„Etapy wychowania” Maurice'a Debesse
Autor książki "Etapy wychowania" krytykuje zarówno pedagogikę autorytetu i przymusu, wraz z jej zakazami, lecz jednocześnie zgadza się z radykalnymi zasadami pedagogiki swobody; tak więc stara się on znaleźć złoty środek pomiędzy przymusem a samowolą. Debesse szanuje indywidualność wychowanków lecz ostrzega przed ich kaprysami; wskazując drogę wolność, ma on na myśli wolność ściśle związaną z postawą odpowiedzialności. Pedagog ten bardzo ceni sobie zarówno twórczą postawę jak i nie lekceważy znaczącej roli nawyków w życiu człowieka, czyni on wysiłki, by przezwyciężać antagonizmy zachodzące między wychowaniem człowieka a wychowaniem obywatela. W książce akcentowana jest rola wychowania, przy jednoczesnym ukazaniu wagi procesów .
Według mnie, sposób rozłożenia treści książki, jej systematyka, umożliwia czytelnikowi chronologiczne zapoznawania się z nią poprzez obserwację poszczególnych etapów wychowania, według kolejności ich występowania. Czytelnik w trakcie lektury ma możliwość płynnego przejścia od wieku dziecinnego pokoju do wieku młodzieńczego entuzjazmu. Pierwszy i ostatni z rozdziałów został poświęcony problemom ogólnym, jednocześnie każdy z etapów wychowania potraktowany tu został niejako odrębna całość, stanowiąca jedność, którą to autor zajmuje się z różnych punktów widzenia. Przyjęta tu została swoista koncepcja wychowania, gdzie w wieku szkolnym dominować ma nauczanie, natomiast w okresie dojrzewania - kształtowanie charakteru, przy czym Debesse jest świadomy, iż proces wychowania zawsze zawiera w sobie pewien element nieprzewidywalności (jeśli chodzi o wyniki tego procesu).
Charakterystyka poszczególnych okresów wychowania przestawia się następująco:
"wiek dziecinnego pokoju" (0-3 roku życia) - przeważa tu sensoryczno - motoryczna aktywność dziecka, poznającego własne ciało, przestrzeń, lokomocję
"wiek koziołka" (3-7 roku życia) - u dziecka w tym okresie dochodzi do zatarcia się granicy między rzeczywistością a własną fantazją; przeważającą formą działalności jest zabawa, dziecko zaczyna utożsamiać cnotę z posłuszeństwem
"wiek szkolny" (6-13 roku życia) - dominacja pamięci, następuje zbliżenie się dziecka do myślenia logicznego; znaczącą rolę zaczyna odgrywać współzawodnictwo
"wiek niepokojów dojrzewania" (12-16 roku życia) - na pierwszy plan oddziaływań wychowawczych przechodzi tutaj własne "ja" - młody człowiek zaczyna odkrywać samego siebie; w tym okresie dominuje życie uczuciowe w postaci emotywności i wyobraźni; dziecko dąży do naśladowania określonych wzorów życia i postaci
"wiek młodzieńczego entuzjazmu" (16-20 roku życia) - ulega rozszerzeniu skala zainteresowań, wzmacnia się osobowość, a entuzjazm ustępuje miejsca niepokojowi
Według mnie, słusznym jest twierdzenie, iż wychowanie powinno się opierać zarówno na wiedzy o danym dziecku - a więc na jakim znajduje się etapie rozwoju oraz jak kształtowane są jego możliwości - oraz wartościach (przede wszystkim moralnych). W zależności od tego, na którym etapie znajduje się dziecko, wybierane są albo przyjemne formy zabawy lub też postawa przymusu pracy, a takie stopniowe przechodzenie od jednej do drugiej zasady, ogólnie stanowi przechodzenie od zasady przyjemności do zasady rzeczywistości. Takie ujęcie procesu wychowania umożliwia rozwój w dziecku zarówno jego indywidualności (2 i 4 okres) jak i postawy społecznej (3 i 5 okres).
