Wykład 18-09-2010
Temat: Etyka-wiedza ogólna
Pytanie Etyczne” Czy zabiłbyś jedną osobę, aby ocalić 5 innych?”
Dylemat zwrotnicy - śmierć - bezosobowe
Dylemat mostka - zabójstwo - osobowe
Arystoteles Nikomachejska ( 384-233 p.n.e.)
Cnoty etyczne - charakteru
Cnoty dialogowe - dianoetyczna (rozum)
Etyka - to wiedza, która może być traktowana jako podstawa kultury, bowiem szuka odpowiedzi na pytania -Jak postępować w stosunku do siebie i do innych?
Etyka To nauka filozoficzna, która przy pomocy wrodzonych sił człowieka, zdolność, ustala moralne postawy i reguły postępowania.
Etyka jest wiedzą o tym, co dobre i złe w zwyczajach oraz zachowaniach ludzi zmierzających do doskonalenia cnót i unikania lub eliminowania wad w swoim działaniu i jego skutkach.
Termin etyka odnosi się do refleksji, której przedmiotem jest moralność.
Etyka szuka odpowiedzi na pytania:
-Jak żyć?
-Jak postępować i zachowywać się w stosunku do innych i do siebie?
- Jak realizować swoją aktywność, by o naszym życiu można było powiedzieć, że jest dobre, piękne, i sprawiedliwe.
Etyka stara się bronić autentycznego szczęścia ludzi i chronić ich przed zagubienie w świece własnej cywilizacji, utratą własnej tożsamości i godności, skłania do troski o bezpieczeństwo własne i innych, a także bliźnich.
Filozofia-to antologia (nauka o bycie, o tym co jest); epistemologia (nauka o poznawaniu); aksjologia ( nauka o wartościach)
Aksjologia dzieli się na ETRYKĘ (nauka o tym, co dobre) i Estetykę.(nauka o tym, co piękne).
Etyka to kultura -to wszystkie wytwory duchowe i materialne stworzone przez człowieka.
Edukacja = Polityka + Wiedza + Prawda
Natura - stałe powtarzalne, okresowe związana z przyrodą.
Kulturą w sferze wiedzy określa się - Praktyki Społeczne - ludzkie wytwory , które umożliwiają zrozumienie, rozwój cywilizacji.
Praktyki społeczne to: etyka, estetyka, nauka, język, sztuka, technika, edukacja, obyczaje.
Praktyka Społeczna mówi co jest czym, istnieją też pewne dyrektywy, normy regulujące życie w różnych sferach.
Rodzaje wiedzy:
1. Potoczna - stanowi podstawę do większości kierunków wiedzy, nauka o życiu codziennym, przeciwstawia się wiedzy naukowej, przekaz spontaniczny, argumenty bez uzasadnienia.
2. Naukowa - jest usystematyzowana, uteoretyczniona,( są to pewna wymyślone koncepcje), jest samokrytyczna i falsyfikacyjna, by coś było nauką trzeba znaleźć taki eksperyment by podważył prawdziwą teorię,
Wiedza naukowa podlega samokontroli, ma charakter eksplanacyjny (wyjaśniający), prognostyczny i heurystyczny, intersubiektywny, jest ogólna, ścisła, pewna, prawdziwa.
3. Artystyczno-literacka - odnosi się od dzieł artystycznych wsparta jest o autorytet ( krytycy naukowi)
4. Irracjonalna - nie spełnia warunków obiektywności jest wykorzystywana przez naukę.
5. Spekulatywna.
Nauka to uporządkowany zbiór wiedzy ludzkiej o rzeczywistości :społecznej, kulturowej, przyrodniczej; o zjawiskach, prawidłowościach, rozwoju rzeczywistości, ujęty w system wiedzy i hipotez.
Nauka to po:
1. Episteme (wiedza) epistemologia wiedzotwórstwo (poznanie)
2. Gnozeologia -dział filozofii dot. systemów i strategii poznania.
3. Jako rozum (Immanuel Kant) zastanawianie się nad sensem istnienia.
4. Prawda - prawdziwe jest to co jest zgodne z rzeczywistością (Arystoteles)
5. Filozofia praktyczna (praksis)
6. Metodologia ( metody badawcze)
7. myślenie ( rozumiejące -humanistyczne, normatywne - etyczne, ideologiczne - etyka, poznawcze - nauka, teoretyczna, praktyczne - użyteczne, wyjaśniające - nauki ścisłe, celowe.
8. Rozumienie
9. Wyjaśnianie
10.Świaropogląd
11. Kultura.
12. Aksjologiczna ( nauka o wartościach)
13. Formą świadomości
14. Praktyka społeczna.
Wykład 3-10-2010 z N. Leśniewskim
Temat: Problematyka ETYKI
1. Przedmiot etyki i jej charakter
Trójpoziomowy charakter Etyki:
Przedmiotem etyki jest moralność. Etyka to nauka poszukująca wspólnego mianownika zasad. Moralność to zbiór doświadczeń przekonań, które pociągają za sobą przykre lub negatywne zasady działania - to postępowanie zgodne z własnymi przekonaniami.
