cywilne wyklad 2, WSPOL, WSPOL prawo cywilne


PRAWO CYWILNE - wykłady

CZĘŚĆ OGÓLNA

II - Stosunek cywilno-prawny, pojęcie powstanie struktura

IV - Podmioty prawa cywilnego

1 Osoby fizyczne - zdolność prawna

2. Osoby prawne - pojęcie i rodzaje

3. Tzw. Niepełne osoby prawne - istota i ich rola w obrocie

V - Czynności prawne

1 Pojęcie i rodzaje

2 Forma czynności prawnych

3 Tryby zawierania umów wg KC

4 Wady oświadczenia woli

5 Treść czynności prawnych

VI - Przedstawicielstwo podmiotów prawa cywilnego

1 Rodzaje zastępstwa w obrocie

2 Pojęcie i rodzaje przedstawicielstwa

3 Pełnomocnictwo i prokura

VII Skutki prawne upływu czasu w prawie cywilnym

1 Dawność w prawie cywilnym

2 Istota, skutki prawne i bieg przedawnienia roszczeń

3 Terminy prekluzyjne /zabite/

Prawo cywilne - to bardzo obszerna gałąź prawa zawierająca ogół regulacji dot. relacji majątkowych i niemajątkowych między podmiotami tego prawa opartych na zasadzie równorzędności tych podmiotów. Równorzędność - podmioty prawa cywilnego nie mogą władczo kształtować sytuacji prawnej swoich partnerów. Zgodnie z systemem pandektowym /pięcioksiąg/ prawo cywilne dzielimy na 5 działów:

  1. Część ogólna art. 1-125 KC

  2. Prawo rzeczowe - art. 140-352 KC

  3. Zobowiązania - art. 353-921/16/ KC

  4. Prawo spadkowe - art. 922-1058 KC

  5. Prawo rodzinne - KR i O /Kodeks rodzinny i opiekuńczy -1964r./

W szerokim sensie do prawa cywilnego zaliczyć należy prawo handlowe /zasada jedności/, gdyż w samym KC szczególnie od 2003r. znajdują się regulacje prawa handlowego: firma, procura, prywatny przedsiębiorca, zaś trzon prawa handlowego stanowi KSH z 15IX 2000r.

Podstawowe źródła prawa cywilnego:

1. KC, KR i O

2. Ustawa z 24VI1994r. o własności lokali tekst jednolity Dz.U nr 80-2000r. poz. 903

3. Ustawa z 6VII 1982r. o księgach wieczystych i hipotece - tekst jednolity Dz.U 124 -2001r.

4. Ustawa z 6 XII1996r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów DZ.U 149 poz 703

5. Ustawa z 12XI1965r. prawo prywatne międzynarodowe DZ.U nr 46 poz 290

6. Ustawa z 27VII2002r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej i zmianie KC, DZ.U.141 poz. 1176 - weszła w życie 1 I 2003r.

7. Ustawa z 20VII2001r. o kredycie konsumenckim Dz.U nr 100 poz. 1081 ze zmianami w szczególności z 7VII2005r. o zmianie KC i innych ustaw DZ.U 157 poz 1316 - wchodzi w życie 20II2006r.

8. Ustawa o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie KC - 21VI2001r. Dz.U 71 poz. 733

9. Ustawa z 12IX2002r. o elektronicznych instrumentach płatniczych Dz.U nr 169 poz. 1385

10. Ustawa z 15VII 2002r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną Dz.U nr 144 poz. 1204

11. Ustawa z 29VII 1997r. prawo bankowe, tekst jednolity Dz.U nr 72 z 2002r. poz. 665 z głęboką nowelizacją 1VI2004r. Dz.U nr 91 poz. 870 - weszła w życie 1V2004r.

Kompleks ustaw ubezpieczeniowych wprowadzony czteroma ustawami 22V2003r. /Dz.U nr 124, poz. 1151 do poz 1154/ w tym ustawa o działalności ubezpieczeniowej oraz ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, ubezpieczeniowym funduszu gwarancyjnym i polskim biurze ubezpieczycieli komunikacyjnych. W dn. 25IX2003r. weszły w życie przepisy ustawy z 14II2003r. o zmianie KC i niektórych innych ustaw, które wprowadziły szereg zmian w KC.

Art. 1 KC stanowi, że kodeks mniejszy reguluje stosunki cywilno-prawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi. Tym samym stosunek cywilno-prawny stanowi jedną z podstawowych kategorii w prawie cywilnym. Jest on relacją między podmiotami prawa cywilnego o charakterze majątkowym bądź niemajątkowym opartą na zasadzie równorzędności tych podmiotów. Wyróżniamy następujące elementy tego stosunku: - podmiot, tj. osoby fizyczne, prawne, ułomne osoby prawne

- przedmiot, tj. rzeczy i inne dobra majątkowe i niemajątkowe których dotyczą stosunki

Stosunki cywilno-prawne powstają w obrocie na skutek zdarzeń cywilno-prawnych takich jak:

- czynności prawne, w tym umowy, kontrakty

- czyny niedozwolone /delikty/

- bezpodstawne wzbogacenie, nienależne świadczenia

- orzeczenia sądów w charakterze konstytutywnym

- niektóre decyzje administracyjne

- inne zdarzenia cywilno-prawne

Ad. III Prawo podmiotowe - pojęcie i rodzaje, ochrona, nabycie, nadużycie

Najważniejszym elementem treści stosunku cywilno-prawnego jest prawo podmiotowe. Powszechnie przyjmuje się, że prawo podmiotowe to przyznana i zabezpieczona przez normę prawną oraz wynikająca ze stosunku cywilno-prawnego sfera możliwości postępowania w określony sposób. Czyli jest to sfera w ramach której podmiot prawa cywilnego może swobodnie realizować swoje potrzeby i interesy np. prawo własności, wierzytelność, roszczenia.

