DEFINICJE MAŁŻEŃSTWA

1) Małżeństwo :

* wspólne uniwersalne elementy, występujące wszędzie, niezależnie od zróżnicowań kulturowych :

• reprodukcja biologiczna i uprawnienia seksualne małżonków

• przekazywanie wartości kulturowych z pokolenia na pokolenie

• przekazywanie dóbr materialnych

MAŁŻEŃSTWO - związek, na mocy, którego zostaje nadane współmałżonkom prawo do współżycia seksualnego, a dzieciom prawo do dziedziczenia dóbr materialnych i wartości kulturowych.

|

▼

♣ To instytucja, za pomocą, której społeczeństwa zapewniają sobie zrodzenie i wychowywanie następnych pokoleń oraz przekazywanie im dziedzictwa materialnego i kulturowego.

2) Definicja szczegółowa:

- to INSTYTUCJA, poprzez którą społeczeństwo:

• określa członkowstwo społeczne każdego nowo narodzonego dziecka, więzy jego powinowactwa oraz sposób dziedziczenia własności

• wprowadza każde nowo narodzone dziecko w sferę kultury grupy(do której należy i całej społeczności)

• wyznacza zakres uprawnień seksualnych swych członków

• określa sferę materialnej i pozamaterialnej pomocy nowonarodzonym dzieciom, kobietom ciężarnym, żywiącym i wychowującym dzieci

*zadania spełniane w każdym społeczeństwie, ale w różnym zakresie ze względu na poszczególną kulturę

Summa summarum:

♣ „MAŁŻEŃSTWO to pewien zespół środków instytucjonalnych umożliwiających społeczeństwu realizację zadań wiążących się z prokreacją i socjalizacją swych członków oraz określających stosunki pokrewieństwa w ramach grupy (przede wszystkim dzieciom ich rzeczywistych lub domniemanych rodziców) „

- Akcent na 2 elementy tej definicji:

1) na zespół zadań nałożonych przez społeczeństwo i powiązań

2) zobowiązania ludzi te zadania wykonujących

TYPOLOGIA MAŁŻEŃSTWA wg ADAMSKIEGO:

a) Liczba partnerów w małżeństwie

Podział na małżeństwa - monogamiczne (2 partnerów)

- poligamiczne (więcej niż 2)

Małżeństwa p o l i g i n i c z n e ( 1 mężczyzna posiada kilka żon)

Małżeństwa p o l i a n d r y c z n e (1 kobieta i kilku mężczyzn)

Zakres wyboru małżonka:

- Małżeństwo e n d o g a m i c z n e ( w ramach własnej zbiorowości)

- Małżeństwo e g z o g a m i c z n e (partnerzy z różnych grup teryt./społ.)

b) Hierarchia prestiżu i władzy :

- Małżeństwo p a t r i a r c h a l n e(mąż jako najwyższy autorytet i władza)

- Małżeństwo m a t r i a r c h a t (żona rules)

- Małżeństwa e g a l i t a r n e ( równy podział władzy i obowiązków)

c) Dziedziczenie nazwiska, prestiżu, majatku

- p a t r y l i n e a t (dziedziczenie w linii ojca)

- m a t r y l i n e a t (przeciwienstwo patryl.)

d) Miejsce zamieszkania po ślubie:

- p a t r y l o k a l n e (Żona w domu meża)

- m a t r y l o k a l n e (mąż w domu żony )

DEFINICJE RODZINY

Platon domaga się ograniczenia wpływów rodziny na dziecko (wychowanie państwowe);

Arystoteles - rodzina podstawowym środowiskiem człowieka;

Rodzina jest podstawową komórka społeczna - przez nią jednostka wchodzi do społeczeństwa;

1) w rozumieniu powszechnym

to para małżeńska i dzieci, mieszkających razem, mających wspólne gospodarstwo domowe-->czyli grupa osób połączonych stosunkami rodzicielskimi i małżeńskimi, MAŁA, DWUPOKOLENIOWA, tzw. nuklearna

2) w rozumieniu szerszym to grupa osób połączonych więzami małżeńskimi i pokrewieństwa

• w linii prostej: krewni z linii wstępnej ( rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), krewni z linii zstępnej( rodzice, dzieci, wnuki, prawnuki)

• w linii bocznej (rodzeństwo, kuzyni, wujowie)

--> duża grupa, złożona z kilku pokoleń

-oraz osoby na mocy pokrewieństwa zastępczego(rodzina adopcyjna, zastępcza)

Rodzina jako grupa pierwotna - para małżeńska i dzieci, które mieszkają razem, tworząc gospodarstwo domowe, połączeni są wiec połączonymi stosunkami rodzicielskimi i małżeńskimi, mała, dwupokoleniowa tzw. Nuklearna.

