Temat: Prekursorzy i reprezentanci w pedagogice opiekuńczo- wychowawczej.
Janusz Korczak- (1878-1942); 1902- 1939 opieka nad dziećmi z Czernikowa i Powiśla; 1907- kolonia w Wilhelmówce z żydowskimi, 1908 kolonia w Michałowie z polskimi, Stefania Wilczyska- działała z Korczakiem od 1912, 1919 założył z Maryna Faska Nasz Dom w Pruszkowie Pruszkowie od 1927 na Bielanach. 1926-pierwsze w świecie czasopismo dzieci i młodzieży „Mały przegląd". 1940- Dom Sierot przeniesiono do Getta Warszawskiego. Powieści: „Dzieci ulicy", „Dziecko salonu". Nowele: „Jośki, mośki i srule", „Janki, józki i franki". Dramaty: „Którędy". „Senat szaleńców", „ Sam na sam z bogiem". Pedagogiczne: „Jak kochać dziecko", „Prawo dziecka do szacunku", „Pedagogika żartobliwa", „Momenty wychowawcze". „Ludzie są dobrzy". Czasopisma: pęd: wychowawca, opieka nad dzieckiem, pedagogika specjalna. Lekarskie : kronika lekarska, medycyna. Dziecięce: w słońcu, promyk. Powszechne: głos, kolce. System wychowawczy: 4 zasady: samorządność, samodzielność, samowychowanie, aktywność własna. Prawo dziecka do: szacunku, miłości, szkoły, by było rym kim jest, własnego dzieciństwa, błądzenia i poprawy, współrządzenia, dialogu z dorosłym, własnego budżetu.
Kazimierz Jeżewski- (1877- 1948)- 1906 m.in. za sprawą Jeżewskiego powołano Towarzystwo Opieki nad Dzieckiem w Warszawie. 1907 założył Towarzystwo Gniazd Sierocych. Sierocych gniazdo wg. Koncepcji Jeżewskiego powstało w 1909 w Stanisławczyku. 1945- zarejestrował Towarzystwo Gniazd Sierocych Sierocych Wiosek Kościuszkowskich.. 1958- Min.oświary powołało Rodzinne Domy Dziecka jako kontynuacja Gniazd Sierocych Jeżewskiego. Cechy konstytutywne gniazd: 1. org. wew. Na wzorach rodziny i wych. rodzinnego. 2. wychowanie w pracy i przez prace. 3. kształcenie zawodowe. 4. odpowiedz, za wych. do jego usamodzielnienia. 5. praca społeczna i przestrzeganie jej zasad. 6. podnoszenie poziomu kultury rolnej na wsi.
Józef Czesław Babicki (1880- 1952) 1926-jeden z współtwórców związku zawodowego Wychowawców Polskich Zakładów Wych. 1938- organizator i uczestnik I kongresu dziecka. 1926- współredaktor „Wychowawcy", zamieszczał tam „samouczki dla wychowawców". Istota wychowania polega na współistnieniu 3 elem: 1. wychowawca jako podmiot. 2. wychowanek jako przedmiot, 3. Duch ula- nić porozumienia miedzy w-ca a w-nkiem. Wychowawca ma chartka. się postawą opiekuńczą(komponent- poznawczy, emocjonalny i behawioralny). Babicki stał się inicjatorem reformy zakładowego systemu opieki nad dzieckiem. System rodzynkowy- społ. sieorcińca podzielona na 15 osobowe rodzinki w różnym wieku, na zasadzie autodoboru. Na czele mateczka- najstarsza wychowanka. Wychowawca-inspirator i doradca. Książki: „Krzywda dziecka w zakładach opiek-wych", „metodyka wychowania dziecka opuszczonego"
Johann Heinrich Pestalozzi
Johann Heinrich Pestalozzi (urodzony 12 stycznia 1746 w Zurychu - zmarł 17 lutego 1827 w Brugii) - szwajcarski pedagog i pisarz zwany ojcem szkoły ludowej, twórca pierwszej teorii nauczania początkowego.
