ODŻYWIENIE NASKÓRKA
Żywe komórki skóry wytwarzają codziennie „nowe” części wymienne naskórka, włóknistej tkanki łącznej, włosów, itp. Gładkość, uroda i zdrowie skóry zależą od tego, czy są one należycie odżywiane i nawadniane. Dlatego tak ważne jest dobranie odpowiednich substancji budulcowych, witamin i minerałów.
ODŻYWIANIE SKÓRY
Odżywianie skóry drogą krwi
Skóra odżywiana jest drogą krwi. W krwi tętniczej do komórek skóry dostarczane są nieustannie tlen, substancje energetyczne, budulcowe i pomocnicze (witaminy i minerały). Odbiorcą tego zasilenia są liczne żywe komórki skóry właściwej i naskórka. Tą drogą zaopatrywane są fibroblasty - komórki skóry właściwej produkujące silne włókna kolagenowe - budujące wewnętrzne „rusztowanie” skóry oraz regenerujące ściany naczyń krwionośnych oraz lipocyty - komórki tłuszczowe wytwarzające tłuszcz i łój. Ponadto żywe komórki naskórka - keratynocyty wytwarzające masę rogową naskórka oraz budulec włosów i paznokci. Ponadto komórki odpornościowe, melanocyty pigmentujące na ciemno skórę, komórki odpornościowe Langerhansa, itd.
Tętniczyki - „korzenie” odżywiające skórę
W podłożu skóry właściwej znajdujemy gęstą sieć tętniczek i naczyń żylnych. Tętniczyki skórne są jak korzenie zaopatrujące. Od nich rozgałęziają się „w górę”, ku powierzchni skóry cienkie gałązki - tzw. naczynia włosowate. Naczynia te doprowadzają substancje odżywcze do brodawek skóry oraz do wolnej przestrzeni międzykomórkowej. Stąd absorbowane są do wnętrza komórek.
Brodawki skóry - odżywianie naskórka
Najwyżej w skórze właściwej - pod warstwą podstawną naskórka znajdują się liczne brodawki skóry. Zawierają one zakończenia naczyń włosowatych (oraz jednocześnie włókien nerwowych). Z naczyń włosowatych wysącza się płyn międzykomórkowym, który przenika do żywych komórek naskórka (warstwy podstawnej). Dzięki temu odżywiane są komórki warstwy rozrodczej, keratynocyty produkujące masę rogową naskórka.
Pośredni sposób odżywiania naskórka
Należy zauważyć, że sieć naczyń włosowatych nie dociera bezpośrednio do naskórka. W mikrokrążeniu - substancje odżywcze wysączają się z naczyń włosowatych do tzw. brodawek skórnych - a stamtąd dalej, jako tzw. płyn międzykomórkowy dyfundują do naskórka. Dzięki temu do żywych komórek naskórka dopływają wraz z płynem międzykomórkowym odżywcze glikoproteiny, tlen, glukoza, itp. Brodawki skóry obsługują również naskórek swymi naczyniami limfatycznymi, którymi „odsysane” są produkty komórkowej przemiany materii, w tym toksyny i chorobotwórcze mikroorganizmy.
Substancje energetyczne dostarczane drogą krwi
Organizm pozyskuje dostarczane drogą krwi substancje energetyczne dzięki spalaniu węglowodanów. Otrzymane tą drogą substancje wysokoenergetyczne (ATP i ADP) są podstawowym paliwem umożliwajacym żywym komórkom skóry ich czynności wytwórcze - fibroblastom wytwarzanie kolagenu i elestyny; keratynocytom do wytwarzanie keratyny naskórka; melanocytom wytwarzania ciemnego pigmentu melaniny, itp. Pozyskiwane energii w organizmie może dokonywać się również poprzez metabolizm tłuszczy. Z komórkowego spalenia 1 grama tłuszczu otrzymamy 38,93 KJ energii czyli 9,3 kcal. Tłuszcze mają ok. dwukrotnie większą wartość kaloryczna niż węglowodany (cukry).