Rodzaje praw podmiotowych:

- majątkowe /własność/, niemajątkowe /osobiste/-wynikające z prawa rodzinnego

- bezwzględne - skuteczne wobec wszystkich i względne skuteczne między stronami

- samodzielne np. własność i akcesoryjne - zawisłe od innych np. hipoteka, zastaw

- zbywalne i niezbywalne, zasadą jest zbywalność praw

Prawa podmiotowe cywilne podlegają ochronie sądowej, co oznacza że podmiot którego prawa zostały naruszone lub zagrożone może wytoczyć powództwo o ochronę tych spraw do sądu cywilnego, gospodarczego lub rodzinnego. Jak już wskazano prawa podmiotowe są co do zasady zbywalne i przenoszalne, z tym że nabycie tych praw może nastąpić w drodze sukcesji /nabycie pochodne/, lub nabycia pierwotnego /nabycie przez zasiedzenie/. Nabycie pochodne, sukcesja może mieć charakter syngularny - gdy dotyczy jednego konkretnego prawa / np. auto/ lub charakter sukcesji uniwersalnej gdy dot. Zbioru lub ogółu praw /nabycie gospodarstwa rolnego/. Sukcesja może nastąpić w drodze umowy między żyjącymi /umowa sprzedaży/, bądź też na skutek śmierci - dziedziczenia. Z sukcesją praw wiąże się rzymska zasada, że nie można przenieść więcej praw niż się samemu miało. Nabycie pierwotne prawa polega na tym, że następuje w oderwaniu od poprzednika prawnego.

Art. 5 KC reguluje instytucje nadużycia prawa podmiotowego, zgodnie z tym przepisem nie można czynić ze swego prawa użytku w sposób sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa, lub z zasadami współżycia społecznego, takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Ad. IV Podmioty prawa cywilnego

Osoby fizyczne:

- zdolność prawna osób fizycznych, jest to zdolność do tego, by być podmiotem praw i obowiązków cywilnych. Zdolność tą ma człowiek od urodzenia do śmierci, i nie można jej pozbawić. Pyza tym warunkową zdolność prawną ma dziecko poczęte, jeszcze nie urodzone. Zdolność prawna kończy się z chwilą śmierci: uznanie za zmarłego /zaginięcie, upływ czasu art. 49/.

- zdolność do czynności prawnych osób fizycznych, jest to zdolność do tego żeby własnym działaniem nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Zakres tej wolności zależy od wieku i ewentualnego ubezwłasnowolnienia.

III kategorie: - niezdolność art. 125 KC do 13 lat i całkowicie ubezwłasnowolnione

- ograniczona zdolność, od 13 do 18 lat - pełnoletnie częściowo ubezwłasnowolnione

- pełna zdolność, od 18 lat i nie zostały ubezwłasnowolnione, i kobietom które nie ukończyły 18 lat, ale ukończyły 16 lat i za zgodą sądu zawarły związek małżeński.

Za osoby niezdolne do czynności prawnych działają przedstawiciele ustawowi. Osoby mające ograniczoną zdolność działają same, ale do ważności tych czynności wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego.

Stan cywilny osób fizycznych, to zespół cech tej osoby, z punktu widzenia jej miejsca w rodzinie. Podlega on ujawnieniu w aktach stanu cywilnego w Urzędzie Stanu Cywilnego, podlega też ochronie prawnej.

Dobra osobiste osób fizycznych, zgodnie z art. 23/24 KC - to zdrowie, wolność, cześć, nazwisko itp., czyli dobra które identyfikują daną osobę jako jednostkę ludzką. Dobra te są chronione w sposób niemajątkowy i majątkowy. Zgodnie z art. 24, ten czyje dobro zostało zagrożone może żądać zaniechania działania, natomiast w razie dokonanego już naruszenia może żądać złożenia oświadczenia w odpowiedniej treści i formie. W przypadkach określonych w art. 445 i 448 można żądać również zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Osoby prawne:

- w prawie polskim osoby prawne są jednostkami organizacyjnymi, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Osobami prawnymi są: skarb państwa, gminy, powiaty, województwa, spółki kapitałowe, z o.o. lub akcyjne, związki zawodowe, stowarzyszenia, partie polityczne itp.

III systemy tworzenia osób prawnych:

- system aktów organów państwa np. do utworzenia szkoły akademickiej jest potrzebna ustawa

- system koncesyjny np. osobę prawną tworzą założyciele, ale do jej powstania wymagana jest zgoda czy koncesja właściwego organu państwa, np. szkoły niepubliczne

- system nienormatywny polega na tym, że osobę prawną tworzą założyciele zgodnie z zasadą prawa z wpisaniem do KRS.

