Diagnoza psychologiczna
Jest to wynik badania psychologicznego, będący opisem i interpretacją mechanizmów funkcjonowania określonej osoby (lub grupy). Opiera się ona na następujących zasadach:

trafny dobór narzędzi diagnostycznych, prawidłowe przeprowadzenie badania oraz dokładna znajomość i umiejętność interpretacji danego narzędzia przez psychologa; zebranie informacji pochodzących z różnych źródeł (wypowiedzi pacjenta, zachowania niewerbalne, jego wygląd, informacje udzielone przez otoczenie, etc.); odniesienie zebranych informacji do historii życia badanego i jego związków ze środowiskiem; interpretowanie całokształtu zebranych informacji w kontekście określonej teorii psychologicznej tak, aby wyjaśnić zachowanie pacjenta przez wskazanie kluczowych przyczyn.

Diagnoza psychologiczna jest podstawowym elementem pracy psychologa z pacjentem. Od niej bowiem zależy wybór rodzaju terapii i późniejszy rozwój pacjenta. Przedmiotem diagnozy może być całość funkcjonowania psychicznego (np. osobowość i inteligncja) lub jakiś jego element (np. hierarchia wartości, dominujące potrzeby, myślenie abstrakcyjne).
Zgodnie z etyką zawodową psycholog nie udostępnia wyników badań osobom trzecim (wyjątkiem są ekspertyzy sądowe i consultingowe). Udostępnić je może jedynie lekarzowi zlecającemu badanie lub innemu psychologowi w celu konsultacji.

Rozmowa i wywiad kliniczny
Jest to podstawowa metoda diagnozy psychologicznej. Sprawny diagnosta podczas rozmowy-wywiadu może zebrać wiele informacji o swoim rozmówcy. Źródłem informacji jest nie tylko treść rozmowy, ale także sposób mówienia, postawa, brzmienie głosu, pozycja ciała, stopień unikania kontaktu wzrokowego itp. Oczywiście potrzebny jest dobry kontakt z osobą badaną. Wywiad kliniczny może przybierać różne formy. Wywiad swobodny (niestrukturalizowany) jest właściwie rozmową na określony temat. Dostosowany jest do konkretnej sytuacji danej osoby. Taki charakter wywiadu, oprócz wielu walorów (stwarza możliwość bezpośredniej komunikacji), ma również mankamenty. Trudno byłoby przeprowadzić dwa identyczne wywiady tego typu, stąd metodologicznie rzetelność i trafność zdobytych w ten sposób informacji bywa mała. Drugą formę stanowi tzw. wywiad ustrukturalizowany. Taki wywiad zawiera ściśle określone pytania. Uzyskane informacje, dotyczące tych samych spraw są porównywalne z materiałem pochodzącym z podanych badań (niezależnie od osoby przeprowadzającej wywiad). W wywiadzie istotne jest poznanie faktów z życia badanego oraz towarzyszących im emocji i ocen.

Obserwacja psychologiczna
Jest istotnym elementem każdej diagnozy psychologicznej. Niezależnie od stosowanej metody badania psychologicznego, człowiek badany w jakiś sposób reaguje na sytuację samego badania. Te jego reakcje, czy postawy są cenną informacją diagnostyczną. W niektórych sytuacjach stosuje się obserwację psychologiczną jako jedyną metodę diagnozy/badania psychologicznego. W celu zobiektywizowania obserwacji psycholog posługuje się obserwacyjnymi skalami ocen.

Test i kwestionariusz psychologiczny
Jest to metoda pomiaru ilościowego dokładnie określonych funkcji psychicznych. Wyróżnia się wiele grup testów np. inteligencji, osobowości. Wynik testu jest wartością liczbową, którą porównuje się z wynikami innych członków społeczeństwa, do którego należy badany (czyli z tzw. normami). Dzięki temu porównaniu określa się, w jakim stopniu wynik osoby badanej odchyla się od średniej wartości testu dla danej populacji. Oprócz znormalizowania (każdy wynik można porównać z wynikami populacji) testy powinny być wystandaryzowane (mieć szczegółowo określone schematy i warunki stosowania), trafne (mierzyć to, co założono), rzetelne (np. dawać te same wyniki w odstępie kilku miesięcy).
Do trafnego zinterpretowania wyników uzyskanych przez zastosowanie określonego narzędzia konieczna jest praktyka posługiwania się tą metodą i znajomość nurtu teoretycznego, w którym owo narzędzie powstało.
Wypowiedzi pacjentów badanych różnymi testami są zwykle zapisywane na przygotowanych arkuszach; mogą być również nagrane na taśmę magnetofonową. Tak uzyskany materiał nie jest nikomu udostępniony. Dokumentacja badań jest materiałem tajnym. Psycholog zobowiązany jest kodeksem etyki zawodowej do ochrony tajemnicy pacjenta. Obowiązująca obecnie ustawa o ochronie zdrowia psychicznego też jednoznacznie reguluje tę kwestię.

