Rozwój rolnictwa w Polsce zależy od:

• Czynników przyrodniczych (warunków naturalnych):




• gleba,

• klimat

• stosunki wodne

• ukształtowanie powierzchni




• Czynników pozaprzyrodniczych:

• nakładów kapitałowych - wyposażenia w środki produkcji trwałe (maszyny,    narzędzia rolnicze) jak i obrotowe (nawozy mineralne)

• wkładu pracy

• struktury użytkowania ziemi

 Naturalne warunki środowiska w Polsce średnio sprzyjają rozwojowi rolnictwa, umożliwiają uprawę roślin typową dla strefy umiarkowanej. Negatywne cechy środowiska naturalnego:

• złe warunki klimatyczne (małe średnie opady roczne, niekorzystny ich rozkład w czasie trwania okresu wegetacyjnego)

• niekorzystną strukturę bonitacyjną gleb (większość gleb to gleby średnie i słabe)

Pozytywne cechy środowiska naturalnego:

• korzystne warunki ukształtowania powierzchni (przewaga obszarów nizinnych i lekko falistych)

• niska erozją gleb

Najlepsze warunki naturalne rolnictwa mają następujące regiony (patrz mapka):

• Żuławy Wiślane i Warmia

• zachodnia część Pojezierza Pomorskiego

• Kujawy

• Nizina Śląska i Przedgórze Sudeckie

• Wyżyna Lubelska

• rejon między Rzeszowem i Przemyślem

• rejon między Krakowem a Nidą

UŻYTKOWANIE ZIEMI W POLSCE

Formy użytkowania gruntów:

• użytki rolne - czyli obszary wykorzystywane rolniczo

• lasy i zadrzewienia

• pozostałe czyli użytki wodne, tereny osiedlowe i komunikacyjne oraz nieużytki.

Największy udział użytków rolnych mają województwa środkowo-zachodniej, środkowej i środkowo-wschodniej Polski:

• Województwo Łódzkie (ze względu na chłonny rynek zbytu - aglomeracja łódzka)

• Województwo Lubelskie (ze względu na bardzo dobre warunki naturalne)

• Województwo Mazowieckie (ze względu na chłonny rynek zbytu - aglomeracja warszawska)

• Województwo Wielkopolskie (ze względu na nowoczesny rozwój rolnictwa towarowego)

Użytki rolne obejmują:

• grunty orne - 77%

• łąki - 13%

• pastwiska - 8%

• sady - 2%

UPRAWA ROŚLIN W POLSCE

 Rośliny zbożowe:

Pszenica :

• należy do głównych zbóż chlebowych

• wymagania: gleby bogate w składniki odżywcze (głównie czarnoziemy, mady, ziemie utworzone na lessach, czarne ziemie)

• zajmuje 19% powierzchni zasiewów

• obszary intensywnych upraw: Nizina Śląska i Przedgórze Sudeckie, Wyżyna Lubelska, Kujawy, Źuławy Wiślane, Podkarpacie

Żyto: należy obok pszenicy do głównych zbóż chlebowych

• wymagania: klimatyczne i glebowe są niewielkie, bowiem jest to roślina odporna na mrozy , ma bardzo dobrze wykształcony system korzeniowy dlatego można je uprawiać przede wszystkim na glebach lekkich

• zajmuje 19% powierzchni zasiewów

• obszary intensywnych upraw: Nizina Mazowiecka, Podlasie, wschodnia Wielkopolska

Jęczmień: uprawiany głównie jako zboże paszowe

• wykorzystywany w przemyśle browarnianym

• wymagania: urodzajne gleby i łagodny klimat

• zajmuje 8,1% powierzchni zasiewów

• obszary intensywnych upraw: Nizina Śląska i Przedgórze Sudeckie, Kujawy, Żuławy Wiślane oraz na Pojezierzu Pomorskim i Mazurskim (odmiany o mniejszych wymaganiach)