Moralny charakter działań uważa , że możemy te działania traktować jak działania oceny i postrzegać je negatywnie lub pozytywnie.
Wyrażeniami systemów moralnych SA określone zasady i nakazy.
Moralność to także sfera praktycznych zakazów i nakazów oraz odpowiadającym ich sprzeciwiających się działaniu.
ETYKA - (ethos) czyli zwyczaj, obyczaj, - to teoria lub nauka o moralności.
Dusza występuje na 3 poziomach ( trzy poziomy aktywności życia duchowego): logos ( rozum, pierwiastek racjonalny, ma znaczenie filozoficzne); pathos (emocje), ethos (wola).
Platon
Pathos - emocje, uczucia, podporządkowany logosowi
Ethos -ograniczony przez emocje i rozum.
Etyka ma wyrażać stany wiedzy emocjonalne, ma być z nimi zgodna, jest podporządkowana rozumowi, emocjom, woli.
Etyka opisowa
Wybór 3 podstawowych badań moralności
I. Pytająć jak doszło do określonego działania moralnego, co rozgrywało się w …. zanim je podjałmamy na uwadze ludzkie aspekty psychologiczne i prowadzimy badania w ramach psychologii moralności. (rozwijając motywy psychologiczne badań)
II. Badania nad jednostką lub zbiorowością - jeśli badamy sposoby zachowania się - nakazy i zakazy -jakie faktycznie wystąpiły w określonej w historyczno, kulturowo, geograficzno, ekonomicznej zbiorowości -to poruszamy problem socjologii moralności
III. Gdy pytamy o wartości moralne, o ich swoistość, jakie relacje między nimi zachodzą, gdy rozważany związek pomiędzy określonymi twierdzeniami aksjologicznymi a artologicznymi ( byt) w ramach danego systemu filozoficznego to obracamy sie w kręgu filozofii moralności.
Te trzy aspekty badań nad moralnością określamy wspólnym mianem etyki opisowej - DESKRYPTYWNEJ
Moralność- odpowiedz na pytanie nie co to jest moralność, ale na pytanie jaka powinna być moralność?
Etyka NORMATYWNA - nakreśla ideał etyczny do, którego można się zbliżyć, pos warunkiem przestrzegania zakazów i nakazów. Dlatego formuje ona rozmaite oceny i normy moralne.
Charakter ocen i norm jako szczególny rodzaj twierdzeń, swoistość norm moralnych ( np. ich odrębność od norm prawnych ) i wyjątkowość ocen ( np. w porównaniu z ocenami estetycznymi), a przed wszystkim problem uzasadnienia norm i ocen decyduje o tym jak w życiu postępować, to podstawowe problemy etyki normatywnej.
Etyka normatywna dokonuje refleksji nad sobą samą ( problem uzasadniania norm wymaga odwołania się do logiki) i z tego względu możemy ją nazwać nauką II rzędu czyli metaetyką .
2. Podstawowe sposoby uprawiania etyki, które doprowadziły do wyprowadzenia głównych stanowisk etyki.
Zajęcie określonego stanowiska wobec dylematów moralnych wiąże się z pewnym wartościowaniem ( ocenianiem poszczególnych norm).Rodzaj wartościowania generuje dwa skrajne przeciwstawne sobie stanowiska.
a) relatywizm etyczny: jego zwolennicy uznaniu jakichkolwiek moralność za wyższą od innych, traktują oni różna zbiory przekonań, oraz działań jako równo ważne (zbiory przekonań + działań =moralność-wszystkie są równe - słuszne) żadna z moralności nie nie posiada waloru uniwersalistycznego, nie jest nic zasadne nauczanie jakichkolwiek moralności w swym postępowaniu.
b) absolutyzm etyczny: jego zwolennicy są przekonani o istnieniu takich norm i wartości, których nie należ y stawiać na równi z innymi gdyż posiadają one walory bezwzględne i ponadczasowe. Jakkolwiek nie wszyscy dostrzegają takich norm i wartości, to jednak nie świadczy to o ograniczeniu słuszności tych wartości i norm.
Nadając najwyższą rangę jakiemuś konkretnemu systemowi moralnemu absolutyści oceniają niżej inne systemy, a nawet mogą je w całości lub części dyskwalifikować.
3. Etyka a ontologia (pochodzi od logosu)
G. E. MOORE - sformował błąd naturalistyczny.
Większość twierdzeń filozofii moralności pozostaje w ścisłym związku z twierdzeniami ontologicznymi o świecie i miejscu człowieka w jego obrębie. Problemy wartości ich ich hierarchii kwalifikacji czynu moralnego i niemoralnego (dobra i zła) jest w zalezności od przyjętej koncepcji rzeczywistości.
