67. Zabezpieczenie wierzytelności-poręczenie

art.876-art.887 KC

Poręczenie cywilne jest umową na podstawie której poręczyciel (czyli osoba trzecia) zobowiązuje się wobec wierzyciela  wykonać zobowiązanie (pieniężne lub niepienieżne), na wypadek gdyby dłużnik zobowiązanie tego nie wykonał.

Poręczenie jest to więc pewnego rodzaju gwarancja udzielona przez poręczyciela za dłużnika, a na rzecz wierzyciela.  

O wartości poręczenia jako dobrego i pewnego zabezpieczenia decyduje osoba poręczyciela (jej stan majątkowy i inne walory osobiste). Jeśli poręczyciel jest wiarygodny to wtedy wierzyciel może być bezpieczny i spokojny. Tylko w takich sytuacjach ustanawianie poręczenia ma sens dla wierzyciela.

Poręczenie musi być pod rygorem nieważności złożone na piśmie. 

Można poręczyć za dług przyszły, który dopiero powstanie. Ale bezterminowe poręczenie za dług przyszły może być przed powstaniem długu odwołane w każdym czasie.

Poręczyciel odpowiada tak samo jak dłużnik za którego poręczenie jest składane (odpowiada solidarnie z dłużnikiem). Ale dłużnik nie może pogorszyć sytuacji poręczyciela (którą miał w chwili składania poręczenia) przez podjęcie czynności prawnej dokonanej z dłużnikiem. Tzn. nie może się okazać, że poręczyciel ma ponosić odpowiedzialność w większym zakresie niż w chwili składania poręczenia. Dłużnik poprzez czynność z wierzycielem nie może zwiększyć odpowiedzialności poręczyciela.

Poręczenie cywilne (w przeciwieństwie do poręczenia wekslowego) jest całkowicie zależne od istnienia długu. Następstwem niniejszego jest:

nieważność długu głównego powoduje nieważność poręczenia (wyjątek: gdy poręczyciel wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć, że poręcza za dług osoby, która nie mogła skutecznie się zobowiązać z powodu braku zdolności do czynności prawnych),

umorzenie długu głównego powoduje umorzenie poręczenia,

wygaśnięcie długu głównego powoduje wygaśnięcie zobowiązania poręczyciela,

poręczyciel odpowiada tylko za taki dług, jaki istniał w chwili udzielania przez niego poręczenia dłużnikowi.

Istotną w praktyce jest kwestia innych (oprócz poręczenia) zabezpieczeń wierzytelności. Mianowicie jeżeli wierzyciel wyzbył się w jakiś sposób zabezpieczenia wierzytelności albo środków dowodowych, ponosi on względem poręczyciela odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę.

68. Zabezpieczenie wierzytelności- zastaw

art. 306 § 1 KC

Zastaw jest zabezpieczeniem ustanawianym na rzeczach ruchomych i na prawach zbywalnych. Do ustanowienia zastawu potrzebna jest umowa między właścicielem rzeczy lub prawa a wierzycielem oraz wymagane jest jednocześnie wydanie rzeczy zastawionej wierzycielowi (lub osobie trzeciej na którą strony się zgodziły). Wierzyciel nazywany jest zastawnikiem a dłużnik zastawcą.

Umowa zastawu nie musi być zawierana na piśmie. Ale dla pewności obrotu lepiej dochować formy pisemnej.

Przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem pociąga za sobą przeniesienie zastawu. W razie przeniesienia wierzytelności z wyłączeniem zastawu zastaw wygasa. Zastaw nie może być przeniesiony bez wierzytelności którą zabezpiecza. Nabywca wierzytelności zabezpieczonej zastawem może żądać od zbywcy wydania rzeczy obciążonej, jeżeli zastawca wyrazi na to zgodę. W braku takiej zgody nabywca może żądać złożenia rzeczy do depozytu sądowego.

Zastaw jest w swych cechach podobny do hipoteki, z tą tylko różnicą, że ustanawia się go na rzeczach ruchomych i na prawach zbywalnych a nie na nieruchomościach.

Umowa zastawu na prawach powinna być jednak zawarta na piśmie z datą pewną. A jeżeli ustanowienie zastawu na wierzytelności nie następuje przez wydanie dokumentu ani przez indos, do ustanowienia zastawu potrzebne jest pisemne zawiadomienie dłużnika wierzytelności przez zastawcę.