Owies: uprawiany głównie jako zboże paszowe dla koni

• wymagania: małe wymagania glebowe, potrzebuje dużo wilgoci

• zajmuje 4,6% powierzchni upraw

• obszary intensywnych upraw: Podkarpacie, w Karpatach, na Pojezierzu Pomorskim, Nizinie Mazowieckiej i na Podlasiu

Pszenżyto:

• zajmuje 4,8% powierzchni upraw

• wymagania: mniejsze niż pszenica (za to daje większe plony niż żyto)

• obszary intensywnych upraw: Wielkopolska, Pojezierze Pomorskie, Nizina Mazowiecka

 Rośliny okopowe Ziemniaki:

• wszechstronne zastosowanie: jako pożywienie dla ludzi i zwierząt oraz jako surowiec wykorzystywany do produkcji alkoholu, mąki kartoflanej, drożdży i syropu ziemniaczanego

• zajmują 11,8% powierzchni zasiewów

• wymagania: małe wymagania klimatyczne; gleby - lekkie, piaszczyste, bielicowe

• obszary intensywnych upraw: Nizina Mazowiecka, Nizina Podlaska, wschodnia część Pojezierza Wielkopolskiego, obszar Wyżyn Polskich

 Rośliny przemysłowe Rośliny cukrowe - buraki cukrowe:

• zajmują 3% ogólnej powierzchni zasiewów

• wymagania: urodzajne gleby oraz dużo ciepła i wilgoci; ponadto wymagają intensywnego nawożenia, częstego okopywania i odchwaszczania

• długi transport i składowanie powodują spadek zawartości cukru dlatego rejony upraw zlokalizowane są blisko cukrowni

• produkty uboczne (liście, wysłodki, melasy) wykorzystuje się do produkcji: pasz, spirytusu, acetonu i drożdży

• obszary intensywnych upraw: Nizina Śląska i Przedgórze Sudeckie, Pojezierze Wielkopolskie, Wyżyna Lubelska, Żuławy Wiślane, Kujawy

Rośliny oleiste - rzepak i rzepik:

• z nasion wytłacza się olej jadalny (przemysł spożywczy) i techniczny (przemysł chemiczny)

• sucha masa nasion (tzw. makuchy) są wykorzystywane jako dodatek do pasz

• zajmują 4,7% ogólnej powierzchni zasiewów

• wymagania: rzepak - żyzne gleby i stabilne warunki klimatyczne, rzepik jest bardziej odporny na niesprzyjające warunki klimatyczne

• obszary intensywnych upraw: Nizina Śląska i Przedgórze Sudeckie, Nizina Szczecińska, Żuławy Wiślane, Kujawy, Pojezierze Pomorskie

Tytoń;

• wymagania: dobre warunki klimatyczno-glebowe

• obszary intensywnych upraw: rejon Lubelski, Rzeszowski, Krakowski, Kielecki, Śląski    oraz dolina dolnej Wisły

Chmiel:

• wymagania: dobre warunki glebowe, wodne i termiczne, oraz duże nakłady kapitałowe ze względu na zapotrzebowania techniczne

• obszary intensywnych upraw: Wyżyna Lubelska i Kielecka

 Rośliny pastewne:

• stanowią cenną paszę dla zwierząt hodowlanych

• poprawiają strukturę i jakość gleb

• zajmują trzecie miejsce pod względem ogólnej powierzchni zasiewów (po zbożach i ziemniakach)

• głównie są to uprawy roślin motylkowych wieloletnich (koniczyna) i jednorocznych (łubin) oraz roślin okopowych (buraki pastewne, brukiew, marchew pastewna) i zbożowych (kukurydza pastewna)

• wymagania: średnie wymagania termiczne i glebowe, duże - wodne obszary intensywnych upraw: Pojezierze Mazurskie, Nizina Mazowiecka oraz Podkarpacie i Karpaty

 Owoce i warzywa:

• zajmują 4% ogólnej powierzchni zasiewów, w tym warzywa 2,2% (dominują kapusta,    marchew i cebula), wśród owoców dominują - porzeczki, truskawki, maliny i jabłka