Dualiści wyróżniają 2 rodzaje bytu, z którym 1 jest doskonalszy od 2.
Z etycznego punktu widzenia działanie podmiotu oceniamy dodatnio jeśli w konsekwencji prowadzi ono do bytu doskonalszego. W teistycznej (istnienie bóstwa) wersji dualizmu (Augustyn Aureliusz ), uznają ze największą sferą jest Bóg. Świat materialny odgrywa rolę służebną. Bóstwo to więc centrum istnienia, ostateczne uzasadnienie norm uwarunkowane jest istnieniem bóstwa.
Etyka dualistów teistycznych nie posiada nie posiada naturalnego, przyrodniczego charakteru bo uzależniona jest od bytu poza światowego. Dalego stanowi ona przykład etyki heteronomicznej.
Moniści -Etyka Monistów -idealistów - etyka zależy od tego jak została pij eta natura jednego bytu. Przykładem może być PLOTYN (myśliciel chrześcijański), zakładał, że byt jest jeden, ale dzięki procesowi emocji (przejawia się) charakteryzuje się:
-niższa hipoteza jest mniej doskonała od wyższej na szczycie znajduje się PRAJEDNIA najdoskonalsza i najpełniejsza forma bytu. Moralną powinnością człowieka jest wiec próbowanie, by zmniejszyć stopień systemie emocjonalnym, nie spaść niżej.
-z kolie Schopenhauer dostrzegą istotę świata irracjonalnej woli (świat jako wola i przestrzeń, to wola decyduje) i nakazuje ucieczkę od rzeczywistości, cierpień można uniknąć, jeśli przynosi się ulgę w cierpieniu innych ludzi.
Materialistyczne zorientowani moniści ( np. stoicy) głoszą, iż jednolita rzeczywistość przenika element rozumny, pneuma ( tchnienie), który wypełnia też każdego z nas jako cześć bytu. Stąd głównym zaleceniem etyki stoickiej jest działania zgodne z biegiem rzeczy- naturą, lecz przyjmuje odpowiednią postawę wobec niego ( taką postawą jest APATIA -niewzruszoność, obojętność).
Źródła poznania moralnego
Każdy system etyczny zakłada pewne rozstrzygnięcie o charakterze epistemologicznym (episteme - poznanie) - teoria poznania.
Jak poznajemy wartości, jakie kryterium powinniśmy przyjąć by odróżnić dobro od zła, czy jest jakaś wiedza poznawcza pozwalająca odróżniać fakty moralne od innych.
Podobnie jak w epistemologii (t. poznania) opowiedzenie się za określonym sposobem przekonań moralnych i ocen etycznych, decyduje o charakterze filozofii moralnej.
Klasyczne rozstrzygnięcie sporu o źródła poznania moralnego.
Sokrates. filozof. Sądził, że realna wiedza o tym co dobre i złe wystarcza by postępowanie człowieka stało się moralne w sensie dodatnim. Jeśli ktoś działa źle to dlatego, że nie wie czym jest sprawiedliwość.( nie potrafi zdefiniować pojęcia dobra) „Jeśli ktoś nie wie co mówi, ten nie wie kim jest , a jeśli nie wie kim jest to jego nie ma”. Żadne dobre emocje nie zastępują wiedzy, norm i zasad moralnych, można się nauczyć -jeśli nauczymy się definjiwać pojęcie.
Arystoteles. Też jako myśl przewodnią uznawał rozum. Bo tylko „on” potrafi dokonać rzetelnej analizy sytuacji i oceny i wskazówek jak należy się zachować.
Arystoteles zauważył, że mamy do czynienia dwoma rodzajami życia.
Dwa typy wiedzy:
a) kompletacyjny ( teoretyczny), fizyka, matematyka, filozofia I ( metafizyka)
b) aktywny (czynny praktyczny), etyka, polityka, (retoryka, ekonomia)
Rozum był podstawowym źródłem poznania moralnym dla stoików.
Intelektualizm etyczny stanowisko głoszące, że do trafnych, słusznych rozstrzygnięć w sferze moralnej dochodzi się jedynie na drodze racjonalnej -intelektualnej. ( rozum; stoicy, Arystoteles i Sokrates)
Platon. Przypisuje dużą wagę czynnikom emocjonalnym - miłość. Eros syn biedy ( matka) i dostatku (ojciec) , dobro jest przedmiotem pożądania. Miłość (eros) skłania do poszukiwania piękna i dobra ( KALOKHAGATON) co oznacza, że zło nie istnieje.