Substancje budulcowe - aminokwasy dostarczane drogą krwi
Aminokwasy to najmniejsze cząstki składowe białek, z których jak z cegiełek buduje się złożoną budowlę - białko. Organizm pozyskuje je poprzez trawienie białek pokarmowych przy pomocy specjalnych enzymów w jelitach. Dostarczone droga krwi specyficzne aminokwasy umożliwiają komórkom skóry budowę włóknistych struktur kolagenowych, czy rogowych - keratyny, kolagenu, elastyny i innych. Przykładowo aminokwasy niezbędne dla rogowacenia naskórka - tzw. siarkowe znajdujemy w niektórych pokarmach białkowych, jakie spożywamy - ale rzadko. Również kolagen - najważniejszy obok kośćca budulec „rusztowania” skóry i całego ciała ma nietypowy skład aminokwasów, gdyż zawiera duże ilości aminokwasów glicyny, praliny i innych.
Substancje pomocnicze - witaminy i minerały dostarczane drogą krwi
Ponadto naszej osobistej wytwórni skóry potrzebne są substancje wspomagające - głównie witaminy i biopierwiastki, które stymulują tempo wzrostu i zapewniają wytrzymałość konstrukcji struktur biochemicznych. W przypadku kolagenu decydująca dla siły jego włókien i jakości konstrukcji z tego białka jest np. witamina C. W przypadku keratyny bardzo ważne są witaminy A, B i D oraz takie minerały, jak żelazo, cynk, miedź, jod.
TRYB ŻYCIA
Obecnie tryb siedzący zajmuje większą część dnia. Zbyt mało jest w codziennym życiu ruchu, ćwiczeń. Powoduje to odkładanie się tkanki tłuszczowej, a ze względu na spowolniony metabolizm komórkowy więcej tłuszczu odkłada się niż spala. Brak ruchu powoduje „rozleniwienie” naczyń krwionośnych, które nie dostarczają substancji odżywczych. Z komórek nie są usuwane toksyny i płyn międzykomórkowy, co sprzyja obrzękom i stanom zapalnym tkanki łącznej.
DIETA
To dzięki diecie możemy dostarczyć organizmowi potrzebnych mu składników. Pożywienie to paliwo dla komórek. Racjonalna dieta pomoże nam zachować prawidłowo przebiegające procesy skórne. Dieta powinna być bogata w witaminy i oligoelementy i sole mineralne w celu wyrównania gospodarki witaminowej i zapewnieniu prawidłowego funkcjonowania syntezy hemoglobiny, zachowaniu aktywności enzymatycznej, produkcji białek. Powinna zawierać NNKT, które przyczyniają się do nawilżenia i elastyczności naskórka. Powinno się również w celu nawilżenia skóry spożywać około 1,5/2 litra dziennie płynów. Dieta powinna być bogata w warzywa i owoce, gdyż zawierają one flawonoidy uszczelniające naczynia włosowate i wzmagają syntezę kolagenu. Zaleca się picie ziołowych herbatek, które wspomagają metabolizm i pomagają usunąć toksyny. Poza tym dieta powinna zawierać antyutleniacze pomocne w walce z wolnymi rodnikami, takie jak: buraki, winogrona, pomidory, cebula, czosnek, owoce morza, warzywa strączkowe, warzywa zielone (brokuły), owoce cytrusowe.
WITAMINY I MIKROELEMENTY
Witaminy są to związki organiczne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Hamują one proces starzenia się skóry przy zachowaniu prawidłowego przebiegu procesów fizjologicznych. Do witamin, które w kosmetyce mają największe znaczeni zalicza się witaminy młodości czyli kompleks A, E, C i witaminy z grupy B.
Witamina A
Określenie witamina A dotyczy pewnych związków naturalnych pochodzenia zwierzęcego i roślinnego, wykazujących aktywność biologiczną. W skład tych substancji wchodzi retinol. Beta-karoten to nazwa prowitaminy A. Działa ona jako utleniacz i neutralizator wolnych rodników. Jest on przetwarzany w retinol i jego pochodne, a następnie rozprowadzany jest do wszystkich tkanek organizmu. Retinoidy zawarte w kosmetykach uzupełniają niedobór tej witaminy i przyczyniają się do odnowy biologicznej naskórka i skóry. Witamina ta wpływa na zmiękczenie naskórka, wygładzenie powierzchni skóry, poprawę kolorytu, usprawnienie funkcji obronnych, przyspieszenie metabolizmu komórkowego, zwiększenie zawartości kolagenu i zwiększenie ochrony przed promieniowaniem UV.
Witamina C
Jest pochodną cukrów. Występuje jako kwas askorbinowy i jest rozpowszechniona w roślinach, mikroorganizmach i organizmach większości zwierząt. W kosmetyce stosuje się ją ze względu na jej właściwości antyoksydacyjne. Wspomaga syntezę kolagenu, chroni przed promieniami UV, zapobiega rozszerzaniu się naczyń krwionośnych, pomaga w syntezie limfocytów (białych ciałek krwi), przyśpiesza gojenie ran.