• wymagania: rośliny ciepłolubne

• obszary intensywnych upraw: południowa i centralna Polska oraz wokół dużych miast (ze względu na rynek zbytu)

CHÓW ZWIERZĄT GOSPODARSKICH W POLSCE: Chów zwierząt gospodarskich dostarcza:

• produktów żywnościowych (mięso, tłuszcze, mleko, jaja)

• surowców do przemysłu spożywczego

• surowców dla innych gałęzi przemysłu (wełna, pierze, skóry)

1. Bydło:

• dwa kierunki w hodowli: mleczarski i mięsny

• pogłowie bydła - 39 sztuk na 100 ha użytków rolnych

• rejony intensywnego chowu: Wielkopolska, Małopolska, Podkarpackie, Żuławy Wiślane oraz Pojezierze Mazurskie

• duża intensywność hodowli w pasie gór i w Polsce północno-wschodniej wiążę się z dużymi obszarami pastwisk w tych rejonach, zaś w Wielkopolsce bazuje na intensywnych uprawach roślin pastewnych

Trzoda chlewna:

• pozyskuje się: mięso, tłuszcz i skóry

• pogłowie trzody chlewnej - 97 sztuk na 100 ha użytków rolnych

• ma mniejsze wymagania żywieniowe niż bydło, przeważnie są to pasze pochodzenia roślinnego i różnego rodzaju odpady z zakładów przemysłowych

• chów uniezależniony od warunków klimatycznych (chlewnie)

• ma krótki okres chowu: około 2 lat

• charakteryzuje się dużą rozrodczością

• duża intensywność chowu i hodowli: w Wielkopolsce, na Kujawach, Podlasiu oraz w rejonie opolskim

Owce

• pozyskuje się: wełnę, mięso, mleko, skóry kożuchowe

• są zwierzętami mało wymagającymi stąd wypasa się je w górach na gorszych pastwiskach

• pogłowie owiec - 3,8 sztuk na 100 ha użytków rolnych

• duża intensywność chowu i hodowli: Pojezierze Wielkopolskie i Pomorskie, Nizina Podlaska, Sudety, Karpaty, rejon między Łodzią a Kielcami

 Konie:

• wykorzystywane są: jako siła pociągowa, na mięso, w sporcie

• pogłowie koni - 3,3 sztuki na 100 ha użytków rolnych (jedynie w południowo-wschodniej Polsce - 10 sztuk na 100 ha użytków rolnych)

• pogłowie koni spada gdyż obserwuje się systematyczną mechanizację rolnictwa

• duża intensywność hodowli: Karpaty i Kotliny Podkarpackie, Niziny Mazowiecka i Podlaska.

 Drób:

• zalicza się tu: kury, indyki, kaczki, gęsi, perlice i gołębie

• pozyskuje się : jaja, mięso, pierze

• najwięcej jest kur (46 mln sztuk)

• w chowie kur dominują nioski i drób rzeźny (głównie kurczęta mięsne brojlery)

• duża intensywność chowu i hodowli w południowej Polsce, w Wielkopolsce i na Pojezierzu Pomorskim

Rybołówstwo:

Rybołówstwo jest dziedziną gospodarki narodowej zajmującą się hodowlą i połowem ryb oraz licznych bezkręgowców i roślin wodnych.

Podział rybołówstwa:

• rybołówstwo słodkowodne (śródlądowe)

• rybołówstwo morskie (rybołówstwo)

Rybołówstwo śródlądowe bazuje głównie na:

• hodowli ryb (karpi) w stawach. Najwięcej stawów rybnych znajduje się w Wielkopolsce, na Śląsku, na Lubelszczyźnie i w zachodniej Małopolsce.