Bardzo trafne jest również określenie przez autora książki jasnych zadań wychowawczych, które można bez problemu wyodrębnić z tekstu; np.
opieka nad rozwojem dziecka
podniesienie dziecka powyżej stanu słabości, właściwego dla jego dziecięcej sytuacji
skierowanie dziecka w kierunku celów godnych jego ludzkiej naturze
Reasumując, rozwój dziecka dokonujący się poprzez kolejne etapy, ulega to przyspieszeniu, to zwolnieniu. Optymalne wychowanie powinno więc być ukształtowane zgodnie z tymi psychologicznymi etapami, gdyż w każdym okresie przeważa jakiś rodzaj aktywności, wokół której powinno skupiać się w danym wieku wychowanie.
Wszelki rodzaj wychowania zakłada pewną orientację i celowość, które zależą od przyjętej koncepcji człowieka lub też przyjętej filozofii; wychowanie oparte więc jest zawsze na pewnym zbiorze wartości (w szczególności moralnych)
Uważam, iż przedstawiony przez autora proces wychowania poprzez charakterystykę jego poszczególnych etapów (jasno określonych przedziałem czasowym) - jest jak najbardziej przekonywujący. Faktem jest, iż rozwój jednych jednostek dokonuje się szybciej niż innych, jednak w obu przypadkach, płynnie przesuwa się on przez wyznaczone przedziały czasowe, a odnosząc oddziaływania wychowawcze do poziomu świadomości i rozwoju dziecka - można osiągnąć zamierzony efekt końcowy.
Maurice Debesse - „Etapy wychowania” - zgodnie z naturą.
Autor książki "Etapy wychowania" współczesny pedagog Maurice Debesse zwraca szczególną uwagę na wychowanie i uczenie dzieci w zgodzie z naturą. Jego przewodnią myślą jest współgranie jednostki w środowisku naturalny. Wzbudzanie w dziecku poczucia odpowiedzialności za otoczenie, w którym żyje. Debesse nie jest zwolennikiem tradycyjnego wychowania, ani pedagogiki swobody. Swoją teorię stara się usytuować gdzieś pośrodku pomiędzy koniecznością, przymusem, a absolutnym luzem w edukacji. Idee swojej teorii opiera na poznaniu, empirycznych doświadczeniach, intuicji. Zwraca na naturalne umiejętności i nawyki jednostki, równocześnie uczy pokonywać problemy i konflikty.
M. Debesse w swojej książce stara się dzielić etapy życia, wychowania, edukacji na następujące pozycje:
1. "wiek dziecinnego pokoju"
2. "wiek koziołka"
3. "wiek szkolny"
4. "wiek niepokojów dojrzewania"
5. "wiek młodzieńczego entuzjazmu"
Każdemu z etapów życia młodego człowieka odpowiadają stosowne do wieku cechy, możliwości, zainteresowania oraz metody poznawcze.
Ad. 1. "wiek dziecinnego pokoju"
Dziecko od urodzenia do około 3 lat. Wiek, w którym na ogół dziecko pozostaje w rodzinnym środowisku, wśród najbliższych mu osób. W tym okresie zauważamy zmiany w rozwoju sensoryczno-motorycznym dziecka. Dziecko uczy się samodzielnego przemieszania się (pełzanie, raczkowanie, chodzenie, bieganie). Poznaje przestrzeń, w której się porusza oraz "bada" własne ciało.
Ad. 2. "wiek koziołka"
"Dziecko - mały koziołek może stwarzać sobie i nam złudzenie, iż podskakuje na wzór małego zwierzątka na wysokiej trawie na łące. Ale nastawmy ucha: to co usłyszymy nie jest głuchym tupaniem rozdwojonych kopyt i bezdźwięcznym śmiechem Oegipina. Jest to radosny szczebiot duszy, która otwiera się ku światu".