• Wg MacIvera „rodzina to grupa określona przez stosunki seksualne odpowiednio unormowane i trwałe, by mogła zapewnić rodzenie i wychowanie dzieci”

• Wg Kripatrick'a - instytucja zawierającą właściwe danej kulturze normy regulujące zachowania seksualne, reprodukcję gatunku, wychowanie dzieci i wzajemne stosunki różnych grup wyróżnionych wg wieku, płci i stosunków pokrewieństwa

• nacisk w tej grupie definicji na zapewnieniu społeczeństwu biologicznej ciągłości i przekaz kulturowy

• Wg Kőnig - grupa łącząca swoich członków w związek intymnego uczucia”

• Wg Cooley - grupa pierwotna, obejmujące tez grupy sąsiedzkie, koleżeńskie i zabawowe. Taka grypa charakteryzuje się współpracą i bezpośrednim kontaktem.

• nacisk w tej grupie definicji na wzajemne relacje zachodzące pomiędzy członkami rodziny

Ogólna definicja:

Rodzina stanowi duchowe zjednoczenie szczupłego grona osób, skupionych we wspólnym ognisku domowym aktami wzajemnej pomocy i opieki, oparte na wierze w prawdzie lub domniemaną łączność biologiczną, tradycję rodzinna i społeczną,

To, co wyróżnia rodzinę spośród innych grup:

Sposób wchodzenia do niej nowych członków, podział pokoleniowy, brak przywództwa, Wspólne zamieszkania członków, wspólne nazwisko, wspólna własność, ciągłość biologiczna oraz wspólna kultura duchowa.

RODZINA JAKO GRUPA SPOŁECZNA

- grupa pierwotna

- stwarza jednostce podstawowe i pierwsze środowisko społeczne kształtowania osobowości i nauki form życia społecznego

- stosunki twarzą w twarz, oparte na uczuciu, spontaniczność stosunków, nastawienie na wzajemność i opiekę

- stosunki emocjonalne są względnie trwałe, i nie podlegają zmianom

- tworzenie wspólnoty poczucie przynależności i wspólnych celów;

- poczucie odrębności - niepowtarzalna atmosfera

- rodzice są pierwszymi znaczącymi w życiu dziecka

STRUKTURA I FUNKCJE RODZINY

-struktura rodziny

Struktura - układ wszystkich elementów i zasad ich wzajemnego podporządkowania, umożliwiający funkcjonowanie grupy; cechy struktury rodziny - zasady podziału władzy i pracy;

R. Hill - określona organizacja ról wewnątrz rodzinnych (hierarchia autorytetów, podział pracy, wzory miłości i względy)

Blood, Wolf - pozycje członków rodziny wobec siebie

De Sztrem - liczebność rodziny i jej dzietność na plan pierwszy;

Tyszka - struktura rodziny składa się z wielu elementów:

- liczba i rodzaj pokrewieństwa członków rodziny,

- układ ich pozycji i ról społecznych,

- przestrzenne usytuowanie;

- siła więzi instytucjonalnych i psychicznych, które występują miedzy poszczególnymi członkami rodziny i świadczą o stopniu spójności rodziny;

- podział czynności, strukturę władzy i autorytetów;

- rozkład miłości i względów

Adamski - stałe ramy, nie zawsze sformalizowane, wewnątrz których przebiega życie i zachowanie małżeńsko - rodzinne. Jest to system modelowych zachowań zachodzących pomiędzy członkami rodziny a siłami zewnętrznymi, które na nią oddziaływają.

Do struktury rodziny zaliczamy:

- formy instytucjonalne tworzące małżeństwo i rządzące nim (struktury dziedziczenia majątku, władzy czy nazwiska)

- wzory regulujące współżycie wewnątrz rodziny oraz wyznaczające hierarchie władzy i autorytetu);

- układ wzajemnie powiązanych ról i charakteru stosunków między członkami rodziny;

Dokonuje w strukturze rodziny rozróżnienia następujących aspektów:

- psychologiczny (więzi emocjonalne)

- społeczny (uwzględniający pozycje społeczne, strukturę autorytetów i władzy)

- kulturowy (zasady instytucjonalne regulujące życie rodzinne, normy i wzory wewnątrz rodzinnych ról społecznych)

