Zespół wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego

Jama czaszki: zamknięta przestrzeń ograniczona przez kości sklepienia i podstawy czaszki

Zawartość czaszki:

1. tkanka mózgowa

2. płyn mózgowo - rdzeniowy wypełniający zamknięty układ krążenia płynu

3. łożysko naczyniowe wypełnione krwią

W warunkach fizjologicznych:

• ciśnienie wewnątrzczaszkowe na stałym poziomie

• dynamiczna równowaga między wytwarzaniem a wchłanianiem płynu mózgowo - rdzeniowego

• prawidłowe mechanizmy regulujące przepływ krwi przez mózg

W warunkach patologicznych:

• zwiększenie objętości jednego z elementów wypełniających jamę czaszki, co prowadzi do podwyższenia ciśnienia śródczaszkowego

Płyn mózgowo - rdzeniowy:

1. powstaje w splotach naczyniowych układu komorowego

2. przepływa: z komór bocznych

• przez otwory międzykomorowe

• do komory III

• przez wodociąg mózgu

• komory IV

• stąd

• do przestrzeni podpajęczynówkowej i kanału kręgowego

wchłania się przez: kosmki pajęczynówki do zatok żylnych i żył opony miękkiej

Przyczyny nadciśnienia wewnątrzczaszkowego :

• patologiczne krążenie płynu mózgowo - rdzeniowego (wady OUN, nowotwory, stany zapalne mózgu i opon, urazy)

• upośledzone wchłanianie płynu (stany zapalne opon i krwawienia do przestrzeni podpajęczej)

• nadmierne wydzielanie płynu mózgowo - rdzeniowego (brodawczaki splotów naczyniastych)

• zwiększenie masy mózgu ( obrzęk ) lub powstanie patologicznych tworów nowotworowych, zapalnych, naczyniowych, cyst pasożytów

Obrzęk mózgu:

1. naczyniopochodny - Obrzęk mózgu naczyniopochodny = zaburzenia czynności krew - mózg, tj. zaburzenia jej przepuszczalności dla wody i elektrolitów.

Tkanka obrzęknięta:

• wzrost zawartości wody i jonów sodowych

• spadek potasu

• nadmierne gromadzenie się H₂O w przestrzeni pozakomórkowej

2. cytotoksyczny - Obrzęk mózgu cytotoksyczny = zaburzenia przepuszczalności błon komórkowych prowadzących do nadmiernego gromadzenia się H₂O w komórkach

Objawy nadciśnienia wewnątrzczaszkowego

1. Bóle głowy - najczęściej po śnie nocnym, rozlane, słabną po wymiotach

2. Wymioty, często poranne, chlustające, bez związku z posiłkami

3. Zmiany zastoinowe na dnie oczu - zatarcie granic tarcz nerwu wzrokowego, rzadko występuje u niemowląt i dzieci do 3 rż

4. Uwypuklenie i tętnienie ciemiączka oraz rozejście szwów czaszkowych u niemowląt

5. Niedowłady nerwów odwodzących gałki oczne ( podwójne widzenie )

6. Drgawki

7. Wklinowanie mózgu = „wgłobienie” migdałków móżdżku i rdzenia przedłużonego do otworu potylicznego wielkiego

Ocena nadciśnienia wewnątrzczaszkowego:

• pomiar ciśnienia płynu mózgowo - rdzeniowego (poprzez wkłucie dokomorowe lub dolędźwiowe)

• Rtg czaszki u niemowląt i małych dzieci powiększenie czaszki, ścieńczenie kości pokrywy, powiększenie ciemiączek, rozstęp szwów

• Rtg czaszki u starszych: wyciski palczaste na kościach sklepienia czaszki

• badanie Eeg

Leczenie:

1. Decadron (steryd)

2. 20% Mannitol

3. Furosemid

4. wyrównanie zaburzeń wodno - elektrolitowych

5. w przypadkach: guzów OUN, krwiaków - leczenie neurochirurgiczne

Skala Glasgow w modyfikacji Ritza (ocena głębokości i kontrola przebiegu śpiączki)

kontakt werbalno - słowny

Punkty	0 - 23 miesiąc życia	2 - 5 rok życia	powyżej 5 roku życia
5	śmieje się, robi kosi-kosi	odpowiada, słowa i zwroty	zorientowany, odpowiada logicznie
4	płacze ( daje się uspokoić )	słowa nie adekwatne do pytań nieskładna konwersacja	rozmawia, jest niezorientowany
3	ciągły płacz, krzyk	płacze lub krzyczy ciągle	niewłaściwe słowa
2	„chrząka” pobudzony lub osłabiony	„chrząka”	niezrozumiałe dźwięki
1	brak odpowiedzi	brak odpowiedzi	brak odpowiedzi

odpowiedź motoryczna

Punkty	do roku	powyżej roku
6	spontaniczna	spełnia polecenia
5 4 3 2 1	lokalizuje ból cofa kończyny po bodźcu bólowym reaguje wzmożonym napięciem zginaczy ( decoricate rigdity ) reaguje prężeniami wyprostnymi ( decerebrate rigidity ) brak odpowiedzi

otwieranie oczu

Punkty	do roku	powyżej roku
4 3 2 1	spontanicznie reakcja na hałas	spontanicznie reakcja na polecenia
		reakcja na ból bez reakcji

Testy powinny być przeprowadzone wielokrotnie w celu ustalenia dynamiki zaburzeń.

Punktacja może wynosić od 15 - 3 pkt.

• prawidłowa świadomość: 9 pkt. i więcej,

• płytkie zaburzenia świadomości: 8 pkt.

• stan śpiączki: 7 pkt. i mniej

Badanie neurologiczne u niemowląt

Niedojrzałość OUN i związane z tym odrębności w redukcjach neurofizjologicznych niemowląt sprawiają, że ocena odbywa się wg innych zasad:

1. Wywiad

2. Badanie fizykalne (nieprawidłowości w obrębie twarzy, rąk, stóp, skóry, narządów płciowych)

3. Obserwacja zachowania

4. Badanie neurologiczne (tylko u dziecka bez cech infekcji)

• Ocena rozwoju psychoruchowego używamy zabawek takich jak (grzechotka, barwne kółko, dzwonek, klocki

• Ocena czy rozwój dziecka odpowiada normie wiekowej

• Badanie głowy i nerwów czaszkowych odbywa się na plecach

Badanie:

• Nerw I - jest niemożliwe

• Nerw II - przed 6 tygodniem życia brak reakcji na bodźce wzrokowe

• Nerw III, IV, V - bada się łącznie; ocena szerokości szpar powiekowych, ustawienie gałek ocznych, szerokość źrenic, odruchy na światło

• Nerw VI - reakcje obronne i ruchy mimiczne dziecka

• Nerw VII - ruchy mimiczne twarzy

• Nerw VIII - orientacyjna ocena słuchu

• Nerw IX, X - zbadanie podniebienia, obserwacja ssania

• Nerw XII - wprowadza się smoczek do ust i ogląda ruchy języka

Następny etap:

• ocena ułożenia dziecka i jego ruchów spontanicznych w pozycji na plecach

• podczas badania głowa dziecka musi pozostać w osi tułowia (aby wyłączyć odruch toniczny szyjny asymetryczny)

• ocena napięcia mięśniowego

• ocena ruchów w poszczególnych stawach

• ocena odruchów głębokich ( w położeniu na plecach )

• ocena odruchów brzusznych, nosidłowych, chwytnych, Rossolimo i odruch Babińskiego

• ocena objawów oponowych

• ocena automatyzmów ruchowych: odruchy toniczne szyjne (zwłaszcza asymetryczne), skrzyżowanego wyprostu Moro, odruchy pociągania ramion (= pociąganie za ręce i obserwacja ustawienia głowy w tej pozycji)

Przejście do pozycji pionowej - ocena jak dziecko stawia kończyny i jakie wykonuje nimi ruchy

Pozycja na brzuch:

• ustawienie i unoszenie głowy

• ułożenie kończyn

Na końcu: unieść dziecko z podłoża, w podwieszeniu poziomym i ocenić ustawienie kończyn głowy i tułowia

Pediatria - Zespół wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego

1

1

---