Immanuel Kant. przedstawiciel niemieckiego Oświecenia, Rozum praktyczny. Codzienne życie wymaga rozstrzygnięcia, istnienie boga, nieśmiertelność duszy, oraz wolność woli. W odpowiedzi na pytanie nie istnieje racjonalna wiedza na temat tych zagadnień. Etykę nazywamy DEONTOLOGIĄ, deontos - (powinność obowiązek), proponuje swoistą normę o charakterze uniwersalnym, intersubiektywnym. Dzięki nim zyskuje walory:
-jeśli człowiek myśleniu niezależny od otoczenia, a etyka podporządkowana jest rozumowi Ti w działaniu człowiek praktycznie odpowiada swoje czyny.
-jeśli każdy ma rozum, to etyka wsparta na normie podporządkowana rozumowi jest zrozumiała dla wszystkich.
- jeśli norma ta jest zrozumiał dla wszystkich i jest autonomiczna to jest powszechną
-podporządkowanie normy rozumowi i jej niezależność doświadczenia pozwala przestrzegać ją jako aprioryczna. Taką normę Kant nazwał imperatywem kategorycznym. - nakaz bezwzględny.
MAX SCHELER - bada zjawiska moralne poszukując wartości i hierarchii. W badaniach posłuje się intuicją - nowoczesność.
Intuitio - to akty serca
Analogicznym rozstrzygnięciem epistemologicznym w kwestii źródeł poznania prawdziwego w etyce kwestii źródeł poznania moralnego wyróżniamy dwa stanowiska:
a) Etyczny empiryzm genetyczny- Sokrates głosił, że wszystkiego co związane z moralnością. Człowieka można nauczyć, przeświadczeń, przekonań, moralnych. Mierząc wiec ludzi upośledzonych pod tym względem to egalitaryzm etyczny.
Empiryzm: sądy syntetyczne, genetyczny (sensualizm, doświadczenia zmysłowe), metodologiczny ( eksperyment)
b) Aprioryzm etyczny - głosi, że rodzimy się z wiedzą o dobru, która wpływa na dalsze działanie. Wszystkie dobra są podporządkowane dobru najwyższemu.
Wykład 13-11-2010
Temat: Jednostka a zbiorowość w aspekcie etycznym.
Indywidualizm etyczny
Etyka społeczna
Konsekwentni zwolennicy indywidualizmu etycznego zmuszeni są do zazwyczaj w wyniku pojedynczych założeń opowiadać się za tzw. egoizmem etycznym, np. Tomasz Hops „człowiek człowiekowi wilkiem”
Hops przyjmuje, że człowiek ma z natury na względzie własne interesy. Wychodząc od egoizmu psychologicznego, za dobre uważa się tylko te działania, które służą pomyślności jednostki nawet, jeśli szkodzą ogółowi Ujemnie waloryzowane są tu działania, które służą dobru społeczeństwu, kosztem indywidualnym.
Na stanowisku etyki społecznej stali np. stoicy -ich założenia o pierwiastku racjonalnym przenikają całą rzeczywistość, w tym społeczną sprawiają, że staje się ona rozumnym organizmem. Działanie pod wpływem etycznym musi być wiec zgodne z rozumem, a rozum nie może nakazywać nikomu działań szkodzących innym. Dobro powszechne jest osiągalne na drodze rozumowania.
Ideały etyczne
Każdy system etyczny formułował pewne wzorce zachowania, które należy popierać lub wprost go realizować - wzorzec taki nazywamy ideałem etycznym. Ogólnie w historii etyki wyróżnić można dla stanowiska w kwestii ideału etycznego:
Etyka formalna
Materialna
Etyka formalna- przedstawiciele tej etyki są nieliczni. Najwyższe normy proponowane przez nich nie mówią, o jakie wartości powinniśmy zabiegać, nie wskazują żadnych materialnych celów, lecz podają formalne warunki, których społeczne będzie równoznaczne z postępowaniem moralnym w sensie dodatnim.
Przedstawicielem etyki formalnej jest I. Kant. Swoją naczelną normą charakteryzuje on jako aprioryczną (niezależną od doświadczenia), autonomiczną (niezależną od siły zewnętrznej) oraz jako intersubiektywną (obiektywną w sensie społeczno- kulturowym). Normę taką Kant nazwał imperatywem kategorycznym ( nakazem bezwzględnym), który formułowany jest przy użyciu rozumu praktycznego:
- postępuj tak jakbyś chciał, aby maksyma twego postępowania stała się normą powszechną
- postępuj tak abyś w swym postępowaniu człowieka zawsze traktował jak cel, nigdy jako środek.
Imperatyw kategoryczny wskazuje, zatem na powinność, obowiązek, którego racją jest zgodność z rozumem praktycznym- zadaniem ludzkości jest budowanie państwa istot rozumnych, których działania mają być zgodne z normą rozumu praktycznego.