Życiorys
Johann Heinrich Pestalozzi urodził się w protestanckim domu mieszczańskim. Po ukończeniu szkoły łacińskiej, uczęszczał na kursy uniwersyteckie. Należał do stowarzyszenia patriotycznego, którego celem było wydobycie ojczyzny spod ucisku wywieranego na ludność przez władzę państwową. Podczas studiów zetknął się z dziełem J.J.Rousseau - Emil, czyli o wychowaniu, które miało duży wpływ na jego poglądy. Ożenił się z córką bogatego kupca zuryskiego i osiedlił się wraz z nią w kantonie argowskim, gdzie urządził gospodarstwo nazywając go "Neuhof. Tam też w 1775 urządził zakład wychowawczy dla dzieci ubogich i opuszczonych. Przez pięć lat wraz z dziećmi prowadził gospodarstwo rolne jednocześnie ucząc ich liter i sylabizowania. Własnego syna Kubusia wychowywał według przepisów J. J. Rousseau. W 1780 zakład musiał zakończyć działalność, z powodu braku środków na jego utrzymanie. Wtedy to zaczął pisać. Powstaje Wieczór samotnika, a następnie Lenart i Gertruda, praca która staje się podwaliną sławy pisarskiej Pestalozziego. Za troskę o dziecko z ludu otrzymuje honorowe obywatelstwo Francji. W 1798 obejmuje kierownictwo zakładu sierot w Stans, gdzie pracuje do roku 1799 opiekując się 80 dzieci. Następnie uzyskuje pozwolenie na nauczanie w szkole ludowej w Burgdorf. W 1800 otwiera własny zakład wychowawczy dla dzieci ze średnich warstw społecznych wraz z Seminarium nauczycielskim, który zyskuje duży rozgłos w Europie. Wyniki swojej pracy z dziećmi przedstawia w książce Jak Gertruda uczy swoje dzieci (1801). Zakład w 1804 zostaje przeniesiony chwilowo do Miinchen-Buchsee, a następnie do Yverdon we francuskiej Szwajcarii. Pestalozzi prowadzi zakład przez dwadzieścia lat. Z czasem jednak zakład podupada. W roku 1824 Pestalozzi opuszcza zakład, trzy lata później umiera w "Neuhof.
Nauczanie wychowujące
Pestalozzi zajmował się dziećmi z ludu, to właśnie z myślą o nich sięgnął do oświeceniowej teorii ogólnego rozwoju i edukacji, która pierwotnie odnosiła się do dzieci z warstw uprzywilejowanych.
Uważał, że najważniejszym zadaniem szkoły jest przygotowanie do życia, jednak nie wąsko utylitarne, ale jako przygotowanie do rozumienia rzeczywistości i odnajdywanie w niej swego miejsca. Twierdził, że szkoła spełni to zadanie, jeśli zatroszczy się o rozwój wszystkich trzech sił ludzkich tj.:
moralnej - na której wspiera się stosunek do ludzi i świata;
intelektualnej - zapewniającej umiejętność poruszania się w świecie ludzkim i
w świecie przyrody, dzięki właściwemu rozwinięciu zdolności poznawczych;
fizycznej - będącej podstawą zdolności do pracy
Główny cel nauczania to rozwijanie moralności i umysłu dziecka. Punkt ciężkości pracy wychowawczej znajduje się w samym dziecku, w jego naturalnych skłonnościach, zdolnościach i siłach. W teorii nauczania oparł się na nauce o rzeczach, w której zwracał uwagę na trzy czynniki: liczbę -czyli ujmowanie przedmiotu jako całości; kształt - rozmiary, proporcje; słowo -nazywanie przedmiotów. Miały to być podstawowe składniki wszelkiego nauczania. Punktem wyjścia było spostrzeganie, zadaniem nauczyciela było kierowanie tym spostrzeganiem . Liczba, kształt, słowo jako podstawa każdego poznania, dlatego od nich należy wychodzić poznając świat rzeczy.
Cztery momenty nauczania:
spostrzeganie przedmiotów;
kształcenie jasnych wyobrażeń postrzeganych przedmiotów;
porównywanie przedmiotów, rozwijanie pojęć;
nazywanie przedmiotów, rozwijanie mowy.
