeniach powierzchni grzbietowo-bocznych dominuj zmiany poznawcze w tym zaburzenia integracji dziaania w czasie. Pojawiaj si zaburzenia pamici wieej, dlatego, e istniej trudnoci w odszukiwaniu magazynu pamici. Nie dochodzi do waciwego zapisania ladów pamiciowych, trudnoci w myleniu abstrakcyjnym. Trzeci rodzaj zespou pojawiajcy si przy uszkodzeniach linii rodkowej patów czoowych np. w przypadku krwotoku ttnic przednich w takiej lokalizacji uszkodzenia dominuje agnomia ruchowa, werbalna, czyli brak kontaktu rzeczywistego z rzeczywistoci. Kontakt jest pozorny.
W zespoach pata czoowego moe równie si pojawi konfabulacja, która jest inna ni w zespoach amnestycznych. Moe by konfabulacja amnestyczna, kiedy pacjent mówi o treciach, które ma w pamici, a nie o te co pytamy. Konfabulacja 'wielkociowa, gdzie pacjent powtarza swoje dane autobiograficzne, takie które chciaby eby byy. Pacjent nie kontroluje swojej wiadomoci, zachowania. Czasami ma wiadomo tego, e mówi le, ale zniesiona jest zdolno zmiany tego zachowania. Przy zachowanej zdolnoci rozpoznawania bdu nie ma zdolnoci uczenia si na bdach. Mog si pojawi konfabulacje chwilowe, autobiograficzna. Objaw „zachowania uytkownika", czyli takie impulsywne dziaanie zwizane z wykorzystaniem pewnych przedmiotów np. jeeli pokaemy pacjentowi noyczki, albo bd leay w zasigu wzroku to zaraz bdzie pokazywa jak si tnie noyczkami. To jest od niego niezalene, zniesiona jest kontrola zachowania. Po recepcjach patów czoowych bardzo trudno pacjentowi odzyska poczucie ego. W tecie Wechsiera (klocki) pacjent z uszkodzeniem powierzchni gómo-bocznej moe mie trudnoci dlatego, e zniesiony jest schemat dziaania w czasie. Jeeli pacjentowi podamy po kolei rysunej, jak uoy pierwsz, drug figur to pacjent to zrobi. W atrakcji przestrzennej nie zrobi tego. Podobnie ma si rzecz z figur Reya, pacjent figur le odwzoruje, ale zachowa relacje przestrzenne, tego nie zrobi pacjent z uszkodzeniem okolicy ciemieniowej, potylicznej. Pacjent potrafi liczy, ale czasami podaje bezsensown odpowied dlatego, e koncentruje si na ostatniej informacji, dlatego, e nie ma przejcia do nastpnej czynnoci. Pacjenci maj równie trudnoci w sterowaniu prac werbaln np. nie moe wykona prostej czynnoci np. jak otwarcie okna, poniewa wykonujc czynnoci pomocnicze (tj. musi wsta z óka, podej) zapomni co ma wykona, zgubi sens. Równie mówi si o sztywnoci zachowania, mylenia, niemonoci wymylenia nowej strategii dziaania, planowania, doskonale to wida na narzdziu pn. Test Sortowania Kart z Winconsin (WCST). Niektórzy badacze uwaaj, e uszkodzenie patów czoowych wyostrza nasze zaburzenia, wady. Gdy kto by chytry to bdzie z niego skpiec. Amnezja czoowa wg urii s to trudnoci w przeszukiwaniu magazynów pamici (bezporedniej, wieej). Te informacje s, ale nie mona do nich dotrze. Zaburzenia nieafatyczne to zaburzenia powtarzania, perseweracji, fluencji sownej (nie ma efektu uczenia si), aleksja sowna, syntaktyczna (gdzie s relacje skadniowe). Trudnoci percepcyjne - pacjenci fiksuj wzrok na pierwszym lepszym punkcie obrazu, przedmiotu. Nie ma rónicowania to, bodziec. Przy lateralizacji tzn. prawe czoo-lewe czoo wiksze zaburzenia, jeeli chodzi o zaburzenie mowy spontanicznej, werbalizacja jest przy
uszkodzeniu lewej czci pata czoowego. Lewa cz odpowiada za stron werbaln (analiza gramatyczna, itp.), a prawa pókula odpowiada za planowanie i programowanie.
Lobotomia
Operacje chirurgiczne mózgu stosuje si coraz rzadziej. Dawna lobotomia polegaa na bardzo
radykalnym oddzieleniu istoty biaej, patów czoowych w paszczynie pionowej, tu pod
wierzchokiem rogd przedniej komory bocznej. Mona przyj, e lobotomia i leukotomia to
synonimy, amerykanie mówi lobotomia, czyli dosownie oznacza nacicie pata, Anglicy
mówi o leukotomii, termin dosownie oznaczajcy przecicie istoty biaej.
Obecnie blokad okolic patów czoowych dokonuje si na zasadzie farmakologicznej, jest to
psychochirurgia.
Lobotomia i leukotomia daj bardzo powane komplikacje, jeeli chodzi o powikania. Mniej
daje szans pacjentowi leukotomie. Pierwsze byy bardzo masywne i powodoway due
uszkodzenia. Wprowadzenie sondy powoduje uszkodzenie czciowe, od tego si odchodzi.
Zmodyfikowan wersj jest leukotomia -wentromedialna i przeprowadzana jest za pomoc
specjalnego narzdzie leukotomu.
Póniejsz metod jest technika koagulacji. W latach 60 wprowadzono operacje
stereotaktyczne, która wymaga implantacji elektrod, sond oraz implantuj materiay
radioaktywne.
W tej chwili najczciej stosuje si blokad biochemiczn poszczególnych okolic czoowych
po to, aby znie np. napady padaczkowe, poprzez sterowanie neurotransmiterami.
Adymia czoowa - zespó ten wystpuje gównie przy obustronnym uszkodzeniu
przyrodkowych powierzchni patów czoowych, jest wic najlepiej widoczny przy
uszkodzeniu ttnic mózgowych przednich. Adymia moe mie róne nasilenie, od
zmniejszenia aktywnoci a do penego mutyzmu akinetycznego. Jest to powana przeszkoda
w rehabilitacji, poniewa pacjent reaguje na bodce zewntrzne, lecz popada w bezruch gdy
przestaj dziaa.