Wiek przedszkolny (3-7 lat). Dziecko jest bardzo chłonne, chce poznawać świat na wszystkie możliwe sposoby (dotyka, wącha, smakuje). Stara się zaspakajać swoją ciekawość. Najwięcej czasu poświęca zabawie. W okresie tym następuje szybki rozwój psychiczny, emocjonalny
i intelektualny dziecka, naśladuje ono pewne wzorce zachowania, sposób mówienia, reakcje na środowisko zewnętrzne. To pobudza wyobraźnię, a ta daje efekt tzw. fantazjowania.
Ad. 3. "wiek szkolny"
Wiek szkolny (okres szkoły podstawowej i gimnazjum). Dziecko dojrzewa do możliwości logicznego myślenia, potrafi przyswajać więcej informacji i kojarzyć je. Szczególny nacisk kładzie się tu na ćwiczenia pamięci (zapamiętywanie). Największą i bardzo istotną rolę na tym etapie odgrywa konkurencja w grupie rówieśniczej, kształtują się cechy przywódcze. Współzawodnictwo staje się dominującą cechą tego okresu.
Ad. 4. "wiek niepokojów dojrzewania"
Dojrzewanie potocznie kojarzy się z okresem buntu, dzieje się tak nie tylko pod wpływem hormonów, młody człowiek zaczyna bardziej interesować się sobą, a nie grupą rówieśniczą. Odkrywa swoje cechy osobowości, które usiłuje kształtować i rozwijać. Dużo emocji dostarcza kontakt z płcią przeciwną, życie uczuciowe, które często jest odzwierciedleniem wyobraźni jednostki.
Ad. 5. "wiek młodzieńczego entuzjazmu"
Wiek szkoły średniej (16-20 lat). W okresie tym kształtują się lub rozszerzają zainteresowania, preferencje zawodowe, uświadamiają zdolności i predyspozycje. Beztroska
i swoboda przechodzą w realne i rzeczywiste postrzeganie świata. Utrwalają się cechy osobowości. Wątpliwości i pytania wychodzą na pierwszy plan.
Według Debessego istotą wychowania jest dobór odpowiednich metod i technik do poszczególnych etapów. Tak aby w okresach: "wieku koziołka" i "wieku niepokojów dojrzewania" kształtować umiejętności indywidualne, a w etapach: "wieku szkolnego"
i "wieku młodzieńczego entuzjazmu", postawy obywatelskie (społeczne).
Podsumowując teorię francuskiego pedagoga, rozwój dzieci i młodzieży powinien być wprost proporcjonalny do możliwości każdego wieku i zgodny z predyspozycjami psychologicznymi.
Debesse szczególną uwagę zwraca na tak zwana pedagogikę ekologiczną. Dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym charakteryzują się szczególną umiejętnością obserwacji. Otwarte na świat chłoną go często organoleptycznie. Cechami pedagogiki proekologicznej są:
uświadomienie konieczności współgrania w środowisku naturalnym, iż człowiek jest jedynie maleńkim ogniwem w łańcuchu przyrodniczym, iż bez środowiska naturalnego nie potrafi i nie jest w stanie żyć;
edukacja w zakresie funkcjonowania organizmów żywych (budowa, funkcje życiowe, poziom ewolucji , środowisko);
przekazanie wiadomości z zakresu botaniki i zoologii;
podkreślenie prawa do godnego życia każdego żywego organizmu (np. doświadczenia na zwierzętach, traktowanie zwierząt w zoo, cyrku, itp.);
wdrażanie do szanowania środowiska naturalnego, ochrona przyrody (rezerwaty, parki krajobrazowe, narodowe);
propagowanie aktywnej formy wypoczynku na świeżym powietrzu;
kształtowanie postaw ekologicznych, dbałość o środowisko naturalne.
Wszystkie cele można wprowadzać na poszczególnych etapach wychowania poprzez zabawę, naukę, doświadczenie, imprezy o charakterze ekologicznym. Również uczestnicząc w takich akcjach jak: "Sprzątanie ziemi", "Dzień Wiosny", "Dzień Ochrony Przyrody" oraz współpracując z instytucjami powołanymi w celu krzewienia kultury ekologicznej.