- demograficzny (liczebność, rodzaj pokrewieństwa, usytuowanie przestrzenne)

- rodzina jako instytucja społeczna

Posiada wszystkie cztery cechy przypisywane przez Szczepańskiego instytucjom:

• - grupa powołana do realizacji ważnych spraw dla całej zbiorowości

• - forma organizacyjna zespołu czynności wykonywanych przez członków grupy w imieniu całości

• - zespół urządzeń i środków działań, które pozwalają członkom grupyna wykonywanie publicznej funkcji celem zaspokojenia potrzeb i regulowanie czynności całej grupy

• - zespół ról społecznych członków grupy specjalnie doniosłych dla życia grupy

Stasiak określa rodzinę jako instytucję formalną - podstawą wyróżnienia: rodzaj sankcji strzegących danej instytucji;

W analizie rodziny jako instytucji społecznej bierze się jej formalne ustanowienie, funkcjonowanie według określonych norm społecznych, a przede wszystkim realizację funkcji niezbędnych do rozwoju społeczeństwa;

Rodzina jest instytucją, jeśli realizuje podstawowe funkcje społeczne, niezbędne dla istnienia społeczeństwa.

*3 f-cje instytucjonalne niezbędne do życia i prawidłowego rozwoju społeczeństwa : prokreacja, socjalizacja i funkcja miłości

• W porównaniu do innych instytucji społ., gdzie występuje coraz silniejsza dominacja stosunków rzeczowych i krótkotrwałych, w rodzinie (w kontekście gr. społ. i instytucji społ.) dominują stosunki osobowe zasadzające się na długotrwałej więzi uczuciowej.

• jako INSYTUCJA FORMALNA-przepisy prawa regulują wzajemne uprawnienia i obowiązki członków rodziny względem siebie i członków rodziny w innych zbiorowościach ze względu na sytuację rodzinną

• rodzina- jednocześnie GRUPA FORMALNA i NIEFORMALNA...

-funkcje rodziny i ich klasyfikacje

cele, do których zmierza życie i działalność rodzinna, oraz zadania, które pełni rodzina, zaspokajając potrzeby swych członków i całego społeczeństwa. Zaliczamy tu również określone zachowania rodzinne, przebiegające wedle uznanych społecznie wzorów.

Tyszka - wyspecjalizowane i permanentne działania i współdziałania członków rodziny, wynikające z bardziej lub mniej uświadamianych sobie przez nich zadań, podejmowanych w ramach wyznaczonych przez obowiązujące normy i wzory, a prowadzące do określonych efektów głównych i pobocznych; funkcja jednoczy zadania, realizowane działania i efekty tej działalności;

Funkcje są powiązane ze strukturą rodziny i tworzą razem system rodzinny; na sposób realizacji funkcji ma wpływ charakter więzi wewnątrz rodzinnej, układ ról społecznych oraz skład rodziny; Wprowadza także aspekt kulturowy - normy i wzorce społeczne regulujące zachowanie i postępowanie realizatorów funkcji;

Wypełnianie zadań rodzinnych nie zawsze ma charakter planowego i świadomego działania - wiele automatycznie;

W ramach każdej funkcji da się wyróżnić podfunkcje - trzonowe (konstytuujące każdą funkcję) i peryferyjne (mogą występować w kilku funkcjach - inaczej usytuowane);

Kotlarska-Michalska - do definicji Tyszki wprowadziła dwa elementy: wzajemne oddziaływanie członków rodziny i ich podstawy;

Definiuje funkcje rodziny: zespół działań i oddziaływań wzajemnych realizowanych w oparciu o ukształtowane postawy, o mniej lub bardziej sprecyzowane zadania a prowadzących do określonych efektów w postaci zaspokojonych potrzeb członków rodziny i oczekiwań społeczeństwa globalnego;

Pięć elementów: postawy, zadania, działania, oddziaływania wzajemne, skutki;

Sześć układów elementów tworzących funkcję:

1. układ przygotowawczy - zakłada, ze ujawniające się reakcje i zachowania członków rodziny albo gwarantują podjęcie działań, albo same w sobie zaspokajają te potrzeby;

Postawy (jako reakcja na określoną sytuację w rodzinie) i skutki;

2. układ realizujący - efektywność działań stanowi stopień zadowolenia osób na które te działania były skierowane;

Postawy, działania (czynności racjonalne ale bez sprecyzowanych planów), skutki

3. układ przystosowawczy - utrwalanie sposobów realizacji działań, co powoduje przystosowanie się form życia rodzinnego do wymogów konkretnej sytuacji