Teoria organów osób prawnych - oznacz wg art. 38 KC, że za osobę prawną działają osoby fizyczne w sposób przewidziany w ustawach i opartych na nich statutach. Art. 42 KC stanowi, że jeżeli osoba prawna nie może prowadzić swoich spraw z braku powołanych do tego organów, sąd ustanawia dla niej kuratora, który winien doprowadzić do niezwłocznego powołania organów, jeśli jest to niemożliwe powinien wystąpić o jej likwidację.

Ustanie osób prawnych:

- z upływem czasu na jaki została powołana

- w skutek upadłości i likwidacji

- połączenie danej osoby prawnej z innymi, może mieć charakter Unii, jedna osoba łączy się z drugą - powstaje trzecia, lub Fuzji - z 2 powstaje 1.

Tzw. niepełne osoby prawne: wg art. 33/1/ KC są to jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają zdolność prawną ale nie przyznają osobowości prawnej. Zaliczamy je do odrębnej grupy podmiotów prawa cywilnego, są to handlowe spółki osobowe: jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo-akcyjne

II. Forma czynności prawnych

III. Prawne procedury zawierania umów

IV. Wady oświadczenia woli

V. Treść czynności prawnych

VI. Przedstawicielstwo i przedawnienie roszczeń

Ad. I Czynności prawne - są instrumentami świadomego kształtowania swojej sytuacji prawnej przez podmiot prawa cywilnego. K.C. nie zawiera ustawowej definicji, ale powszechnie przyjmuje się, że czynność prawna to stan faktyczny w skład którego wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli, któro wywołuje nie tylko skutki prawne objęte oświadczeniem woli ale też inne wynikające z ustawy, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów -Art.5 KC.

Oświadczenie woli - to przejaw woli danej osoby zmierzający do wywołania skutków cywilno-prawnych Art.60 KC - zgodnie z nim, oświadczenie woli może być wyraźne, ale może też być dorozumiane czyli konkludentne, jak też elektroniczne. Oświadczenie woli adresowane do innej osoby uważa się za złożone z chwilą gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła się zapoznać z jego treścią /teoria doręczenia/. Oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, by osoba ta mogła się zapoznać z jego treścią. Art.65 KC stanowi dalej, że oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają zwg. na okoliczności w których zostały złożone zasady współżycia społecznego i ustalone zwyczaje, z tym że w czynnościach należy raczej badać jaki był zdodny zamiar stron i cel umowy a niżeli opierać się jedynie na jej dosłownym brzmieniu.

Najważniejszy podział czynności prawnych - polega na wyróżnieniu:

Ad. II Forma czynności prawnych - z uwagi na kształt zewnętrznej formy wyróżniamy:

  1. formę ustną

  2. formę pisemną - zwykłą Art.78

  3. formę pisemną - z podpisem urzędowo poświadczonym

  4. formę pisemną z datą pewną Art.81

  5. formę notarialną

  6. formę urzędową

  7. formę sądową

Z uwagi na skutki prawne niezachowania formy szczególnej wyróżniamy następujące formy:

a) forma pod rygorem nieważności, gdzie niezachowanie formy skutkuje nieważnością

b) forma tylko dla celów dowodowych, skutkiem jej niezachowania jest to, że w ewentualnym procesie nie jest dopuszczalny dowód zeznań świadków albo przesłuchania stron, jednakże Art.74 §2 KC stanowi, że owe dowody są dopuszczalne gdy obie strony wyrażą na to zgodę, bądź gdy żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą, bądź gdy fakt dokonania czynności będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma. Od 25IX2003r. przepisów KC o formie dla celów dowodowych niestosuje się między przedsiębiorcami

Ad. a) np. Art.158 KC stanowi, że umowa przeniesienia własności nieruchomości musi być zawarta w formie aktu notarialnego

Ad. b) formą dla celów dowodowych jest każda zwykła forma pisemna przewidziana przez przepisy prawa, chyba że przepis który ją przewiduje wyraźnie stosuje rygor nieważności np. Art.522 KC.

Ad III Prawne procedury zawierania umów - wyróżniamy trzy procedury:

  1. ofertę i jej przyjęcie

  2. przetarg i aukcję

  3. negocjacje zwane kiedyś rokowaniami

Ad. a) Oferta - wiążąca propozycja zawarcia umowy określająca jej istotne postanowienia: przedmiot i cena. Oferta złożona w postaci elektronicznej wiąże składającego jeżeli druga strona niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie. Oferty w zasadzie nie można odwołać, chociaż Art. 66² KC wprowadzony w 2003r. stanowi, że w stosunkach między przedsiębiorcami oferta może być odwołana jeżeli oświadczenie o odwołaniu zostało złożone drugiej stronie przed wysłaniem przez nią oświadczenia z przyjęcia oferty. Do zawarcia umowy dochodzi z chwilą przyjęcia oferty. Milczenie adresata nie jest traktowane jako przyjęcie jedynie zgodnie z Art.68²KC gdy przedsiębiorca otrzymał od osoby z którą pozostaje w stałych relacjach gospodarczych ofertę zawarcia umowy w ramach swej działalności - brak niezwłocznej odpowiedzi pożytkuje się za przyjęcie ofert. Wg Art.68 KC przyjęcie ofert dokonane z zastrzeżeniem zmiany lub uzupełnienia jej treści poczytuje się za nową ofertę.