Witamina E
Jest biologicznym antyutleniaczem. Poprawia nawilżenie i sprężystość skóry. Przyspiesza tworzenie się kolagenu i elastyny, wspomaga działanie innych witamin, zwiększa nawilżenie skóry, chroni przed nowotworami, pobudza mikrokrążenie krwi.
Witaminy z grupy B
Witaminy te przyczyniają się do zwiększenia przemiany glukozy w energię. Przyśpieszają procesy metaboliczne, stymulują podział komórkowy, wspomagają gojenie się ran, wspomagają syntezę DNA i regenerację czerwonych ciałek krwi.
Mikroelementy
Są to pierwiastki chemiczne występujące w organizmach w bardzo małej ilości, ale są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania skóry. Wchodzą w skład wielu substancji biologicznie czynnych, uczestniczą w procesie przemiany materii. Do najważniejszych należą miedź - bierze udział w syntezie hemoglobiny, mangan- aktywuje wiele enzymów utleniających, bierze udział w przemianach witaminy C, molibden - aktywuje procesy obronne, cynk - bierze udział w przemianie białek, cukrów i kwasów nukleinowych, kobalt - bierze udział w procesach krwiotwórczych, jod - zapobiega łączeniu się komórek tłuszczowych.
Koenzym Q 10
Koenzym Q10 to substancja znajdująca się w każdej komórce naszego organizmu, niezbędna dla prawidłowego przebiegu procesów energetycznych. Koenzym Q10 utrzymuje w prawidłowym działaniu mitochondria, określane czasami mikroskopijną siłownią komórek. Na niedobory koenzymu Q10 w największym stopniu narażone są osoby po 35 roku życia. Należy więc wziąć to pod uwagę w racjonalnym planowaniu codziennej diety i wyborze dodatków żywieniowych zawierających koenzym Q 10.
Naturalnym źródłem Q10 jest makrela, łosoś, sardynka, serce bydlęce oraz wątroba bydlęca; przyrządzone z nich potrawy zawierają go w dużej ilości.
Działanie uboczne koenzymu Q10 nie jest znane
Kwasy owocowe (AHA, hydroksykwasy)
Są to kwasy organiczne zawierające w swej strukturze grupę hydroksylową. W kosmetyce stosuje się alfa i beta-hydroksykwasy. Należą do nich kwasy takie jak: glikolowy, cytrynowy, mlekowy, winowy, jabłkowy (alfa) i salicylowy (beta).
Działanie kwasów owocowych na skórę polega na zmniejszeniu spoistości między martwymi komórkami warstwy rogowej naskórka, co pozwala na przyspieszenie naturalnego procesu usuwania obumarłych komórek naskórka. Kwasy owocowe zwiększają aktywność fibroblastów, wspomagając produkcję kolagenu i elastyny oraz przyczyniają się do nawilżania skóry, stymulują procesy odnowy komórkowej, używane są jako nośniki takich substancji jak kwas hialuronowy, witaminy, aloes. Rozjaśniają przebarwienia skóry. Przywracają równowagę pomiędzy żywymi i obumarłymi komórkami naskórka.
Ceramidy
Są naturalnym składnikiem naskórka, składają się z NNKT i tworzą w naskórku warstwę nieprzepuszczalną dla wody, powodując jej zatrzymanie i tym samym nawilżenie naskórka. Jednak koło 40 roku życia skóra prawie pozbawiona jest ceramidów, a ich główny składnik NNKT nie jest produkowany przez organizm. Ceramidy zawarte w kosmetykach swoją budową są zbliżone do naturalnych odpowiedników. Wbudowują się w strukturę cementu międzykomórkowego i spełniają swe funkcje jak naturalne. Ceramidy mogą być pochodzenia zwierzęcego, roślinnego lub syntetyczne.
Lipidy
To liczna grupa związków organicznych o różnym składzie i budowie, których cząsteczki zawsze zawierają długołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Należą do jednych ze składników budulcowych, odgrywają ważną rolę w strukturze błon komórkowych. Regulują równowagę wodno-tłuszczową skóry, zachowują wodę w naskórku, czynią go elastycznym, miękkim, chronią przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych.