Etyka Jean-Paul Sartre. Wychodzi on od opisu ludzkiej egzystencji, głosząc, że człowiek nie posiada stałej niezmienne natury, tym samym nie istnieje też żadna wewnętrzna determinacja jego zachowania. Ponadto jako wrzucony w świat nie dostaje też żadnych zewnętrznych wskazówek dla postępowania. Nie wierzył, że istniej Bóg. W tym sensie człowiek jest absolutnie wolny, ale kiedy sytuacja wymaga od niego podjęcia decyzji, wolność ta jest, zatem tragiczna. Dopiero w działaniu podmiot moralny określa samego siebie - „ staje się kimś” i wyłącznie od niego zależy czy wybierze sposób działania usensawniający jego egzystencję czy też dewaluujący ją. Główna maksyma etyki egzystencjalnej brzmi „ Działaj tak, abyś stawał się kimś więcej”
Sokrates- uważał, że życie ludzkie powinno zmierzać do ukształtowania trwałego zbioru zalet moralnych, czyli cnoty. Cnota jest najwyższym dobrem a człowiek cnotliwy ideałem etycznym. Wszystkie inne dobra są podporządkowane cnocie, czyni źle ten, kto zabiega o dobra doczesne. Cnotliwymi stajemy się wtedy, gdy mamy wiedzę o tym, co dobre. Zrównanie z utożsamieniem wiedzy z cnotą pozwala Sokratesowi sformułować normę postępowania zgodnego z tą wiedzą.
Platon - nie utożsamiał już cnoty z wiedzą, ale popierał koncepcje Sokratesa. Zgodnie z jego psychologiczną duszą obejmuje 3 wymiary aktywności ludzkiej. Każdemu z nich odpowiada odrębna cnota.
- Wymiarowi logos -cześć rozumna duszy, odpowiada mądrości.
- Wymiarowi patosu -część pobudliwej duszy, odpowiada męstwo
- Wymiarowi etosu -cześć pożądliwej duszy, odpowiada umiarkowaniu
Jeśli między cnotami zachodzi harmonia wówczas pojawia się czwarta cnota -Sprawiedliwość, która utrzymuję odtąd harmonię duszy.
Powołuje też koncepcje 4 cnót kardynalnych, obecna w systemie Platona także w polityce. Platońska koncepcje państwa przyjmuje ustalenia psychologiczne i uznaje, iż gwarancją sprawiedliwości w państwie jest harmonia pomiędzy poszczególnymi stanami. Najwyższą władzę w państwie sprawują filozofowie gdyż kierują się rozumem ( logos) i realizują cnotę mądrości. Pośrednią władzę w państwie posiada sfera wojskowa żołnierzy kierujących się sercem ( patos) i realizujących cnotę męstwa. Najniższym stanem są rzemieślnicy i chłopi, którzy kierują się w swym postępowaniu wolą ( etosem) i realizują cnotę umiarkowania.
Arystoteles - zadaniem człowieka jest nabywanie zalet moralnych, czyli osiągnięcie tzw. dzielności etycznej. Dzielność etyczna to trwała dyspozycja do pewnego rodzaju postanowień, polegających na zachowywaniu właściwej średniej miary, którą określa rozum i sposób, w jaki by ją określił człowiek rozsądny. By osiągnąć szczęście być dzielnym etycznie. Dzielność ta jest wyrazem dążenia do doskonałości. By móc osiągnąć dzielność trzeba mieć odpowiednie przygotowanie.
Średnia miara oznacza to, co najwłaściwsze z moralnego punktu widzenia odejście od niej prowadzi albo do nadmiaru, albo do niedomiaru i ma względny wydźwięk moralny. W swoim postępowaniu człowiek powinien kierować się „złotym środkiem”, który jest określony przez jego rozum, gdyż jest to droga do osiągnięcie szczęścia, najwyższego dobra, które jest naszym celem ostatecznym. Wynika z tego, że człowiek powinien podążać drogą „złotego środka” -nie ignorować żądz, ale też nie może się im podporządkować, nie może im ulegać.
Arystyp- uczeń Sokratesa, wprowadził do etyki kategorię przyjemności -hedonizm (hedone) -charakteryzują ją jednak jako krótkotrwałą przemijającą i zawsze podporządkowaną pozytywnym odczuciom zmysłowym. Nie istnieje żadna różnica pomiędzy przyjemnościami, przyjemność jest warunkiem szczęścia.
Hedonizm Epikura - przyjmuje charakter etyczny gdyż zakłada, że największą przyjemność , którą można powiązać ze szczęściem jest brak cierpienia.
Epikur uporządkował przyjemności i podzielił je na pozytywne i negatywne:
-pierwsze są aktywne i wynikają zaspokojenia potrzeb ( niższe)
-drugie są pasywne i wynikają z braku potrzeb ( wyższe).