Ad. b) Przetarg i aukcja: Art. 70¹-70/5/ KC. Ogłoszenie aukcji lub przetargu to zaproszenie do składania ofert. W takim ogłoszeniu należy określić czas, miejsce, przedmiot i warunki aukcji lub przetargu.

Oferta złożona w toku aukcji przestaje wiązać gdy inny uczestnik aukcji /licytant/ złożył ofertę korzystniejszą. Zawarcie umowy w wyniku aukcji następuje z chwilą udzielenia przybicia. Oferta złożona w przetargu pisemnym przestaje wiązać, gdy została wybrana inna oferta, bądź gdy przetarg został zamknięty bez wybrania którejkolwiek z ofert. W warunkach aukcji lub przetargu można zastrzec, że przystępujący powinien wpłacić określoną sumę organizatorowi, bądź ustanowić odpowiednie zabezpieczenie /wadium/. Art.70/5/ zezwala na ewentualne unieważnienie umowy.

Ad. c) Negocjacje polegają na ustalaniu przez strony poszczególnych elementów treści umowy. Art.72 KC stanowi, że umowa dochodzi do skutku dopiero wtedy gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich jej elementów będących przedmiotem negocjacji. Strona która prowadziła negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów w szczególności bez zamiaru zawarcia umowy, jest zobowiązana do naprawienia szkody jaką druga strona poniosła licząc na zawarcie umowy.

Ad. IV Wady oświadczenia woli - KC zna cztery wady:

  1. brak świadomości lub swobody

  2. pozorność

  3. błąd oraz podstęp

  4. groźba

Ad. a) Art.82 KC stanowi, że bezwzględnie nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę znajdującą się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Chodzi tu o stan choroby fizycznej, niedorozwoju umysłowego, odurzenia alkoholowego lub narkotycznego.

Ad. b) Pozorność polega na tym, że jedna strona składa drugiej oświadczenie woli za jej zgodą, któro to oświadczenie ma nie wywołać żadnych skutków prawnych, bądź ma wywołać skutki prawne inne aniżeli te, które wynikają z oświadczenia woli. Pozorne oświadczenie woli jest bezwzględnie nieważne.

Ad. c) Błąd polega na mylnym wyobrażeniu o rzeczywistym stanie rzeczy, bądź też na mylnym wyobrażeniu o treści składanego oświadczenia woli. Prawnie doniosły jest tylko taki błąd, który dotyczy treści czynności prawnej i który jest istotny. Odmianę błędu stanowi podstęp, który polega na świadomym wprowadzeniu w błąd drugiej strony. Na podstęp można się powołać też wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak też wtedy gdy nie dotyczył treści czynności prawnych.

Ad. d) groźba polega na wywołaniu stanu zagrożenia dla drugiej strony lub osoby trzeciej w razie odmowy złożenia oświadczenia woli określonej treści. Groźba musi być bezprawna i poważna.

Wg Art.88 osoba, która złożyła oświadczenie woli pod wpływem błędu lub groźby może uchylić się od skutków prawnych tego oświadczenia poprzez oświadczenie złożone drugiej stronie na piśmie - w razie błędu z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby z upływem roku od chwili gdy stan obawy ustał.

Ad. V Treść czynności prawnych - Art.58 KC stanowi, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, bądź też sprzeczna z zasadami słuszności jest bezwzględnie nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek prawny.

Wyróżniamy następujące elementy treści czynności prawnych:

  1. elementy przedmiotowo istotne czyli esencjonalne np. przedmiot i cena przy sprzedaży

  2. elementy podmiotowo istotne np. warunek bądź termin przy sprzedaży

  3. elementy nieistotne

Warunek - to zdarzenie przyszłe i niepewne z którego nadejściem wiąże się powstanie lub ustanie skutków czynności prawnych.

Termin - to zdarzenie przyszłe pewne, od którego uzależnione są skutki czynności prawnych.

Ad. VI

Przedstawicielstwo - to instytucja, która polega na tym, że jedna osoba - przedstawiciel dokonuje czynności prawnej w imieniu drugiej osoby - reprezentowanego. Czynność prawna dokonana przez przedstawiciela w granicach umocowania pociąga za sobą bezpośrednie skutki dla reprezentowanego. Umocowanie do działania w cudzym imieniu może wynikać z ustawy albo z czynności prawnej. Pełnomocnictwo to rodzaj przedstawicielstwa, którego źródłem jest czynność prawna, oświadczenie woli mocodawcy. Wyróżniamy pełnomocnictwo ogólne, rodzajowe i do poszczególnych czynności. Pełnomocnictwo ogólne: obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu. Na mocy Art.. 99 powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie. Jeżeli do zawarcia czynności prawnych niezbędna jest szczególna forma np. notarialna, to pełnomocnictwo do jej wykonania wymaga takiej samej formy Art.99. Art.103 reguluje instytucję fałszywego pełnomocnika. Jest to osoba, która dokonuje czynności bez umocowania lub z przekroczeniem zakresu umocowania. W tym wypadku czynność prawna jednostronna jest nieważna, zaś umowa będzie ważna tylko wtedy gdy zostanie potwierdzona przez mocodawcę.

