PRZYGOTOWANIE DZIECKA DO PODJĘCIA

NAUKI SZKOLNEJ.

Dojrzałość szkolna

Wstąpienie dziecka do szkoły powoduje wiele zmian w jego dotychczasowym życiu. W szkole stawiane są przed dzieckiem nowe wymagania i obowiązki wynikające z roli ucznia. Warunkiem spełnienia tych wymagań jest osiągnięcie przez dziecko pełnej gotowości szkolnej. Wiąże się to z zagadnieniem równego startu szkolnego, gwarantującego wszystkim dzieciom w klasach edukacji wczesnoszkolnej powodzenie w nauce.

Według profesora S. Szumana "dojrzałość szkolna to osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, który czyni je wrażliwym i podatnym na systematyczne nauczanie i wychowanie w klasie pierwszej”. Natomiast podatność to posiadanie przez dziecko umiejętności podporządkowania się wymaganiom szkoły w zakresie skupienia uwagi na lekcjach, odrabiania zadań oraz zgodnego i harmonijnego współżycia z kolegami. Tak więc dojrzałość szkolna jest to odpowiedni poziom rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka.

Dojrzałość szkolna nie jest uwarunkowanym biologicznie etapem samorzutnego rozwoju, lecz składają się na nią różnorodne doświadczenia dziecka w sferze motorycznej, umysłowej, emocjonalnej i społecznej. W ocenie faktu, czy dziecko jest już dojrzałe do nauki szkolnej należy brać pod uwagę z jednej strony to, czy osiągnęło ono już gotowość rozwojową do ćwiczenia pewnych sprawności i umiejętności, z drugiej zaś - czy osiągnęło już, w rezultacie uprzedniego uczenia się, pewien poziom rozwoju określonych funkcji psychicznych.

Współcześnie zakres semantyczny pojęcia "dojrzałość szkolna" obejmują następujące komponenty :

a) dojrzałość fizyczna -podstawą do określenie fizycznej dojrzałości dziecka do rozpoczęcia nauki w szkole jest ocena stanu zdrowia, nie tylko w siódmym roku, ale również w latach poprzednich (funkcjonowanie organów zmysłowych, a więc przede wszystkim wzroku i słuchu, odporność organizmu na choroby i zmęczenie, ogólną sprawność ruchowa, a w szczególności sprawność rąk oraz stopień umiejętności współdziałania pracy oczu i rąk, czyli koordynację wzrokowo-ruchową)

b) dojrzałość umysłowa - to poziom poznawczej aktywności dziecka, jego zainteresowanie wiedzą jako źródłem informacji .Dziecko umysłowo dojrzałe do szkoły chce się uczyć, interesuje się czytaniem i pisaniem oraz dobrze orientuje się w otoczeniu i środowisku, w którym żyje.

c) dojrzałość społeczna - poziom tej sfery rozwoju dziecka sześcioletniego jest jednym z ważnych składników dojrzałości szkolnej. Szkoła stanowi dla dziecka nową grupę społeczną, w ramach, której ma ono współżyć i współdziałać przez wiele lat. Jest to dla niego możliwe pod warunkiem osiągnięcia stopnia dojrzałości społecznej niezbędnego do pełnienia wyznaczonej mu przez grupę roli społecznej. Rozwój emocjonalny i społeczny powinien być na tyle zaawansowany, by umożliwiał dziecku odnalezienie swego miejsca w grupie społecznej, jaką jest klasa.

d) dojrzałość emocjonalna - to odporność na stres i niepowodzenia, zdolność skupienia uwagi na dłuższy czas, motywacja do pracy, umiejętność wyrażania emocji i ich kontroli.

e) dojrzałość wolicjonalna - u wszystkich dzieci w grupie przedszkolnej trzeba kształtować umiejętność skupienia się na wykonywanej pracy i starania się o dobre jej wykonanie i doprowadzenie do końca.

Omówione aspekty rozwoju dziecka pozostają ze sobą w bardzo ścisłych związkach i współzależnościach. Gotowość do podjęcia nauki w szkole wymaga ogólnej dojrzałości i trudno byłoby mówić, że któraś ze sfer rozwoju jest najważniejsza. O powodzeniu dziecka w szkole - obok zasobu wiadomości i dobrze wykształconej mowy - decyduje również zdrowie fizyczne, uspołecznienie i cechy osobowości. Jeżeli dziecko nie może zaklimatyzować się w grupie społecznej, nie potrafi zyskać przyjaciół, zgodnie współdziałać, solidnie wykonywać szkolnych obowiązków - nie będzie czuło się dobrze w klasie.