Z kolei potrzeby i związane z nimi przyjemności dzieli na cielesne ( niższe) i duchowe (wyższe ) np.: przyjemność pełnego brzucha
Epikureizm nazywa się również poczwórnym lękiem człowieka -stanowiące źródło cierpień:
lęk przed Bogami ( argumentuje wykorzystując fizykę zgodnie z którą wnętrze składa się z atomów). Bogowie żyją poza światem przyrody, nie podlegają ludzkim działaniom.
lęk przed śmiercią ( Epikur korzysta z psychologii -cześć fizyki głosząca, że dusza jest złożona z atomów a tym samym jest śmiertelna. Lęku przed śmiercią nie należy się obawiać „ kiedy jest śmierć nie ma nas, kiedy jesteśmy nie ma śmierci”)
lęk przed cierpieniem ( nie powinniśmy się obawiać cierpienia powinniśmy się wiec lękać przed cierpieniem a nie samego Cierpienia)
lęk przed niemożnością osiągnięcia szczęścia
Nowożytną wersją hedonizmu jest tzw. utylitaryzm:
- głosił, że przyjemne jest to, co daje pożądane społeczne skutki.
- każde działanie moralne podlega ocenie zgodnej z rachunkiem utylitarnym
- najogólniejsza maksyma etyczna zwana zasadą pożytku -głosi działaj tak, aby twe postępowanie przyniosło przyjemność pożytek jak największej liczbie osób.
- człowiek postępuje dobrze, jeśli pomnaża pożytek powszechny, większa szczęście ogółu
- dla stoików człowiek osiąga szczyt możliwości rozwojowych, jeśli przyjmie wobec rzeczy i spraw odpowiednią postawę. Jako cześć przyrody człowiek podlega jej prawidłowości i dlatego powinien zdawać sobie sprawę, że rodzina, bogactwo itp. najczęściej nie zależą od niego, lecz od zbiegu okoliczności.
Maksyma stoików głosiła, więc epitet -nie usiłuj naciągać biegu wydarzeń do swojej woli, ale naciągnij swoją wolę do biegu wydarzeń, a życie upłynie Ci w pomyślności.
Koncepcje etyczne jako idea postępowania nazywamy etykami perfekcjonistycznymi. Nakazy te odnoszą się do organizmu ludzkiego i jego funkcjonowania, największa wartość to życie i jego rozwój. Dobre jest to wszystko, co przyczynia się do sprawniejszego funkcjonowania ciała ludzkiego. Centralnym pojęciem etyki Spencera jest ewolucja biologiczna, -dlatego etykę tę nazwał ewolucjonistyczną.
F. Nietsche - jego zdaniem istotą życia jest tzw. „wola życia”, pozwala ona postrzegać ludzi z linią opadającą mocy-dekadentów (ludzi słabych, upadłych, bezwolnych), oraz z linią wstępują. Tylko ludzie silni zasługują na wysoka ocenę. Rozwijają aktywność, która spontanicznie pokonują. Nie zważają na zastane normy moralne i odrzucają wszelkie wartości absolutne, -współczucie, pokora, altruizm, pokora, bezinteresowność-podstawowe wartości chrześcijańskie. Jednostką, która odznacza się najwyższym napięciem woli mocy nazywa Nietsche nadczłowiekiem.( jednostka podporządkowująca siebie innych )
Wykład 14-11-2010
Temat; Stanowiska Filozofów
Etyka grecka -etyka stanowiła cześć ówczesnej wiedzy. Etyka wyrasta tu z wiedzy.
PIRON- najwyższa wartość ludzka to osiągniecie szczęścia.
Izotermia -równo silność
- co decyduje o naszym wyborze( o wyborze decyduje nasze przekonanie …
- pytanie etyczne -jaki jest stan do rzeczy?
Wiarygodne mogą być sądy o zjawiskach
„ nie wolno na podstawie zjawisk sądzić o ich podłożu”
Powiązanie wiedzy z etyką ( dobrem) zachodzi nawet wtedy, gdy nie mamy dostępu do poznania wiedzy, oznacza to, że można być dobrym nawet jeśli nie posiada się wiedzy na temat rzeczywistości.
Wiedza, która nie przeszkadza dobru lub etyce nie jest konieczna do oceny moralnej. Ocena moralna działa, nie na poziomie poznania, lecz na poziomie działań.
Augustyn Aureliusz - doznał iluminizmu ( objawienie) i został biskupem.
Etyka średniowieczna-podporządkowana nauce chrześcijańskiej.
Augustynizm:
-podstawą etyki jest rozumna cześć duszy, czyli logos
-sprawa zła i dobra ( zło jest brakiem dobra, -czyli nie istniej, zło nie jest, lecz się dzieje, zło okazuje się niebytem)
Iluminizm -podstawą etyki jest rozum a drugim filarem wolna wola.
Tomasz z Akwinu (1225-1774)
-reformator kościoła, miał zreformować nauki kościelne. Tomasz z Akwinu przywraca w etyce cielesność i zmysłowość. Twierdzi, że dobra cielesne są niezbędne do dobra duchowego.
Dobra szczegółowe są podporządkowane dobrom wyższym, o czynie moralnym możemy orzekać i oceniać go biorąc pod uwagę znajomość hierarchii dóbr i ich motywująca moc tej wiedzy.