Przedawnienie roszczeń - jest to jedna z instytucji którą zaliczamy do dawności, a dawność określa skutki prawne upływu czasu dla prawa cywilnego.

Roszczenie - prawo żądania spełnienia świadczenia przysługujące wierzycielowi wobec dłużnika. Skutkiem upływu terminu przedawnienia jest to, że nie można roszczenia przymusowo dochodzić przed sądem. Ale ono nie wygasa Art.120 KC stanowi, że bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia w którym roszczenie stało się wymagalne.

Art.121 KC - bieg przedawnienia ulega zawieszeniu:

  1. co do roszczeń które przysługują dzieciom względem rodziców przez czas trwania rodzicielstwa

  2. co do roszczeń małżonka przeciwko drugiemu małżonkowi przez czas trwania małżeństwa

  3. co do wszelkich roszczeń przez czas trwania siły wyższej

Przerwa biegu przedawnienia polega na tym, że jeżeli nastąpi zdarzenie ją powodujące, to przedawnienie zaczyna biec od nowa.

Bieg przedawnienia podlegającemu przerwaniu:

  1. przez każdą czynność podjętą przed sądem w celu: ustalenia, dochodzenia, zabezpieczenia lub zaspokojenia roszczeń

  2. przez uznanie roszczenia przez dłużnika

Terminy zawite /prekluzja/ - są to terminy do dochodzenia określonych praw lub dokonania pewnych czynności gdy upływ terminu powoduje wygaśnięcie uprawnienia. Art.344 KC dotyczy roszczenia o przywrócenie stanu posiadania.

  1. Pojęcie, struktura i powstanie zobowiązania

  2. Świadczenie jako przedmiot zobowiązania

  1. Pojęcie i rodzaje świadczenia

  2. Świadczenie pieniężne

  3. Świadczenie odszkodowawcze

  1. Podmioty zobowiązania

  1. Wielość podmiotów i skutki w tym solidarność

  2. Zmiana wierzyciela w tym przelew wierzytelności

  3. Zmiana dłużnika

  1. Umowy obligacyjne - kontakty

  1. Zasada wolności kontraktowania i jej ograniczenia

  2. Instytucje poprzedzające zawarcie umowy ostatecznej

  3. Wzorce umowne i ich rola w obrocie

  4. Tzw. Wewnętrzne zabezpieczenia kontraktu np. kara umowna

  5. umowy z udziałem konsumentów

  1. Bezpodstawne wzbogacenia

  2. Czyny niedozwolone /delikty/

  3. Wykonanie zobowiązania i odpowiedzialność za niewykonanie i nienależyte wykonanie zobowiązania

  4. Wygaśnięcie zobowiązania

  5. Charakterystyka wybranych umów nazwanych w obrocie

Ad. I

Zobowiązanie - polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia a dłużnik musi świadczenie spełnić.

Świadczenie - polega na działaniu albo na zaniechaniu dłużnika.

Struktura zobowiązania :

a) Podmioty - dłużnik, wierzyciele

b) Przedmiot - świadczenie

c) Treść zobowiązania - prawa i obowiązki

Zobowiązanie tworzy więź o charakterze względnym, skuteczną Inter-partes /między stronami/.

Źródłami relacji obligacyjnych są:

  1. umowy obligacyjne - czyli kontrakty

  2. delikty - czyny niedozwolone

  3. czynności prawne - jednostronne oraz uchwały

  4. bezpodstawne wzbogacenia

  5. niektóre decyzje i akty administracyjne

  6. orzeczenia sądów o charakterze konstytutywnym

  7. inne zdarzenia

Zobowiązanie - z punktu widzenia wierzyciela to wierzytelność i roszczenia, a z punktu widzenia dłużnika to dług i odpowiedzialność.

Wierzytelność - prawo podmiotowe wierzyciela w ramach którego może on żądać od dłużnika świadczenia

Roszczenia - to poszczególne uprawnienia wierzyciela wobec dłużnika np. roszczenie w odsetki

Dług - powinność, obowiązek spełnienia świadczenia ciążący na dłużniku np. wstawienie szyby

Odpowiedzialność - to prawne konsekwencje braku świadczenia, ma charakter majątkowy i osobisty

Tzn. że każdy dłużnik gwarantuje całym swoim majątkiem, że świadczenie będzie spełnione.

W zasadzie z każdym dłużnikiem wiąże się odpowiedzialność, wyjątkiem są zobowiązania naturalne np. przedawnione - gdzie jest dług a nie ma odpowiedzialności. Jeżeli dłużnik nie spełnia świadczenia wierzyciel może dochodzić swoich praw przed sądem. Prawomocne orzeczenia sądu jest tytułem egzekucyjnym który po nadaniu mu klauzuli wykonalności staje się tytułem wykonawczym.