W programie kształcenia kładł nacisk na przedmioty związane z pracą na roli, z rzemiosłem i gospodarstwem domowym. Wprowadził rysunki do szkoły początkowej. Jego zasługą jest zwrócenie uwagi na działanie w uczeniu się dziecka (rysowanie, mierzenie, wytwarzanie przedmiotów), które odtąd stały się częścią metodyki nauczania.
Główne prace
Wieczór samotnika (1780)
Lenart i Gertruda (1781)
Jak Gertruda uczy swoje dzieci 1801)
Łabędzi śpiew (1826)
JANUSZ KORCZAK
Janusz Korczak (właściwie Henryk Goldszmit, ps. Stary Doktor) (urodzony 22 lipca 1878 lub 1879 w Warszawie - zginął w sierpniu 1942 w obozie zagłady w Treblince) pedagog, publicysta, pisarz, lekarz.
Biografia
Urodził się w rodzinie Cecylii z Głębickich i zamożnego adwokata Józefa Goldszmita. Zaniedbano formalności metrykalnych i stąd nie da się ustalić dokładnego roku urodzenia. Jego rodzina była zupełnie zasymilowana, dopiero z czasem, z powodu narastającego antysemityzmu, zaczął się zajmować swoim żydowskim pochodzeniem.
Lata szkolne spędził w ośmioklasowym gimnazjum na Pradze (w Warszawie), oczywiście była to szkoła rosyjska, gdzie nawet język polski i religię wykładano po rosyjsku. W gimnazjum panowała żelazna dyscyplina, pozwolenie na pójście do teatru podpisywała dyrekcja gimnazjum, dyrekcja też wydawała bilety urlopowe na wyjazdy wakacyjne i w czasie ferii świątecznych. Łacinę wykładano już w pierwszej klasie (dla dzieci w wieku około 10-11 lat), francuski i niemiecki od klasy drugiej, grekę - od trzeciej. Uczniowie i nauczyciele nosili jednolite mundury sukienne, uczniów obowiązywało noszenie czapek sukiennych granatowych z białymi wypustkami, a nad daszkiem rosyjskie litery PG (Praskaja Gimnazja).
Dorastanie i dojrzewanie Henryka przebiegało w trudnych warunkach materialnych. Po śmierci ojca w 1890 r. jako uczeń V klasy (miał wtedy 15-16 lat) udzielał korepetycji, by pomóc w utrzymaniu rodziny.
W 1898 rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Cesarskiego w Warszawie. Latem 1899 roku Korczak pojechał do Szwajcarii, aby bliżej poznać działalność i twórczość pedagogiczną Pestalozziego. Zwiedzając kraj szczególnie interesował się szkołami, szpitalami dla dzieci, a także bezpłatnymi czytelniami pism dla dzieci i młodzieży. W 1905 po wysłuchaniu pięcioletniego kursu nauk medycznych i złożeniu obowiązującego egzaminu otrzymał dyplom lekarza.
Podjął pracę w charakterze lekarza w Szpitalu dla Dzieci im. Bersonów i Baumanów przy ul. Śliskiej 51 - Siennej 60 (dom przechodni). Korczak jako lekarz miejscowy korzystał ze służbowego mieszkania na terenie szpitala; otrzymywał 200 rubli rocznie w czterech ratach; na każde wezwanie udawał się do chorego. W 1907 pojechał na cały rok do Berlina, aby uzupełnić swe wiadomości medyczne. Słuchał wykładów (za które sam płacił) i odbywał praktykę w klinikach dziecięcych; zwiedzał też różne zakłady wychowawcze.
Był współtwórcą i kierownikiem Domu Sierot dla dzieci żydowskich w Warszawie (1912-1942) przy ul. Krochmalnej 92 (przeniesionego do getta na ul. Chłodną 33, a następnie na ul. Sienną 16-Śliską 9), a później także Naszego Domu (na Bielanach) - sierocińca dla dzieci polskich (1919-1936), gdzie stosował nowatorskie metody pedagogiczne.