Jedną z zasadniczych spraw w przygotowaniu dziecka do szkoły pod koniec okresu przedszkolnego jest wzbudzanie motywacji do nauki i pójścia do szkoły. W tym wieku nauka powinna być wpleciona w zabawę, interesująca i atrakcyjna. Dziecko w wieku przedszkolnym zaczyna orientować się w społecznych stosunkach między ludźmi, ich pracy zawodowej, oraz w społecznych motywach ich działalności. W końcu tego okresu powstaje na tej podstawie u dziecka "tendencja do wykonywania poważnej, społecznie ważnej i cenionej działalności". I właśnie to dojrzałość społeczna ma decydujące znaczenie dla gotowości dziecka do nauki szkolnej

Program pracy z dziećmi sześcioletnimi uwzględnia elementy matematyki, zagadnienia związane z kształceniem i rozwijaniem sprawności językowych dzieci, przygotowywaniem do nauki czytania i pisania, poznawaniem najbliższego otoczenia przyrodniczego i społecznego, kształcenie estetyczne i techniczne, zagadnienia ochrony zdrowia i rozwoju fizycznego. Roczny pobyt dzieci sześcioletnich w tzw. klasie przygotowawczej, czyli zerowej oraz systematyczna praca wg programu dostosowanego do potrzeb rozwojowych danej grupy zapewni dzieciom osiągnięcie dojrzałości szkolnej.

Dojrzałość szkolna, czyli co rodzice powinni wiedzieć.

 

Fakt pójścia do szkoły stanowi bardzo ważny moment w życiu dziecka. Razem dzieckiem wydarzenie to przeżywają rodzice. Na długo przed rozpoczęciem roku szkolnego kupowana jest wyprawka ,dzieci przygotowują się w domu, a nawet są uczone. Wokół dziecka tworzy się atmosfera nagłego wzmożonego zainteresowania wypełniana radością ( moje dziecko idzie do szkoły ),a także niepokojem ( jak da sobie radę ).

To w jakim stopniu dziecko poradzi sobie w rzeczywistości szkolnej zależy od stopnia jego dojrzałości szkolnej.

 

Zatem nie tylko ZNAJOMOŚĆ LITEREK, UMIEJĘTNOŚĆ PISANIA I CZYTANIA (na co rodzice zwracają największą uwagę) jest jedynym warunkiem dobrego startu w szkole. Oceniając gotowość naszego dziecka do podjęcia obowiązku szkolnego zwróćmy uwagę na rozwój wszystkich sfer.

 

Przez rozwój sfery motorycznej rozumiemy prawidłowe, stosowne do wieku ukształtowanie kości, mięśni, układu nerwowego, narządów zmysłów, które zapewnią odpowiednią odporność dziecka na długie siedzenie w ławce, na zmęczenie, wysiłek fizyczny, a także dobrą sprawność w zakresie motoryki dużej i małej. Oceniając więc sprawność motoryczną dziecka zwróćmy uwagę na to jak chętnie i sprawnie wykonuje ćwiczenia fizyczne indywidualnie i w grupie oraz na płynność tych ruchów, a także na umiejętność powtórzenia całych sekwencji zabawy.

Bardzo ważna w rozwoju motorycznym dziecka jest sprawność rąk -niezbędna przy nauce pisania. Możemy ją ocenić na podstawie prac rysunkowych, a także technicznych dziecka. Istotne jest też określenie, którą ręką dziecko będzie pisało.

 

Przez rozwój umysłowy rozumiemy taki poziom rozwoju funkcji poznawczych, które umożliwią osiąganie dobrych wyników w nauce. Do tych funkcji zaliczamy:

- umiejętność spostrzegania i różnicowania spostrzeżeń, a więc zdolność dostrzegania elementów obrazu

- zdolność skupienia uwagi na zadaniu (odchodzenia od uwagi krótkotrwałej i mimowolnej do uwagi długotrwałej i dowolnej )

- zdolność do zapamiętywania i odtwarzania materiału ze zrozumieniem i na polecenie nauczyciela

- prawidłowy rozwój mowy zarówno pod względem artykulacji dźwięków jak i zasobu pojęć i słów

- zdolność do wnioskowania

Poziom rozwoju tej sfery u dziecka można określić na podstawie jego wypowiedzi, gier i zabaw umysłowych, wykonywania poleceń, umiejętności uczenia się np. wierszyków.