Ad. II

Świadczenie - to powinne zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania. Jako podmiot zobowiązanie powinno być oznaczone a przynajmniej oznaczane tzn. dłużnik powinien wiedzieć co zrobić by wykonać zobowiązanie. Świadczenie powinno być też możliwe do wykonania. Musi mieć charakter faktyczny bądź prawny i obiektywny. Niemożliwość może mieć charakter pierwotny lub następczy. Pierwotny - umowa, oświadczenie niemożliwe - jest nieważna. Następczy - jeżeli świadczenia stało się niemożliwe na skutek okoliczności za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności - zobowiązanie wygasa. ERGO - oznacza to, że trzeba odróżnić /dwie okoliczności/. Niekiedy świadczenie jest ściśle powiązane z czasem jego wykonywania. Wyróżniamy zobowiązania: - jednorazowe, okresowe, ciągłe i trwałe.

- jednorazowe /np. opłata 100zł./

- okresowe /czynsz/

- ciągłe /świadczenie wynajmującego np. ściana na reklamę/

- trwałe /art. 365/1 stanowi, że zobowiązanie bezterminowe o charakterze ciągłym wygasa po wypowiedzeniu go przez dłużnika lub wierzyciela z zachowaniem terminów umownych, ustawowych lub zwyczajowych a w braku takich terminów - niezwłocznie po wypowiedzeniu. Trwałe są zbliżone do ciągłych.

- wyróżnia się też świadczenia oznaczone co do tożsamości i co do gatunku /co do tożsamości - niemożliwe do zastąpienia np. obraz, co do gatunku - rodzajowo np. zakup 1kg. jabłek/.

Świadczenie pieniężne:

Funkcje pieniądza:

- płatnicza - sposób umarzania zobowiązań

- tezauryzacji - oszczędnościowa

- środka wymiany

Świadczenia pieniężne polegające na przeniesieniu z majątku dłużnika do majątku wierzyciela określonej liczby jednostek pieniężnych, może być spełnione: gotówkowo, bezgotówkowo lub elektronicznie. Świadczenie pieniężne jest to więc przeniesienie z majątku dłużnika do majątku wierzyciela określonej wartości ekonomicznej mierzonej oznaczoną ilością jednostek pieniężnych.

Pieniądz - może mieć różną wartość w obrocie np. - nominalną /100zł./, realną /koszyk dóbr jaki można nabyć za dana wartość pieniężną/.

Art. 358/1 stanowi w §1 że gdy przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej. Wyjątkiem jest waloryzacja, która sprowadza się do tego, że bierzemy pod uwagę wartość realną pieniądza. Może wynikać z: ustawy /rewaloryzacja rent/, z mocy umowy.

Art. 358/1 §2 stanowi, że strony mogą zastrzec w umowie, iż wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona wg innego niż pieniądz miernika wartości.

Art. 358/1§3 - waloryzacja sądowa - w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądz sąd może po rozważeniu interesów stron zmienić wysokość bądź sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.

Odsetki - jest to wynagrodzenie za korzystanie z cudzych pieniędzy, obliczone wg określonej stopy za określony czas. Żeby pobierać odsetki, trzeba mieć specjalny tytuł prawny: przeczenie sądu, tytuł prawny, przepisy ustawy. Najważniejszym tytułem ustawowym do pobierania odsetek art. 481 KC.

Anatocyzm- kapitalizacja odsetek /pobieranie odsetek od zaległych odsetek/ - art. 482 - zakaz anatocyzmu.

Świadczenia odszkodowawcze:

Szkoda - /to kategoria niezdefiniowana/ to uszczerbek wyrządzony w dobrach uprawnionego wbrew jego woli, tym samym jeśli ktoś sam sobie czyni uszczerbek to nie jest szkoda. Wyróżniamy szkodę na mieniu /zniszczenie, kradzież/, i szkodę na osobie /uszkodzenie ciała, dot. osoby ludzkiej/. Szkoda majątkowa /da się ją wymierzyć w kategoriach majątkowych, pieniężnych/, i szkoda niemajątkowa /krzywda, cierpienie spowodowane u innych, nieprzeliczalne na pieniądze/. Każda szkoda majątkowa podlega naprawieniu, a szkoda niemajątkowa podlega naprawieniu tylko wtedy gdy przepis szczegółowy tak stanowi.

Reżimy odpowiedzialności odszkodowawczej:

- reżim deliktowy - art. 415 KC

- reżim kontaktowy - art. 471 KC

- reżim gwarancyjno - repartycyjny np. ubezpieczeniowy - OC

Przesłanki i zasady odpowiedzialności odszkodowawczej:

Przesłanki - to okoliczności, których zaistnienie prowadzi do powstania odpowiedzialności;

    1. wyrządzenie szkody

    2. zdarzenie wyrządzające szkodę

    3. związek przyczynowy miedzy zdarzeniem a szkodą

Zasady odpowiedzialności wyjaśniają dlaczego dany ten a nie inny podmiot ponosi odpowiedzialność:

- zasada winy /jest to główna zasada/

- zasada ryzyka

- zasada słuszności

Sposoby naprawienia krzywdy: art. 363 KC stanowi, że naprawienie szkody powinno nastąpić wg wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odp. Sumy pieniężnej.