Posiadał znakomite wyczucie psychiki dziecięcej, a jego postawa pełna szacunku i zaufania do dziecka stała się podstawą systemu pedagogicznego łączącego zasadę kierowania dziećmi z zasadą ich samodzielności. Samorząd, gazetka dziecięca, a także osobowość wychowawcy były formami pobudzającymi aktywność społeczną dzieci w tym systemie. Żądał równouprawnienia dziecka, poważnego traktowania jego spraw i przeżyć, wychowania w umiłowaniu dobra, piękna i wolności.
Swoje zasady wychowawcze Janusz Korczak wykładał w pismach pedagogicznych, z których najważniejszy jest cykl Jak kochać dziecko oraz w Instytucie Pedagogiki Specjalnej i w Wolnej Wszechnicy Polskiej.
W latach 1926-1930 redagował Mały Przegląd- eksperymentalne pismo dziecięce. Prowadził szeroką działalność popularyzatorską w obronie praw dziecka za pośrednictwem radia.
Zginął wraz ze swymi wychowankami wywieziony z getta w 1942, dobrowolnie towarzysząc im w drodze na śmierć w komorze gazowej. Miał możliwość ucieczki z getta.
Twórczość
Henryk Goldszmit od 1896 roku publikował w różnych czasopismach humoreski i artykuły na tematy społeczne, obyczajowe i wychowawcze.
Pseudonimu literackiego pierwszy raz użył w 1898 r. w konkursie im. Jana Paderewskiego, pochodzi on z książki Józefa Ignacego Kraszewskiego "Historia o Janaszu Korczaku i o pięknej miecznikównie". Dramat "Którędy?" Goldszmita został w tym konkursie wyróżniony, jednak w gazecie wydrukowano omyłkowo imię Janusz, i odtąd używał właśnie tego brzmienia.
Od 1901 roku zaczęły się kolejno ukazywać utwory literackie i pedagogiczne Korczaka:
Dzieci ulicy, Powieść. Warszawa 1901. Tworzywem literackim jest materiał obserwacyjny i faktograficzny gromadzony przez Korczaka w ciągu kilku lat obcowania z dziećmi i dorosłymi mieszkańcami Powiśla, Starego Miasta, Woli, Ochoty. Zaskakuje doskonała znajomość terenu, na którym toczy się akcja, a także dzieci wałęsających się po mieście w poszukiwaniu środków utrzymania dla siebie, rodzeństwa i rodziców, oraz znajomość norm moralnych, obowiązujących w tym środowisku.
Recenzja: Antoni Lange [5 maja 1905r.] - Korczak zajmuje się wszystkimi sprawami społecznymi bez względu na to, czy są wielkie, czy małe;
Recenzja: Stanisław Brzozowski [28 kwietnia 1905r.] - Na wszystkie tony rozbrzmiewa na kartkach jego utworów - skarga przekleństwo, złorzeczenie społeczeństwu, które przyszłość własną, spycha bezlitośnie w grób, nędzę fizyczną, umysłową, kalectwo, zdziczenie i zbrodnię.
Bobo (W-wa 1914), Książka zawiera trzy samodzielne utwory: [Studium powiastka]; Feralny tydzień [z Życia szkolnego]; Spowiedź motyla.
Recenzja: E. Rab. [15 lutego 1914 r.] Książka o dziecku i młodzieży - ale nie dla młodzieży.
Recenzja: Wincenty Rzymowski. Korczak rozbił legendę o beztroskiej szczęśliwości dziecka. Wydobył na jaw sprzeczność interesu między dziećmi a rodzicami, i słusznie! Ale dlaczego sprzeczność tę ubrał w postać antagonizmu między proletariatem, a burżuazją?
Recenzja: Zygmund Nowicki [luty 1919 r.] Książka zawiera garść niezmiernie ciekawych notatek z obserwacji dzieci w wieku przedszkolnym. Autor zagląda w głąb stosunków, jakie zachodzą między dziećmi i dostrzega to, czego zwykle dorośli nie dostrzegają, mianowicie: psychiczne zawikłania, subtelne zatargi różnych charakterów, walki i rywalizację - słowem szereg dramatów życiowych. Odsłonił nam rzeczywiste życie dzieci, oraz cały szereg zagadnień życiowych i wychowawczych.