 

Rozwój emocjonalny to taki poziom rozwoju układu nerwowego, który zapewnia umiejętność panowania nad sobą, dostateczną motywację do nauki, wrażliwość na uwagi nauczyciela, wytrwałość i obowiązkowość.

W siódmym roku życia obserwuje się znaczne obniżenie pobudliwości i zmienności uczuciowej, dziecko uczy się panowania nad swoimi emocjami. Staje się bardziej stabilne emocjonalnie i odporne na sytuacje zewnętrzne.

 

Rozwój społeczny polega na:

• umiejętności bycia w grupie klasowej

• umiejętności podporządkowania własnych chęci celom ogólniejszym

• umiejętności dostosowania się do wymagań grupy i zdolności ustępowania.

Źródłem informacji o rozwoju tej sfery może być obserwacja dziecka w trakcie dowolnej zabawy z innymi dziećmi .

Ponadto dziecko prawidłowo rozwinięte pod względem społecznym łatwo rozstaje się z matką idąc do szkoły i ma przekonanie, że da sobie radę.

 

Ideałem byłaby harmonia i równy rozwój wyżej wymienionych sfer rozwojowych. Zwykle jednak pomiędzy poszczególnymi sferami rozwoju dziecka mogą być mniejsze lub większe różnice.

Nie oznacza to, że uczeń mający niewielkie braki np. w rozwoju społecznym czy dojrzałości emocjonalnej nie będzie w stanie przystosować się do warunków szkolnych. Przy odpowiedniej opiece środowiska, kiedy rodzice zdają sobie sprawę z braków dziecka i pracują nad ich likwidacją oraz przy własnej pracy i aktywności dziecka, te niedobory szybko się wyrównują.

Gdy są to braki we wszystkich lub w większości sfer to dziecko jest niedojrzałe do podjęcia nauki szkolnej i należy szukać pomocy u specjalistów.

 

Zadaniem rodzica każdego pierwszoklasisty jest więc baczne obserwowanie rozwoju dziecka oraz towarzyszenie i pomoc w wyrównywaniu niedociągnięć.

Odbywać się to może we wspólnej zabawie i nauce.

 

REALIZUJĄC TO PAMIĘTAJMY:

- nasze dziecko mimo, że jest uczniem jest nadal małym dzieckiem co oznacza, że nie

możemy wymagać od niego zbyt dużo, należy dać mu czas zarówno na naukę jak i na zabawę

- nie wyręczajmy naszej pociechy całkowicie w pakowaniu tornistra i odrabianiu lekcji

- gdy pojawią się pierwsze niepowodzenia szkolne nie strofujemy dziecka, pamiętajmy, że mamy być dla niego oparciem ( dać mu miłość, zrozumienie i pomoc )

- każde dziecko jest inne, nie porównujmy więc go z innymi

- zadbajmy aby miało stałe i spokojne miejsce do odrabiania lekcji

- pamiętajmy aby nie zmuszać dziecka do odrabiania lekcji zaraz po szkole i bezpośrednio po obfitym posiłku. Dajmy mu czas na relaks, zabawę, aktywny wypoczynek.

OPRACOWAŁA:

Sylwia Świerczek

Bibliografia

• Jarosz E., Wybrane obszary diagnozowania pedagogicznego, Wyd.US. Katowice,2004.

• Niemierko B., Drogi i bezdroża ewaluacji. "Kwartalnik Pedagogiczny" nr 3/4,1996.

• Okoń W, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, WSiP, Warszawa, 1995.

• Szuman S., Studia nad rozwojem psychicznym dziecka, WSiP, Warszawa,1986.

• Strelau J., Psychologia, PWN, Warszawa,1987.

• Szczepańska M., Sztuka działań innowacyjnych, WSP, Słupsk, 2004.

• Tokarski J. Red., Słownik wyrazów obcych, PWN, Warszawa 1980,

• Wiatrowski Z., Podstawy pedagogiki pracy, WSP, Bydgoszcz 2000.

• Wilgocka-Okoń B., Stan wychowania przedszkolnego w Polsce, PWN, Warszawa-Kraków 1989.

• Zaczyński W., Pedagogika. Podręcznik akademicki, PWN, Warszawa, 1974.

4

---