Zastaw można ustanawiać na prawach, które są zbywalne. A więc takich prawach które mogą być przedmiotem obrotu. Przykładowo można tu wymienić zastaw na wszelkiego rodzaju wierzytelnościach i papierach wartościowych (np. wekslach, akcjach, obligacjach) czy udziałach w spółkach.

Bardzo użytecznym instrumentem może być w pewnych sytuacjach zastaw na wekslu. Zastaw na wekslu może być ustanowiony na dwa sposoby.:

1. według przepisów prawa cywilnego,

2. według przepisów prawa wekslowego.

W pierwszym przypadku zastaw ustanawia się według procedury opisanej wyżej (tak jak zastaw na rzeczy ruchomej). Najczęściej zastawca wręcza weksel zastawnikowi (albo osobie trzeciej). W tej sytuacji jednak zastawnik nie uzyskuje legitymacji formalnej niezbędnej do tego aby przy dochodzeniu roszczeń z tego weksla stosować przepisy prawa wekslowego.

W drugim przypadku zastaw na wekslu zostaje ustanowiony za pomocą odpowiedniego indosu umieszczonego na wekslu (zastawniczego, in blanco, pełnego lub pełnomocniczego). 

69. Zabezpieczenie wierzytelności- hipoteka

Hipoteka jest formą zabezpieczenia ustanawianą na nieruchomościach, które mają założoną księgę wieczystą. Jest dobrym i pewnym zabezpieczeniem dla wierzyciela jeśli wartość nieruchomości jest wyższa niż wartość hipoteki. Hipoteka jest jednak zabezpieczeniem bardzo kłopotliwym jeśli chodzi o jego ustanowienie i zaspokojenie się wierzyciela z nieruchomości obciążonej hipoteką.

Są trzy rodzaje hipoteki: umowna, kaucyjna i przymusowa.

Hipoteka umowna (zwykła) jest ustanawiana na podstawie umowy zawartej pomiędzy wierzycielem i dłużnikiem.

Hipoteka kaucyjna zabezpiecza wierzytelności o wysokości nieustalonej do oznaczonej sumy najwyższej.  Hipoteka kaucyjna może w szczególności zabezpieczać istniejące lub mogące powstać wierzytelności z określonego stosunku prawnego albo roszczenia związane z wierzytelnością hipoteczną, lecz nie objęte z  mocy ustawy hipoteką zwykłą. Hipoteką kaucyjną jest również hipoteka, która zabezpiecza wierzytelności z dokumentów zbywalnych przez indos, chociażby wysokość wierzytelności była z góry ustalona. 

Hipotekę przymusową na wszystkich nieruchomościach dłużnika, może uzyskać wierzyciel którego wierzytelność jest stwierdzona tytułem wykonawczym. Hipotekę przymusową można uzyskać także na podstawie: tymczasowego zarządzenia sądu, postanowienia prokuratora, na mocy przepisów szczególnych na podstawie decyzji, chociażby decyzja nie była ostateczna, albo zarządzenia zabezpieczenia dokonanego na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Wierzyciel na rzecz którego wpisano hipotekę staje się wierzycielem hipotecznym - tzn. oprócz jego osobistego dłużnika może mieć dodatkowo dłużnika hipotecznego, czyli każdoczesnego właściciela nieruchomości obciążonej hipoteką.

Hipotekę ustanawia się poprzez jej wpis w księgach wieczystych prowadzonych dla nieruchomości będącej przedmiotem zabezpieczenia.

Hipoteka zabezpiecza tylko wierzytelności pieniężne. Hipoteka zabezpiecza także roszczenia o odsetki nieprzedawnione oraz o przyznane koszty postępowania.

Hipoteka jest ściśle związana z wierzytelnością, którą zabezpiecza. Nie można przenieść wierzytelności zabezpieczonej hipoteką bez przenoszenia hipoteki. Podobnie i hipoteka nie może być przeniesiona bez wierzytelności którą zabezpiecza. Jeśli wierzytelność zostanie zapłacona to hipoteka wygasa (trzeba w tym celu dokonać jej wykreślenia z ksiąg wieczystych).

Hipotekę można ustanawiać na następujących prawach związanych z nieruchomością:

własności nieruchomości,

ułamkowej części nieruchomości stanowiącej udział współwłaściciela,

użytkowaniu wieczystym (w tym wypadku hipoteka obejmuje również budynki i urządzenia na użytkowanym terenie, stanowiące własność wieczystego użytkownika,

własnościowym spółdzielczym prawie do lokalu mieszkalnego i do domu jednorodzinnego,

spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,

prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,

wierzytelności zabezpieczonej hipoteką.

---