Jak kochać dziecko, Dziecko w rodzinie, (W-wa 1919, wyd. II Jak kochać dzieci, W-wa 1920, wyd. III Jak kochać dziecko W-wa 1929), Korczak uprzedza swoich czytelników, że w książce nie znajdują, ani przepisów ani recept na nurtujące ich wątpliwości... chcę by zrozumiano, że żadna książka, żaden lekarz nie zastąpią własnej czujnej myśli, własnego uważnego spostrzegania.
Recenzja: A.K. [luty 1919r.] Rozdziały poświęcone dziecku podyktowane są przez długą a umiejętną obserwację dziecka, przez odczucie i zrozumienie jego duszy. Przebija wszędzie jedna myśl: kochajmy dziecko, ale kochajmy rozumnie. A sposoby wychowania stosujmy nie do tego, kogo chcemy wychować, ale do tego, jakich sposobów dane dziecko potrzebuje.
Kiedy znów będę mały (1925), Książkę Korczak adresuje do dorosłego i młodego czytelnika. Zwracając się do dorosłych czytelników, którzy twierdzą, że nuży ich obcowanie z dziećmi, gdyż muszą się, zniżać do ich pojęć, pochylać, naginać, kurczyć pisze: Mylicie się. Nie to nas męczy. Ale że musimy się wspinać do ich uczuć. Wspinać, wyciągać, na palcach stawać, sięgać, żeby nie urazić.
Recenzja: J. Stycz. [Hermina Naglerowa] J. Korczak jest nie tylko przyjacielem dzieci, ale właśnie przyjacielem niedorosłych ludzi i dlatego nie traktuje ich z wysokości dorosłego człowieka, nie lekceważy sobie ich radości i smutków, a co najważniejsze, nie tworzy fantastycznego świata dzieci.
Prawo dziecka do szacunku (1929),
Pedagogika żartobliwa (1933);
oraz powieści społeczno-realistyczno-naturalistyczne dla dorosłych, oraz adresowane do dziecięcego czytelnika, np.:
Mośki, Joski i Srule (Warszawa 1910, wyd. II Warszawa 1922, wyd. III W-wa 1934), Opowieść dla dzieci. Tworzywem tej powieści publikowanej w odcinkach w Promyku 1909 nr 1 -14 był materiał obserwacyjny i faktograficzny zgromadzony w czasie pracy na kolonii letniej w Michałówce [1907]. Poszczególne odcinki powieści wywołują duże zainteresowanie młodych czytelników, o czym świadczą odpowiedzi redakcji Płomyka na ich listy. Stasiowi P. z Będzina, Heli W. Andzi J. z Krakowa, Nurkowi z Białego Dunajca, Jarusiowi M z Krakowa.
Józki, Jaśki i Franki (Warszawa 1911, wyd. II W-wa 1922, wyd. III W-wa 1930). Na łamach Promyka ukazywała się w odcinkach od 1909 roku Jej tworzywem są obserwacje, fakty, i wydarzenia z życia chłopców na kolonii letniej w Wilhelmówce [1908].
Sława Opowieść (W-wa 1913, wyd. II W-wa 1925, wyd. III nowe W-wa 1935, wyd. IV nowe W-wa 1937),
Recenzja: Jan Lorentowicz. - To bardzo żywy, dosadny, tu i ówdzie podkreślony delikatną ironią obraz wewnętrznego życia dzieci w szkole powszechnej.
Król Maciuś Pierwszy Powieść (Warszawa 1923, wyd. II 1925, wyd. XI Poznań 1991), jedna z najbardziej znanych i popularnych książek.
Recenzja: M.R. [Maria Rittinger] Książka pisana dla dzieci, dla chłopców o wyraźnych skłonnościach reformatorskich. Król Maciuś Korczaka postępuje tak, jak postępują inni królowie w literaturze, szczególnie ci z literatury angielskiej. - Jest prawym, szlachetnym, odważnym, lecz słabym i chwiejnym, bo - tylko człowiekiem.
Król Maciuś na wyspie bezludnej (1923)
Bankructwo małego Dżeka (1924),
Senat szaleńców, humoreska ponura - utwór grany na deskach teatru "Ateneum" 1931.