Postawy, działania, oddziaływania wzajemne, skutki

4. układ zadaniowy

Postawy, zadania i skutki

5. układ racjonalny

Postawy, zadania, działania (raczej intencjonalne), skutki;

6. układ optymalny - wszystkie elementy; pozwala na sprecyzowanie zadań, większą racjonalizację działań, świadome kierowanie wzajemnym oddziaływaniami co wpływa na ożywienie więzi rodzinnych;

Analiza zakresu funkcji - postawy, działania, i oddziaływania niezbędne d realizacji funkcji. Zakresem funkcji - zbiór zadań, wzajemnych oddziaływań, pożądanych postaw w działalności rodziny celem osiągnięcia oczekiwanych efektów;

- klasyfikacja funkcji rodziny:

F U N K C J E R O D Z I N Y
wg Z. T y s z k i	wg M. Z i e m s k i e j Funkcje rodziny z 2-óch punktów widzenia wobec społeczeństwa wobec swoich członków	wg A d a m s k i e g o 1. Rodzina jako grupa i instytucja społ.- punkt wyjścia f-cji: 2. ze względu na trwałość i zmienność funkcji
Cztery grupy: 1) f. biopsychiczne: - prokreacyjna (zaspokojenie rodzicielskich potrzeb małżonków) - seksualna 2) f. ekonomiczne: - materialno- ekonomiczne: -produkcyjna -zarobkowa -gospodarcza -usługowo-konsumpcyjna - opiekuńczo- zabezpieczające 3) f. społeczno- wyznaczające - klasowa - określa pozycję społeczną członków rodziny w strukturze społeczeństwa - legalizacyjno-kontrolna - kontroluje zachowania swoich członków, sankcjonuje zachowania niewłaściwe 4) f. socjopsychologiczne - socjalizacyjna - kulturalna - rekreacyjno-towarzyska - emocjonalno-ekspresyjna	Funkcje : 1. prokreacyjna (na rzecz społeczeństwa - dostarczanie nowych członków; na rzecz członków rodziny - zaspokajanie potrzeb seksualnych) 2. produkcyjna (na rzecz społeczeństwa - dostarczanie pracowników; na rzecz członków rodziny - zaspokojenie potrzeb ekonomicznych) 3. usługowo- opiekuńcza (na rzecz społeczeństwa - potrzeba troszczenia się; na rzecz członków rodziny - zaspokojenie potrzeb opieki) 4. socjalizująca (na rzecz społeczeństwa - dostarczanie nowych obywateli; na rzecz członków rodziny - zaspokojenie potrzeb rodzicielskich) 5. psychohigieniczna (na rzecz społeczeństwa - zachowanie zdrowia psychicznego; na rzecz członków rodziny - zaspokojenie potrzeb emocjonalnych) *dysfunkcjonalność rodziny: wobec ról ogólnospołecznych <RODZINA A SPOŁECZEŃSTWO> wobec potrzeb członków rodziny < RODZINA A JEJ CZŁONKOWIE>	Ad1. f. instytucjonalne -prokreacyjna -ekonomiczna -opiekuńcza -socjalizacyjna -stratyfikacyjna -integracyjna f. osobowe, wynikające z pojmowania rodziny jako GRUPY społecznej -małżeńska -rodzicielska -braterska Ad2. ze względu na trwałość pierwszorzędne(istotne)--> w których rodzina nie może być zastąpiona(prokreacyjna, socjalizująca, miłości) drugorzędne(akcydentalne)--> ekonomiczna, opiekuńcza, stratyfikacyjna, rekreacyjna, religijna, integracyjna

-Typologie rodziny:

1. Ze względu na liczbę członków rodziny oraz formy organizacyjne życia rodzinnego:

 a. rodzina małżeńska - rodzina nuklearna, składa się z męża i żony; (czasem jednego tylko rodzica) oraz ich własnych dzieci; jest to typ rodziny dwupokoleniowej o zredukowanej liczbie członków
 b. rodzina poligamiczna - składa się z kilku związków małżeńskich połączonych w jedną zbiorowość rodzinną
 c. rodzina poszerzona - rodzina wielopokoleniowa składająca się z dwóch lub więcej rodzin nuklearnych podporządkowanych organizacyjnie jednemu kierownictwu rodzinnemu
 d. zmodyfikowana rodzina poszerzona - związek rodzin nuklearnych będących w stanie częściowej zależności od siebie. Ich członkowie wymieniają między sobą usługi, poszczególne rodziny zachowują niezależność ekonomiczną, nie ma hierarchicznej struktury autorytetu.