• połowach ryb w zbiornikach wodnych (rzeki, jeziora) - mniejsze znaczenie z powodu bardzo dużego zanieczyszczenia wód powierzchniowcych

Obszary penetracji polskiego rybołówstwa:

• Morze Bałtyckie

• Morze Ochockie

• wody południowego Atlantyku (okolice Falklandów)

• wody u brzegów Antarktydy

      Po wprowadzeniu stref ekonomicznych (200 milowych) obszary penetracji polskiego rybołówstwa zostały znacznie ograniczone. W połowach morskich dominują:

• ryby dorszowate (w tym mintaj)

• śledź

• szprot

• łosoś

Polska flota rybacka:

• rybołówstwo dalekomorskie - trawlery łowcze i łowczo-przetwórcze

• połowy bałtyckie - kutry

 

Funkcje lasów:

I Znaczenie gospodarcze:
- rośnie rola drewna jako surowca w przemyśle celulozowo-papierniczym (Ostrołęka, Kostrzyn)
- meblarstwo (Swarzędz)
- budownictwo
- zmniejszenie ilości stref powodziowych w rolnictwie; naturalna bariera ochronna
- dostarczane są „owoce lasu”
- zużycie jako podkłady kolejowe i podpory w kopalniach (zmniejszyło się)
- pozyskiwanie drewna jako źródła energii (na ograniczoną skalę i niemal wyłącznie na wsi)
- gospodarka łowiecka (ostatnio rozwój za sprawą kapitałów zagranicznych)

II Przyrodnicza funkcja lasów:
- zwarta, wielowarstwowa roślinność ogranicza erozję gleb, chroniąc je przed nadmiernym nagrzewaniem i parowaniem; utrzymywanie spoistości gleb i zapobieganie przenoszeniu się piasku i powstawaniu wydm.
- regulacja stosunków wodnych, tzw. funkcja wodochronna; zwiększenie wilgotności powietrza
- regulacja ruchów mas powietrza
- poprawa składu chemicznego troposfery
- obszar intensywnej fotosyntezy
- miejsce życia dla różnych gatunków zwierząt i roślin

III Znaczenie socjalne
- obszar dogodny do pełnienia funkcji rekreacyjnej (rozbudowa i powstawanie wielu nowych ośrodków wypoczynkowych i sanatoriów)
- korzystne oddziaływanie na zdrowie człowieka
- walory turystyczne; uatrakcyjnienie krajobrazu
- inspiracje twórcze dla artystów
- znaczenie naukowe (rezerwaty i parki)
4) Rodzaje drzew w Polsce:

64, 3 % sosna
12, 7 % świerk
4, 5 % jodła
6, 0 % buk
5, 6 % dąb, klon, wiąz
3, 1 % brzoza
3, 0 % olcha
0, 4 % grab
0,4 % osika, topola, wierzba

-Lasy zajmują 27% powierzchni kraju, przy czym lesistość jest zróżnicowana przestrzennie

-Ogólna powierzchnia: 8813 tys. Ha lasów; 83% to lasy publiczne (własność Skarbu Państwa i gmin), 2% powierzchni leśnej stanowią parki.

-Skład gatunkowy charakteryzuje przewaga drzew iglastych. Ogromna przewaga sosny w krajowym drzewostanie to efekt dużej odporności i małych wymagań glebowo-klimatycznych i prowadzonych w XIX wieku na dużą skalę zalesień tym drzewem. Rozwój szkodników zmusza do stosowania środków chemicznych szkodliwych dla zwierzyny leśnej.

-O wartości gospodarczej lasów obok rodzaju drzewostanu decyduje wiek drzew. Polskie lasy są stosunkowo młode i nie posiadają drzew w pełni odpowiednich do wyrębu, tzn. powyżej 80 lat (takich jest niewiele ponad 17%).

-Monokulturowy charakter lasów ułatwia pozyskiwanie drewna, ale wpływa negatywnie na ich zdrowotność.

2) Czynniki rozmieszczenia lasów w Polsce:
- zapotrzebowanie na użytki rolne i tereny pod zabudowę (Polska Centralna i Górny Śląsk)
- rozwój przemysłu (Śląsk)
- historyczne (rabunkowa gospodarka lub utrzymywanie dużych kompleksów leśnych jako tereny łowiecka na obszarach dawnych zaborów)
- zróżnicowanie warunków klimatycznych, wodnych i rzeźby terenu

---