WSPÓŁCZESNY RENESANS KLASYCZNYCH ZASAD ETYKI.
Współczesność określa się mianem postmodernizmu, wprowadza pluralizm.
Wyróżniamy 8 zasad:
Zasad religijna - etyka ma charakter objawiony, (zasady nie są wymysłem ludzkim, ale są przekazane od Boga. „Święte nie jest pismo, ale twarz”. Etyka dokonuje się relacjach bezpośrednich, miedzy twarzami. Główny element, to twarz, rezygnacja z przemocy, w twarz wpisana jest transcendencja (odbicie duszy). Uświęceniu podlega przedmiot moralny a nie bóstwo. Od momentu, kiedy bliźni patrzy na mnie jestem za niego odpowiedzialny.
Zasada siły afirmującej - Spinoza.( pr. pt. Etyka)
Etyka Spinozy wywodzi się od Boga. Podstawą jest poznanie Comatus (wzorzec siły afirmującej wiąże się z pragnieniem i z ciałem. Conatus to wysiłek wkładany w zaspokojenie tych potrzeb. Każda rzecz, która istniej ma taką moc. Za sprawą Spinozy, etyka jako nauka o dobru i złu obiera za punkt wyjaśniania to co najistotniejsze, moc życia. Każda rzecz jest uświęcona, bóstwo we wszystkim, co istnieje. Bóg = Natura - stwierdzenie jednoznaczne. Przyrodnicza siła życiowa staje się pochodną sił afirmacyjnych.
Zasada rzeczywistości -głos by liczyć się z tym, co jest. Punktem wyjścia jest zastany stan faktyczny. Etyka musi być dostosowana do wartości i jakości życia. Bądźcie przenikliwi i obserwujcie rzeczywistość, taką, jaka jest, bez złudzeń i gotowości dominowania tego, co najgorsze.
„Życie jest pożyczką od śmierci.”-Schopenhauer
-próba radzenie sobie z cierpieniem
-dobre jest to wszystko, co pozwala rzeczywiście uniknąć cierpienia
Zasada odpowiedzialności-Platon.
Każdy jest odpowiedzialny za swój los, każdy odpowiada za podjęte przez siebie decyzje. W klasycznym wydaniu zasada odpowiedzialności dotyczyła tego ci jest zawsze, czyli odpowiedzialności wobec wieczności.
3 postulaty
-nieśmiertelność duszy - stanowi praktyczna gwarancję samozadowolenie się jednostki, w tej postawie realizacji prawa moralnego
-istnienie Boga - praktyczna gwarancja istnienia dobra najwyższego
-wolna wola - wolność woli jako gwarancja realizacji prawa moralnego i oraz podstawa realizacji prawa moralnego.
Współczesna zasada odpowiedzialności głosi idee zachowania życia w bardzo odległej przyszłości. Osłabia to jednak etykę obowiązków tu i teraz i prowadzi do pragmatyzmu etycznego-stosowanie najbardziej skutecznych zasad różnych etyk w konkretnych sytuacjach działań.
Zasada wolności i równości - głosi wolność działania w tym wolność wypowiedzi, ochronę prawną dorobku intelektualnego oraz niepodległość przymusowi w jakiejkolwiek sprawie.
Współcześnie wolność wiąże się równością i każda osoba ma takie same prawo. Według pracy pt. „Teoria Sprawiedliwości” J. Rawls nawiązuje do etyki Spinozy oraz umowy społecznej Rousseau. Łącząc wolność z równością Rousseau mówi o zasadzie sprawiedliwości, która obejmuje: wolność polityczną w wypowiedzi, wolność sumienia i wolność osobistą jako wolność równą dla wszystkich.
Zasada sprawiedliwości wymaga by reguły pewnego typu - definiujące wolność, podstawowe, stosowały się na równość do każdego i dopuszczały jak największą wolność możliwą do pogodzenia z wolnością innych. Tym samym Rousseau przywraca klasyczny związek miedzy etyką a polityką, stosując zasadę sprawiedliwości w obydwu wymiarach.
Zasada różnicy - stanowi przeciwwagę dla zasady równości i głosi, że uwzględniać nierówności społeczne, ekonomiczne, ale pod warunkiem, że będą one obracana na korzyść ludzi znajdującym się w najgorszym położeniu. Zdaniem Rousseau dobra powinny być rozdzielone z myślą o korzyści najmniej uprzywilejowanych. Zasada różnicy zmienia zasady liberalizmu, gdyż koryguje sytuację sprzyjające najbardziej przedsiębiorczym podmiotom. Zmienia też zasady polityki, gdyż nie znosi różnic klasowych a tylko społeczno-ekonomiczne. Niektóre nierówności są dopuszczalne ( wbrew socjalizmowi gdyż przynoszą korzyści najbiedniejszym wbrew liberalizmowi).