2. charakter źródła utrzymania i środowisko zamieszkania
 a. rodzina chłopska - gospodarstwo wiejskie stanowi jedyne źródło utrzymania, pracują na nim wszyscy zdolni do pracy pod kierownictwem gospodarza
 b. rodzina robotnicza - źródło utrzymania stanowi tu dochód uzyskany z fizycznej pracy najemnej członków rodziny nie posiadających własnego warsztatu pracy
 c. rodzina inteligencka - źródło dochodów stanowi tu praca umysłowa członków rodziny, mają odmienny styl życia niż robotnicy
 d. rodzina miejska - zostaje wyróżniona na podstawie kryterium miejskiego charakteru środowiska zamieszkania, związanej z tym organizacji czasu wolnego i udziału w kulturze
 e. rodzina wiejska- może byc rodziną chłopską, robotniczą lub inteligencką, ale ze względu na środowisko zamieszkania różni się stopniem korzystania z urządzeń cywilizacyjnych, organizacją wolnego czasu i stylem życia jej członków.

3. stosunki wewnętrzne:

a. rodzina instytucjonalna - główny nacisk jest położony na przystosowanie zachowania do sztywnych ról i norm życia rodzinnego utrzymywanych w tradycyjnym duchu; dobro rodziny jest nadrzędne wobec dobra jednostek; ścisły podział zadań i specjalizacja ról;

b. rodzina koleżeńska - interakcja miedzy członkami nabiera większego znaczenia;

4. kryterium prestiżu i władzy:

a. rodzina patriarchalna - ojciec posiada dominującą pozycję;

b. rodzina matriarchalna - matka; matrylinearny system społ.

c. rodzina egalitarna (partnerska) - równość praw i decyzji;

5. z punktu widzenia jednostki:

a. rodzina pochodzenia (macierzysta)

b. rodzina prokreacji

Rodzina - jako instytucja społeczna to jej formalne ustanowienie i funkcjonowanie według określonych norm społecznych w ramach danego systemu społecznej kontroli

Rodzina jako wspólnota :

- wypływa z natury ludzkiej , a nie jest dziełem umowy społecznej . U jej podstaw leży naturalny podział ludzi na dwie płci , zróżnicowanie wiekowe , popędy seksualne , instynkt ojcowski i macierzyński

- wymaga od swych członków integralnego zespolenia celów i dążeń , podejmowanych dobrowolnie , a jednocześnie z poczuciem wewnętrznej konieczności

-rządzi się miłością , a nie prawem , które ma tu zastosowanie jedynie jako konsekwencja i ochrona miłości

-daje swym członkom wiele radości i przyjemności istotnie wspólnotowych, całkowicie różnych od radości i przyjemności gwarantowanych przez inne grupy społeczne

- uspołecznienie uczucia i dążeń swych członków tak, że czują się oni zespoleni do celu i gotowi są zrezygnować ze swobody indywidualnej i wolności na rzecz grupy rodzinnej

Rodzina jako zrzeszenie :

-ujawnia swe oblicze rozumu i woli arbitralnej .Ono leży u podstaw jej bytu , prawnego ustanowienia

-posiada określoną strukturę prawną , która gwarantuje jej trwałość oraz określa w sposób formalny charakter stosunków z innymi grupami czy instytucjami

-posiada własną organizację wewnętrzną określającą prawa i obowiązki dzieci i rodziców , męża i żony , współdziałających w ramach jedności

-realizuje wiele celów drugorzędnych , nadając im odpowiednią rangę w stosunku do celu podstawowego .

III. Rodzina jako WSPÓLNOTA I ZRZESZENIE (F.Tönnies)

• Pojęcie `wspólnoty'(community) - naturalne zespolenie ludzi(szczupłego grona)ze względu na wspólnie odczuwalny cel, podobne wzajemne uczucie i naturalne wspólne dążenia; zakłada zbieżność uczuć i pragnień.

• Pojecie `zrzeszenia'(association) - sztuczne zorganizowanie się ludzi dla osiągania wspólnych celów, opiera się na racjonalnym działaniu wszystkich i cechuje się określonym stopniem sformalizowania; przedstawia sytuację prawną, umowna, o charakterze organizacyjnym.

Rodzina jest zarazem wspólnotą, jak i zrzeszeniem.

---