Odszkodowanie: powinno odpowiadać wielkości szkody, może być niższe ale nie może być wyższe.

Dopuszczane są obniżenia odszkodowań:

- gdy przepis szczególny tak stanowi

- gdy poszkodowany wydał mniej

- gdy poszkodowany przyczynił się do powstania zwiększenia szkody

- gdy nie da się ustalić precyzyjnie wysokości odszkodowania

- gdy odszkodowanie kompensuje się /zysk ze stratą/

- miarkowanie - gdy sąd w przypadkach określonych w ustawach obniża odszkodowanie w oparciu o zasadę słuszności.

Ad. III

Wielość podmiotów:

- art. 379 stanowi, że jeżeli jest kilku dłużników lub kilku wierzycieli zobowiązania dzieli się na tyle niezależnych od siebie części ilu jest dłużników lub wierzycieli, części są równe, jeżeli z okoliczności nie wynika nic innego np. art. 360KC przyjmuje że dłużnicy zobowiązani do świadczenia niepieniężnego są odpowiedzialni tak jak dłużnicy solidarni. Zobowiązanie jest solidarne tylko wtedy gdy wynika to z ustawy lub czynności prawnej.

- relacja między wierzycielem a dłużnikiem solidarność - obowiązuje zasada reprezentacji na korzyść Dłużnik solidarny może bronić wierzyciela zarzutami, które przysługują mu osobiście względem jego bądź też które są wspólne wszystkim dłużnikom. Wyrok zaś zapadły na korzyść jednego z dłużników solidarnych zwalnia pozostałych, jeżeli uwzględnia zarzuty im wszystkim wspólne.

- art.396, jeżeli jeden z dłużników solidarnych sam spełnił świadczenie, przysługuje mu świadczenie regresowe /zwrotne/ do pozostałych.

Zmiana wierzyciela:

- następuje w drodze umowy - przelew wierzytelności. Jest to umowa pomiędzy wierzycielem a osoba trzecią w wyniku której ta osoba przejmuje wierzytelności od wierzyciela. W wyniku tej umowy nie może pogorszyć się sytuacja prawna dłużnika. Dłużnik musi być poinformowany o zawarciu takiej umowy. Zgoda dłużnika nie jest potrzebna.

Zmiana dłużnika:

-następuje w drodze umowy o przejęcie długu. Umowa ta musi być sporządzona pod rygorem nieważności na piśmie. Jest to umowa pomiędzy dłużnikiem a osobą trzecią w wyniku której osoba trzecia przejmuje dług. Konieczna jest zawsze zgoda wierzyciela. Umowa o przejęcie długu może być też zawarta między wierzycielem a osobą trzecią w wyniku której ta osoba zobowiązuje się spłacić dług za dłużnika.

Bezpodstawne wzbogacenie:

- to fakt wzbogacenia się określonej osoby kosztem innej osoby bez należytej podstawy prawnej. Powstaje na skutek następujących działań:

1. działanie wzbogaconego

2. działanie zubożonego

3. działanie osób trzecich

4. działanie sił przyrody

Umowy obligacyjne - stronami mogą być:

    1. osoby fizyczne - obrót prywatny

    2. przedsiębiorcy - obrót profesjonalny

    3. przedsiębiorca - konsument - obrót konsumencki

Przedsiębiorca - jest nim osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna, która we własnym imieniu i na własny rachunek prowadzi działalność gospodarczą.

Konsument - to osoba fizyczna, która nabywa rzecz ruchomą w celu bezpośrednio niezwiązanym z działalnością gospodarczą.

Zasada swobody ruchu - dotyczy każdego rodzaju umów i polega na tym, że strony umowy mają swobodę co do wyboru kontrahenta, treści i formy tej umowy.

Ograniczanie zasady umów :

  1. zasady współżycia społecznego

  2. właściwość stosunku prawnego, którego umowa dotyczy

  3. przepisy bezwzględnie obowiązujące /te 3 ograniczenia wynikają z art.353/1 KC/

  4. niemożność spełnienia świadczenia - umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna

  5. instytucja wyzysku - polega na tym, że jedna ze stron umowy zastrzega sobie od drugiej strony świadczenie którego wartość jest nieproporcjonalnie wysoka w stosunku do tego co sama świadczy, wykorzystując przy tym przymusowe położenie lub usprawiedliwioną nieświadomość wyzyskiwanego. Osoba pokrzywdzona wyzyskiem może żądać obniżenia swojego świadczenia, podwyższenia świadczenia drugiej strony lub rozwiązania umowy.

  6. wzorce umowy - to wzory umów, które są jednostronnym sposobem kształtowania treści umów

Rodzaje umów:

- nazwane

- nienazwane

- mieszane

Art. 384 - wzór umowy wiąże drugą stronę wówczas, gdy strona ta mogła zapoznać się z treścią tego wzorca najpóźniej w chwili zawarcia umowy, chyba że w stosunkach danego zwyczaju posługiwanie się takimi wzorami jest zwyczajowo przyjęte. W takiej sytuacji wzór więzi stronę również wtedy, gdy mogła się o nim z łatwością dowiedzieć. Nie dotyczy to umów zawieranych z udziałem konsumentów z wyjątkiem umów zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego.

