NIEPOWODZENIA SZKOLNE
DYSLEKSJA
Co to jest dysleksja ?
Dysleksja nazywana „ukrytym kalectwem”, trudno jest ją dostrzec, a nawet przyjąć do wiadomości, bowiem zaburzenia z nią związane nie są oczywiste i widoczne, tak jak np. fizyczne kalectwo. Określenie „ukryte kalectwo” wskazuje, iż przyczyny trudności w uczeniu się leżą „wewnątrz” dziecka i niełatwo je zdiagnozować. Wiele osób myli specyficzne trudności w nauce czytania i pisania z zaburzeniami intelektualnymi lub zaniedbaniami środowiskowymi.
Dla określenia specyficznych trudności w nauce czytania i pisania używano wielu różnych terminów np. „ślepota słowna”, „aleksja”, „legastenia”. Dzisiaj najczęściej używanym terminem jest „dysleksja rozwojowa” i tym terminem będę się w mojej pracy posługiwał.
Dysleksja rozwojowa to specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. W tym syndromie trudności w uczeniu się można wyróżnić następujące postaci : „dysleksja” - trudności w czytaniu ( najczęściej połączone z trudnościami trudnościami pisaniu ), „dysortografia” - trudności z opanowaniem poprawnej pisowni ( w tym także błędy ortograficzne), „dysgrafia” - niski poziom graficzny pisma (brzydkie pismo ).
Spowodowane są zaburzeniami rozwoju niektórych funkcji poznawczych, motorycznych i ich współdziałania ( integracji percepcyjno - motorycznej ), uwarunkowanymi nieprawidłową strukturą i funkcjonowaniem centralnego układu nerwowego. Są to zaburzenia głównie funkcji językowych, jak i innych funkcji percepcyjno - motorycznych, a więc spostrzegania wzrokowego, słuchowego, dotykowo - kinestetycznego, motoryki, uwagi, pamięci (wzrokowej, słuchowej, ruchowej).
Badania wykazują, że dzieci stanowią ok. 15% uczniów ( 3 uczniów klasie ), w tym 4% to przypadki poważnego nasilenia dysleksji rozwojowej.
Dzieci „ryzyka dysleksji” to dzieci z rodzin, gdzie występowała dysleksja, z nieprawidłowej ciąży i porodu, nieharmonijnie rozwijające się, z nasilonymi trudnościami czytaniu ( w klasie „0” ) i pisaniu. Im wcześniej zostaną rozpoznane i objęte opieką - ćwiczeniami logopedycznymi, korekcyjno - kompensacyjnymi, tym większe szanse aby zapobiec ich trudnościom szkolnym lub je zmniejszyć.
OBJAWY DYSLEKSJI ROZWOJOWEJ :
Trudności w czytaniu i pisaniu ujawniają się dopiero w szkole podczas gdy już w okresie przedszkolnym można zauważyć objawy, które cechują tzw. dzieci ryzyka dysleksji:
Opóźniony rozwój mowy
Opóźniony rozwój ruchowy
Trudności z wypowiadaniem złożonych wyrazów, wadliwa wymowa
Trudności z rozpoznawaniem rymów, zapamiętaniem nazw, dłuższych poleceń, wierszy, tabliczki mnożenia, piosenek.
Trudności z różnicowaniem głosek podobnych fonetycznie, z wydzielaniem sylab, głosek ze słów i ich syntezą oraz dokonywanie operacji na głoskach, sylabach i cząstkach słów
Błędy gramatyczne, trudności z budowaniem dłuższych wypowiedzi
Trudności z wykonywaniem układanek i odtwarzaniem wzorów graficznych
Obuocznoś, zbyt długo utrzymująca się oburęczność
Mylenie prawej i lewej ręki
Nasilone trudności w czytaniu w klasie „0” i „1”
Nasilone trudności z opanowaniem poprawnej pisowni: długo utrzymujące się pismo zwierciadlane, mylenie liter podobnych pod względem kształtu np. p - b - d - g, l - ł, mylenie liter odpowiadającym głoskom zbliżonym fonetycznie np. z - s, d - t, częste opuszczanie liter, błędy ortograficzne pomimo znajomości zasad pisowni.
CELE REEDUKACJI
Dzieci z zaburzeniami zdolności uczenia się czytania i pisania w przeważającej większości uczęszczają do masowych szkół gdzie z zasady stawiane są im takie same wymagania, jak pozostałym dzieciom. W stosunku do tych dzieci stosuje się wiele nacisków mających doprowadzić do lepszych wyników, osiągnięć szkolnych np. zajęcia wyrównawcze na terenie szkoły lub w poradni psychologiczno - pedagogicznej, uczestnictwo w badaniach diagnostycznych.
Ćwiczenia prowadzone z dziećmi dyslektycznymi w ramach terapii pedagogicznej mają na celu:
usprawnienie :
funkcji wzrokowych na materiale bezliterowym
funkcji wzrokowych na materiale literowym, sylabowym i wyrazowym
percepcję słuchową
wykształcenie :
koordynacji wzrokowo słuchowej
sprawności manualnej i koordynacji wzrokowo słuchowej
doskonalenie :
techniki czytania i pisania
ortografię
mowę
Niestety nawet codzienna praca z dzieckiem w domu, uczęszczanie na zajęcia korekcyjno - kompensacyjne, wizyty w poradni psychologiczno - pedagogicznej nie zawsze dają szybkie efekty. Niewspółmiernie do nakładu pracy wyniki, niemożność sprostania własnym ambicjom, oczekiwaniom rodziców wymaganiom nauczycieli - rodzi się w dziecku poczucie krzywdy, obniżając jednocześnie jego motywację do nauki.
CELE WYCHOWAWCZE
Łącznie z zaburzeniami o charakterze dyslektycznym współwystępować mogą zaburzenia emocjonalne. Duży wysiłek dziecka włożony w określoną pracę i negatywna jej ocena, to powód do wywołania u niego poczucia niepewności i niesprawiedliwości. Świadomy problemu nauczyciel i rodzic powinien mieć na uwadze, aby nie dopuścić do takiej sytuacji. Zatem cele wychowawcze będą uwzględniały :
dążność do spokoju i wzajemnego zaufania
wskazywanie możliwości poprawienia błędów
dostosowanie ćwiczeń do możliwości dziecka
nagradzania nawet za niewielkie efekty
Stymulacje rozwoju dziecka przez :
zapewnienie poczucia akceptacji i bezpieczeństwa
budzenie i rozwijanie ciekawości poznawczej
rozumienie siebie i otaczającego świata
wspieranie własnej aktywności dziecka
uczenie odnajdywania swojego miejsca w grupie rówieśników
kształtowanie systemu wartości
Należy podkreślić, że najlepiej poznaje się i usprawnia (a wiec uzyskuje odpowiedni cel ) własne dziecko podczas atrakcyjnych zabaw.
INDYWIDUALNY PRZYPADEK DZIECKA
Wywiad który przeprowadziłem z rodzicami obserwowanego dziecka pozwolił mi ustalić, iż dziecko miało kłopoty w klasie „0” i „1” z czytaniem i pisaniem. Niechętnie czytało, pisząc w zeszytach w „kratkę” bądź w „wąskie linie” . Dziecko nie mieściło liter w wyznaczonych ramach. Długo nie rozróżniał strony prawej od lewej i właściwie do dzisiaj ma z tym problemy, nie potrafił jeszcze rok temu wymienić kolejno miesięcy w roku.
Dziecko należało do grupy ryzyka dysleksją ze względu na to, iż jego matka, taki przypadek przedstawiła: miała kłopoty z pismem, ortografią, myliła litery podobnie brzmiące.
II. Tabelka
Sfery |
Przejawy |
Cele |
Sfera behawioralna
Symptomy zaburzeń percepcji wzrokowej
Symptomy obniżonej sprawności manualnej
Symptomy zaburzeń percepcji wzrokowej i manualnej
|
m - n u - w p - b d - g
|
|
Sfera emocjonalna |
Objawy nerwicowe
|
|
Sfera poznawczo intelektualna |
|
|
III. Proponowana terapia
Zajęcia zindywidualizowane, zajęcia korekcyjno - kompesacyjne (terapii pedagogicznej w szkole).
Zajęcia powinny przebiegać w zróżnicowanych i relatywnie krótkich jednostkach czasu. Podstawową formą aktywności poznawczej powinna być zabawa, a najefektywniejszym sposobem uczenia się są gry dydaktyczne. Można wykorzystać umiejętności dziecka w posługiwaniu się komputerem (szkoła jest wyposażona w salę komputerową). Aby nie stwarzać `dodatkowych sytuacji stresowych dziecko może pisać prace domowe również na komputerze, prace będą na pewno bardziej przejrzyste, a więc wzrośnie jego wiara we własne umiejętności.
Zastosować terapię poprawiającą percepcję wzrokową i manualną,
ćwiczenia percepcji wzrokowo - słuchowej, orientacji przestrzennej, koncentracji uwagi, koordynacji wzrokowo ruchowej.