Testy inteligencji
Można stwierdzić, za prof. J. Strelauem, że inteligencja jest to ważny czynnik współdeterminujący efektywność działań, które wymagają udziału typowo ludzkich procesów poznawczych (rozumowania, wnioskowania, myślenia abstrakcyjnego, planowania, itp). Ten właśnie czynnik mierzą testy inteligencji.
Jednym z najczęściej używanych w Polsce testów inteligencji jest Skala Inteligencji Dawida Wechslera. Psycholodzy polscy posługują się wersją Wechsler-Bellevue Intelligence Scale oraz nowszą: WAIS (Wechsler Adult Intelligence Scale). Innym testem diadnozy inteligencji dorosłych jest test Ravena. Do badania inteligencji dzieci używa się WISC (Wechsler Intelligence Scale for Children), testu Psyche Cattell, Skali Dojrzałości Umysłowej Columbia, Skali Termana i Merrill.
Testy inteligencji odgrywają ważną rolę w diagnozie upośledzenia umysłowego.

Testy diagnozy neuropsychologicznej
Ta grupa testów obejmuje szereg metod stosowanych głównie w diagnostyce neuropsychologicznej. Zasady konstrukcji i stosowania są generalnie takie same jak w przypadku innych testów psychologicznych. Diagnoza dotyczy tu możliwości występowania zaburzeń funkcji tkanki mózgowej, u podłoża której istnieją zmiany organiczne (w strukturze tkanki), wykrywalne lub czasem nie, za pomocą badania medycznego. Metody te powinny być stosowane w określonym zestawie i dopiero na podstawie spójnego wyniku 3-4 testów można postawić diagnozę. Podstawowymi metodami w zakresie diagnozy neuropsychologicznej są testy: Bentona, Bender oraz Graham-Kendall. Jako metodę neuropsychologiczną stosuje się również wspomianą już skalę Wechslera oraz Test Kraepelina. Diagnoza formułowana na podstawie tych testów zawiera pewien ważny element: informuje ona, że nie wyklucza się występowania organicznych podstaw zaburzeń czynności (dysfunkcji) psychicznych (nie mówi ona jednak, że takie organiczne uszkodzenie z pewnością występuje). Neuropsychologowie często stosują różne dodatkowe próby, które dobierają w zależności od typu zaburzeń i potrzeb diagnozy neuropsychologicznej.

Kwestionariusze i testy do badania osobowości
Kwestionariusze i testy do badania osobowości stanowią bogatą grupę narzędzi. Trudno jednoznacznie określić pojęcie "osobowość". Ujmowana bywa jako ogólna suma tych sposobów reagowania na innych ludzi (i obiekty) oraz sposobów wchodzenia z nimi w relacj, które są charakterystyczne dla danej osoby.
Istnieje wiele teorii osobowości. Zależnie od stworzonej teorii fundamentalne wymiary osobowości człowieka mogą być nieco odmienne. Poszczególne metody badania osobowości są oparte na różnych teoriach - badają więc różne wymiary funkcjonowania psychicznego jednostki; nieco inne wymiary oceniane bywają jako kluczowe.
Badanie osobowości za pomocą określonej metody psychologicznej bazuje jednak na obiektywnych procedurach naukowych oraz narzędziach pomiarowych, których konstruowanie i wykorzystanie jest zgodne z metodologią nauk i zasadami statystycznymi.
Metody służące do badania osobowości stanowią zasadniczo dwie podstawowe kategorie: kwestionariusze czy inwentarze osobowości oraz testy projekcyjne. Najczęściej używanym kwestionariuszem osobowości jest MMPI (Minnesota Multiphasic Personality Inventory) i z tego względu w dalszej części zostanie omówiony nieco szerzej. Dość często, ale już wybiórczo, stosuje się kwestionariusze Cattella, Eysencka, Janet Taylor (różne wersje).

Wśród metod projekcyjnych często stosowany Test Plam Atramentowych Rorschacha. Często stosuje się również TAT (Test Apercepcji Tematycznej) oraz dwie wersje dla dzieci: CAT-A i CAT-H. Ze względu na powszechność ich stosowania celowe wydaje się przybliżenie Testu Rorschacha oraz TAT.

---