Zasad estetycznej kultury siebie - nawiązuje do kultury idei kalonkaghaton -łączącej piękno z dobrem-estetyka z etyką. Zgodnie z tą ideą piękna forma jest objęta moralnością. Piękno zapowiada dobro. Wzajemnie się one wytwarzają i pozwalają myśleć o jednostce, której życie ma być dziełem sztuki. Współcześnie idee te realizuje tendencja do estetyzacji życia. Zasada estetyki kultury siebie pojawiła się w nowożytności u O. Wilde. Estetyzacja życia zastępuje współcześnie zerwany związek między etyką a religią
Zasada samookreślenie i poszanowania życia -obejmuje dwie zasady stanowiące podstawę współczesnej bioetyki. Zasada samookreślenia podmiotu, który w dziedzinie medycyny pozwala wyrobić sobie jasne i świadome decyzje uzmysławia racje i motywy podejmowanych działań, jest synonimem zasady autonomii. Ida autonomicznej zgody, samookreślenia nawiązuje do poszanowania osoby. Poszanowanie życia to drugi fundament bioetyki, głosi szacunek wobec istoty biologicznej, jednak przy uwzględnieniu jakości życia, jakie dane jest tej istocie. Wraz z godnością osoby niekoniecznie przewyższającej bios ( życie) bioetyka odnajduje ideę celu w sobie i stosuje następujący imperatyw:
- działaj tak abyś w swym działaniu porządek bios podporządkował porządkowi osoby, tym samym współczesna bioetyka zrywa z pokusą, władzy życia.
Etyka teoretyczna i stosowana odnawia w ten sposób zasady i dostosowuje je do współczesnych warunków.
Etyka Komunikacji
(na zasadzie działań komunikacyjnych)
J. Habermas i K. O. Apel - dokonali kodyfikacji działań wykazujących, że myślenie jest również takim działaniem.
Korzenie zasady komunikacji sięgają filozofii języka, która wykazuje pierwszeństwo języka przed myślą. U przedstawicieli szkoły francuskiej etyka staje się zasadą przejrzystą komunikacji
J. Habermas zajmuję się uniwersalną pragmatyką tej nauki o dyskursie związany z konsensusem wypracowanym przez rozmówcę. Badania nad językiem przebiegają na 3 płaszczyznach. -Bocheński.
Bazując na dotychczasowych ustaleniach Habermas uznaje, że znaczenie wyrażenia jest jego użycie, stosując je w konkretnym kontekście.
Rozum komunikacyjny - intersubiektywna zdolność posługująca się przejrzystymi regułami i bezstronnymi regułami. Reguły te mają charakter uniwersalny i pokrywają się z regułami etyki. (równość, wolność )
Zasada komunikacji obejmuje, zatem wszystkie klasyczne zasady etyki funkcjonalnej. W oparciu o zasadę komunikacji K. O. Apel wprowadza etykę argumentacji, wskazuje, że leży ona u podstaw wszelkich działań w tym naukowych. Fundamentem etyki, również etyki nauki jest tzw. Aprioryczna wspólnota komunikacyjna. Podstawą działań jest wiec, racjonalna komunikacja, która podlega regułom argumentacji. Apel postuluje stworzenie makroetyki i dostrzega główną przeszkodę we wspólnej świadomości naukowej. Potrzeba etyki uniwersalnej przeciwstawia się zasadom pozytywistycznym, w tym neutralności aksjologiczna oraz obiektywizmu nauki, odrzuca on również fizykalizm ( stanowisko głoszące, że fizyka dostarcza najdoskonalszych metod opisu rzeczywistości i uwzględniającego obiekty własności tych obiektów i relacje między międzyobiektami.
Apel tropi i podważa podstawowe mity naukowości pojętej pozytywistycznie.
Scjentyzm - głosi, że nie można wyprowadzić normy moralnej z tzw. obiektywnych i naukowych faktów.
Dwa główne nurty współczesnej Filozofii:
-analityczny ( koncentruje się na obiektywności naukowej.
-egzystencjalny ( koncentruje się na subiektywnych aspektach podejmowania decyzji moralnych).
Obiektywizm naukowy nurtu analitycznego musi być zastawiony z subiektywnym egzystencjalizmem. Podstawą tego zestawienia jest wspólnota argumentacji.
Zasługa Apla polega na tym, że wszelkie działanie i postępowanie odnosi się do tej wspólnoty, potencjalnie obecnej nawet w subiektywności. Apel wprowadził wspólny język do nauki, która jest przywiązana jest do faktów, ale nie jest obojętna na wartości. Nie istnieje zatem nauka wolna od wartości ponieważ każda wspólna argumentacja obejmuje nie tyle zbiór faktów, ile zbiór osób pośród których wszystkie są partnerami w dyskusji i mają równe prawa. Np. kłamstwo uniemożliwia jakikolwiek dialog również w nauce.