Kajtuś czarodziej Powieść fantastyczna (Warszawa 1935, 1973, Kraków 2001), tę powieść dla dzieci i młodzieży Korczak dedykuje niespokojnym chłopcom.
Recenzja: Stefan Rumelt (26 lutego 1935): ... autor traktuje dzieci jak ludzi dorosłych, z pobłażliwością wtajemnicza w nieznane, poważne i nieważne sprawy dzieci.
Recenzja:Jan Kott (31 grudnia 1935):... w książce jest świetnie podpatrzona psychologicznie prawda marzeń, przecież nie tylko dziecięcych...
Także między innymi pisany w getcie Pamiętnik (w tomie 4 Wyboru pism, 1958),
Po śmierci Janusza Korczaka ukazały się między innymi:
Wybór pism pedagogicznych (tom 1-2, 1957-1958)
Wybór pism (tom 1-4, 1957-1958)
Pisma wybrane (tom 1-4, 1978
W 1978 powstał Międzynarodowy Komitet im. Korczaka. W Niemczech od ponad 25 lat Korczakiem zajmuje się Erich Dauzenroth, dr filozofii, profesor nauk pedagogicznych na Uniwersytecie Justusa Liebiga w Giessen. Był współzałożycielem Niemieckiego Towarzystwa J. Korczaka i przez 12 lat jego przewodniczącym. Wydał liczne publikacje i rozprawy naukowe, był współwydawcą 16-tomowego OPERA OMNIA Korczaka (w języku niemieckim).
O Korczaku
Maria Falkowska: Kalendarz życia, działalności i twórczości Janusza Korczaka Warszawa 1989.
CZESŁAW BABICKI
Pracował w Pruszkowskim Kompleksie Placówek Wychowawczych (1919-1925). Potem rozpoczął pracę w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej. W 1926 założył związek zawodowy wychowawców. Zajmował się problematyką wychowania zakładowego dzieci osieroconych, agresji wśród wychowanków oraz depresją anaklityczną. Był zwolennikiem psychologii Alfreda Adlera i na niej starał się wzorować swoje metody wychowawcze. Opracował następujący system opiekuńczo-wychowawczy:
wychowawca - miał posiadać co najmniej średnie wykształcenie i skończony pomyślnie kurs przygotowawczy. Sam Babicki zajmował się przygotowaniem i prowadzeniem takich kursów.
grupa wychowanków - za idealną Babicki uważał grupę o liczbie dzieci 9-10. Uważał, że maksymalna liczba dzieci na jednego wychowawcę nie może przekraczać 20. Ponadto był przeciwnikiem zakładów poprawczych. Uważał, że dzieci wyjątkowo agresywne powinny być umieszczane w dużej grupie dzieci nie sprawiających problemów, tak aby przez naśladownictwo uczyły się właściwego zachowania.
związek wychowanków z lokalną społecznością - miał służyć temu, aby dzieci po wyjściu z zakładu poprawczego nie miały problemu z wejściem w społeczeństwo i znalezieniem pracy. Za bardzo ważną rzecz uważał Babicki kontakt wychowanka ze szkołą.
prywatność dziecka - dziecko powinno posiadać przede wszystkim własne przybory szkolne. Dążył do tego, aby każde dziecko miało kasetkę, w której mogłoby schować coś wyłącznie swojego.
samorząd dzieci - miał służyć jak najlepszej pracy w grupie. W tym miejscu i nie tylko poglądy Babickiego przypominały poglądy Janusza Korczaka.
etap rozwojowy dziecka - Babicki dzielił rozwój psychiki dziecka na 4 etapy: etap nabywania wiedzy moralnej (do 6 roku życia), etap kształtowania samooceny (6-13 lat), etap kształtowania dobrej woli (13-16 lat) oraz etap kształtowania silnej woli (do 20 roku życia). Wychowawca powinien umieć rozróżnić etapy u poszczególnych wychowanków i dostosować swój sposób pracy z każdym dzieckiem do odpowiedniego etapu rozwojowego.
Ważniejsze dzieła Babickiego:
Wychowanie dziecka opuszczonego w placówkach opiekuńczo-wychowawczych (1929)
Jestem opiekunem (1935)
9