Naturalny Czynnik Nawilżający (NMF)
W jego skład wchodzi wiele związków takich jak mocznik, aminokwasy, keratyna, kwas mlekowy i glikolowy. Naturalnie znajduje się w przestrzeniach międzykomórkowych warstwy rogowej naskórka. W przypadku jego niedoboru naskórek jest suchy, popękany i pojawiają się zmarszczki. Kosmetyki z NMF są bardzo skuteczne w przywracaniu naturalnego nawilżenia naskórka.
Oleje
Są to ciekłe tłuszcze zawierające znaczne ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych. Najczęściej otrzymuje się je z owoców roślin oleistych, ryb i ssaków morskich. Za ich pośrednictwem można podawać wiele innych substancji czynnych. Oleje pokrywają skórę cienką warstwą, która zapobiega ucieczce wilgoci z naskórka.
Kolagen
Jest to podstawowe białko budulcowe, którego ilość z wiekiem ulega znacznemu zmniejszeniu. Obecnie w kosmetyce stosuje się kolagen pochodzenia zwierzęcego, roślinnego i syntetyczny. Każdy ma równie dobre działanie. Powoduje on uwolnienie w naskórku naturalnych czynników pobudzających produkcję kolagenu III.
Zielona herbata
Zawiera karoten, witaminy C, B1, B2, PP, K, oraz mikro i makroelementy. W jej skład wchodzą także flawonoidy. Neutralizuje wolne rodniki, udowodniono jej skuteczność w walce z nowotworami.
PODSUMOWANIE
Skóra przechodzi przez szereg zmian i procesów. Ich szybkość zależna jest od uwarunkowań genetycznych, ale także od nas samych. Właściwa pielęgnacja i zdrowy tryb życia pozwalają zachować nam zdrowie na dłużej. Wraz z wiekiem niektóre z procesów przemiany komórkowej zanikają lub spowalniają się, przyczyniając się tym samym do wolniejszego procesu odnowy komórkowej skóry. To dlatego tak ważna jest odpowiednia pielęgnacja i stosowanie właściwych kosmetyków. Dzięki temu możemy dłużej cieszyć się promiennym wyglądem naszej skóry.
A więc jak widzimy skóra jest odżywiana jedynie od wewnątrz, a kremy i inne kosmetyki działają wyłącznie na jej powierzchniową warstwę. Co więcej, naskórek ma zdolności wchłaniania substancji odżywczych zawartych w kremach tylko przez ok. 20 - 30 minut od momentu nałożenia kremu.
Tak więc organizm, któremu brak podstawowych substancji odżywczych - witamin, minerałów, białka, a przede wszystkim wody, nie jest w stanie wykształcić zdrowej i pięknej cery, nawet przy wsparciu największych osiągnięć przemysłu kosmetycznego. Większość dolegliwości skórnych to efekt właśnie niedoborów odżywczych. Przykładowo, skłonności do rozszerzania się naczynek krwionośnych, a nawet ich pękanie, to efekt niedoboru witaminy C, z kolei brak wystarczającej ilości białka prowadzi do spadku biologicznej sprawności skóry i w rezultacie jej starzenia.
Na koniec kilka wskazówek, jak zadbać o właściwe, wewnętrzne odżywienie skóry (a przy okazji także jej wytworów - włosów i paznokci):
- zrezygnuj z papierosów i alkoholu - odżywki powodują niedobór tlenu w organizmie, a więc także niedotlenienie skóry;
- wyklucz z jadłospisu potrawy tłuste i smażone, zastąp je produktami bogatymi w nienasycone kwasy tłuszczowe, które przeciwdziałają procesowi starzenia się skóry (oliwa z oliwek, kiełki, orzechy, ryby);
- unikaj soli i nadmiernej ilości cukru;
- jedz jak najwięcej świeżych warzyw i owoców (źródła niezbędnych witamin i minerałów);
- pamiętaj o produktach, które zawierają przeciwutleniacze, czyli witaminy A (reguluje odnowę naskórka i redukuje zmarszczki), C (pobudza procesy odnowy skóry w jej głębszych warstwach ) i E (nawilża skórę i wyrównuje jej koloryt);
- dbaj o to, aby w Twojej diecie nie zabrakło beta karotenu (marchew, brokuły, pomidory, brukselka, szpinak), oraz cynku (nasiona słonecznika, produkty pełnoziarniste, drożdże, owoce morza) i selenu;
- no i najważniejsze - pij dużo wody mineralnej!!!
Referat opracowały:
Jolanta Kmiecik
Monika Miłoszowska
Monika Sobik
Kamila Baron