Umowa przedwstępna- może mieć formę dowolną, ale jeżeli umowa ta będzie miała formę od której uzależniona jest ważność umowy przyrzeczonej wówczas w sytuacji nie wywiązania się z umowy, strona pokrzywdzona może dochodzić w sądzie przymusowego wykonania tej umowy. Jeżeli umowa przedwstępna nie miała takiej formy strona pokrzywdzona może domagać się jedynie odszkodowania z tytułu niewykonania umowy przyrzeczonej.

Zadatek - jest to określona suma pieniężna lub rzecz, którą jedna strona daje drugiej przy zawarciu umowy. Funkcją zadatku jest wzmocnienie umowy. W przypadku niewykonania umowy przez stronę która dała zadatek, przepada na rzecz drugiej strony /zadatkobiorcy/. Jeżeli z umowy nie wywiązał się zadatkobiorca, musi on zwrócić zadatek w podwójnej wysokości.

Umowne prawo odstąpienia - osłabia umowę, jest to klauzula zawarta w umowie, polega na tym, że strony zastrzegają dla siebie możliwość odstąpienia od umowy bez ujemnych skutków prawnych. Klauzula ta musi zawierać termin do którego strony mogą odstąpić od umowy.

Odstępne - to suma pieniężna, którą jedna strona daje drugiej w sytuacji odstąpienia od umowy.

Kara umowna - zastępuje odszkodowanie, jest to kwota pieniężna którą ma obowiązek zapłacić strona w sytuacji gdy nienależycie wykona zobowiązanie.

Prawo cywilne dzieli się na 5 części, między innymi jest prawo rodzinne i opiekuńcze:

  1. - część ogólna

  2. - prawo rzeczowe

  3. - prawo spadkowe

  4. - prawo zobowiązań

  5. - prawo rodzinne i opiekuńcze

Prawo rodzinne zawiera między innymi prawo małżeńskie.

  1. Relacje prawno - rodzinne

Kodeks rodzinny i opiekuńczy z II 1964r. reguluje stosunki rodzinne, czyli naturalne stosunki, pokrewieństwo /macierzyństwo i ojcostwo/ i relacje ustanowione przez prawa /małżeństwo, powinowactwo, adopcja, alimentacja, opieka i kuratela, władza rodzicielska/. Wyróżniamy też faktyczne relacje rodzinne np. konkubinat, faktyczna piecza nad dziećmi.

Pokrewieństwo - powiązanie osób pochodzących jedna od drugiej lub mających wspólnego przodka. Rodzi skutki prawne jeśli jest prawnie ustalone na podstawie odpowiednich dowodów i dokumentów, jest ustalone w aktach stanu cywilnego. Pokrewieństwo jest ustalone w linii prostej lub bocznej, ustala się je w stopniach /zasada ile stopni - takie pokrewieństwo/. W linii bocznej jest tyle stopni ile osób w równoległych szeregach. Brat i siostra są spokrewnieni w II stopniu linii bocznej, brat cioteczny - IV linia boczna.

Rodzina - prawo nie definiuje rodziny ale rodzinę tworzą osoby pozostające w relacjach rodzinno - prawnych. Wyróżniamy rodziny duże / wszyscy spowinowaceni/ i małe /małżonkowie i dzieci/. Podstawą rodziny jest małżeństwo, natomiast konkubinat nie tworzy rodziny sensu stricte. Rodzina podlega ochronie cywilno-prawnej, konstytucyjnej i karno-prawnej.

  1. Zasady polskiego prawa rodzinnego

  1. zasada dobra dziecka

  2. zasada dobra rodziny

  3. zasada monogamii

  4. zasada uprawnienia dzieci urodzonych w małżeństwie i poza

  5. zasada równouprawnienia małżonków

  6. zasada trwałości małżeńskiej

  7. zasada świeckości rodziny i małżeństwa

  1. Prawo małżeńskie

  1. Charakter prawny małżeństwa

Małżeństwo - to trwały, podlegający rozwiązaniu wzajemny stosunek prawny łączący kobietę i mężczyznę powstający w wyniku zgodnych oświadczeń woli nupturientów. Oświadczenia te muszą być złożone przed Urzędnikiem USC, Kapłanem, bądź wyjątkowo przed konsulem. Małżeństwo opiera się na kilku zasadach: monogamii, świeckości, trwałości, równouprawnieniu i odmienności płci.

Konkubinat - czyli trwały związek faktyczny, nie obejmuje skutków prawnych małżeństwa

  1. Zawarcie małżeństwa

- jest to szczególna postać umowy niemajątkowej, którą charakteryzują następujące cechy:

    1. może być zawarta tylko przez osoby o różnej płci

    2. umowa ta musi być zawarta w szczególnej formie

    3. umowa taka nie może być rozwiązana za porozumieniem stron i nie można od niej odstąpić jednostronnie, można ją rozwiązać przez sąd

    4. umowa taka podlega unieważnieniu tylko z przyczyn określonych KRiO

  1. Wymogi formalno-porządkowe

  1. Tryby zawarcia małżeństwa

    1. w formie cywilnej - przesłanki: