NIEPOWODZENIA SZKOLNE

DYSLEKSJA

1. Co to jest dysleksja ?

Dysleksja nazywana „ukrytym kalectwem”, trudno jest ją dostrzec, a nawet przyjąć do wiadomości, bowiem zaburzenia z nią związane nie są oczywiste i widoczne, tak jak np. fizyczne kalectwo. Określenie „ukryte kalectwo” wskazuje, iż przyczyny trudności w uczeniu się leżą „wewnątrz” dziecka i niełatwo je zdiagnozować. Wiele osób myli specyficzne trudności w nauce czytania i pisania z zaburzeniami intelektualnymi lub zaniedbaniami środowiskowymi.

Dla określenia specyficznych trudności w nauce czytania i pisania używano wielu różnych terminów np. „ślepota słowna”, „aleksja”, „legastenia”. Dzisiaj najczęściej używanym terminem jest „dysleksja rozwojowa” i tym terminem będę się w mojej pracy posługiwał.

Dysleksja rozwojowa to specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. W tym syndromie trudności w uczeniu się można wyróżnić następujące postaci : „dysleksja” - trudności w czytaniu ( najczęściej połączone z trudnościami trudnościami pisaniu ), „dysortografia” - trudności z opanowaniem poprawnej pisowni ( w tym także błędy ortograficzne), „dysgrafia” - niski poziom graficzny pisma (brzydkie pismo ).

Spowodowane są zaburzeniami rozwoju niektórych funkcji poznawczych, motorycznych i ich współdziałania ( integracji percepcyjno - motorycznej ), uwarunkowanymi nieprawidłową strukturą i funkcjonowaniem centralnego układu nerwowego. Są to zaburzenia głównie funkcji językowych, jak i innych funkcji percepcyjno - motorycznych, a więc spostrzegania wzrokowego, słuchowego, dotykowo - kinestetycznego, motoryki, uwagi, pamięci (wzrokowej, słuchowej, ruchowej).

Badania wykazują, że dzieci stanowią ok. 15% uczniów ( 3 uczniów klasie ), w tym 4% to przypadki poważnego nasilenia dysleksji rozwojowej.

Dzieci „ryzyka dysleksji” to dzieci z rodzin, gdzie występowała dysleksja, z nieprawidłowej ciąży i porodu, nieharmonijnie rozwijające się, z nasilonymi trudnościami czytaniu ( w klasie „0” ) i pisaniu. Im wcześniej zostaną rozpoznane i objęte opieką - ćwiczeniami logopedycznymi, korekcyjno - kompensacyjnymi, tym większe szanse aby zapobiec ich trudnościom szkolnym lub je zmniejszyć.

OBJAWY DYSLEKSJI ROZWOJOWEJ :

Trudności w czytaniu i pisaniu ujawniają się dopiero w szkole podczas gdy już w okresie przedszkolnym można zauważyć objawy, które cechują tzw. dzieci ryzyka dysleksji:

• Opóźniony rozwój mowy

• Opóźniony rozwój ruchowy

• Trudności z wypowiadaniem złożonych wyrazów, wadliwa wymowa

• Trudności z rozpoznawaniem rymów, zapamiętaniem nazw, dłuższych poleceń, wierszy, tabliczki mnożenia, piosenek.

• Trudności z różnicowaniem głosek podobnych fonetycznie, z wydzielaniem sylab, głosek ze słów i ich syntezą oraz dokonywanie operacji na głoskach, sylabach i cząstkach słów

• Błędy gramatyczne, trudności z budowaniem dłuższych wypowiedzi

• Trudności z wykonywaniem układanek i odtwarzaniem wzorów graficznych

• Obuocznoś, zbyt długo utrzymująca się oburęczność

• Mylenie prawej i lewej ręki

• Nasilone trudności w czytaniu w klasie „0” i „1”

• Nasilone trudności z opanowaniem poprawnej pisowni: długo utrzymujące się pismo zwierciadlane, mylenie liter podobnych pod względem kształtu np. p - b - d - g, l - ł, mylenie liter odpowiadającym głoskom zbliżonym fonetycznie np. z - s, d - t, częste opuszczanie liter, błędy ortograficzne pomimo znajomości zasad pisowni.

CELE REEDUKACJI

Dzieci z zaburzeniami zdolności uczenia się czytania i pisania w przeważającej większości uczęszczają do masowych szkół gdzie z zasady stawiane są im takie same wymagania, jak pozostałym dzieciom. W stosunku do tych dzieci stosuje się wiele nacisków mających doprowadzić do lepszych wyników, osiągnięć szkolnych np. zajęcia wyrównawcze na terenie szkoły lub w poradni psychologiczno - pedagogicznej, uczestnictwo w badaniach diagnostycznych.

Ćwiczenia prowadzone z dziećmi dyslektycznymi w ramach terapii pedagogicznej mają na celu:

1. usprawnienie :

• funkcji wzrokowych na materiale bezliterowym

• funkcji wzrokowych na materiale literowym, sylabowym i wyrazowym

• percepcję słuchową

wykształcenie :

• koordynacji wzrokowo słuchowej

• sprawności manualnej i koordynacji wzrokowo słuchowej

• doskonalenie :

• techniki czytania i pisania

• ortografię

• mowę

Niestety nawet codzienna praca z dzieckiem w domu, uczęszczanie na zajęcia korekcyjno - kompensacyjne, wizyty w poradni psychologiczno - pedagogicznej nie zawsze dają szybkie efekty. Niewspółmiernie do nakładu pracy wyniki, niemożność sprostania własnym ambicjom, oczekiwaniom rodziców wymaganiom nauczycieli - rodzi się w dziecku poczucie krzywdy, obniżając jednocześnie jego motywację do nauki.

CELE WYCHOWAWCZE

Łącznie z zaburzeniami o charakterze dyslektycznym współwystępować mogą zaburzenia emocjonalne. Duży wysiłek dziecka włożony w określoną pracę i negatywna jej ocena, to powód do wywołania u niego poczucia niepewności i niesprawiedliwości. Świadomy problemu nauczyciel i rodzic powinien mieć na uwadze, aby nie dopuścić do takiej sytuacji. Zatem cele wychowawcze będą uwzględniały :

• dążność do spokoju i wzajemnego zaufania

• wskazywanie możliwości poprawienia błędów

• dostosowanie ćwiczeń do możliwości dziecka

• nagradzania nawet za niewielkie efekty

Stymulacje rozwoju dziecka przez :

• zapewnienie poczucia akceptacji i bezpieczeństwa

• budzenie i rozwijanie ciekawości poznawczej

• rozumienie siebie i otaczającego świata

• wspieranie własnej aktywności dziecka

• uczenie odnajdywania swojego miejsca w grupie rówieśników

• kształtowanie systemu wartości

Należy podkreślić, że najlepiej poznaje się i usprawnia (a wiec uzyskuje odpowiedni cel ) własne dziecko podczas atrakcyjnych zabaw.

INDYWIDUALNY PRZYPADEK DZIECKA

Wywiad który przeprowadziłem z rodzicami obserwowanego dziecka pozwolił mi ustalić, iż dziecko miało kłopoty w klasie „0” i „1” z czytaniem i pisaniem. Niechętnie czytało, pisząc w zeszytach w „kratkę” bądź w „wąskie linie” . Dziecko nie mieściło liter w wyznaczonych ramach. Długo nie rozróżniał strony prawej od lewej i właściwie do dzisiaj ma z tym problemy, nie potrafił jeszcze rok temu wymienić kolejno miesięcy w roku.

Dziecko należało do grupy ryzyka dysleksją ze względu na to, iż jego matka, taki przypadek przedstawiła: miała kłopoty z pismem, ortografią, myliła litery podobnie brzmiące.

II. Tabelka

Sfery	Przejawy	Cele
Sfera behawioralna Symptomy zaburzeń percepcji wzrokowej Symptomy obniżonej sprawności manualnej Symptomy zaburzeń percepcji wzrokowej i manualnej	trudności w pisaniu: robi błędy w przepisywaniu tekstu pisze źle ze słuchu źle pisze litery a, ą, e, ę myli pisownię liter m - n u - w p - b d - g pomija drobne elementy w pisaniu np. n - ń robi typowo ortograficzne błędy pismo bardzo nieczytelne w zeszytach przedmiotowych dużo skreśleń i zamazań trudności w rysowaniu : trudności w odwzorowaniu kształtów geometrycznych prymitywne uproszczenia w rysunku	ścisła współpraca z rodzicami początkowo wzmacniać prawą półkulę, odpowiedzialną za percepcję wzrokową: praca z rysunkiem ćwiczenia manualne rozpoznawanie figur na planszy ćwiczenia językowe, których celem jest kształtowanie znajomości zdania
Sfera emocjonalna	Objawy nerwicowe małomówność, zamknięcie się w sobie niepewność dziecko nigdy samo nie zgłasza się do odpowiedzi mała wiara we własne siły nerwowość w ćwiczeniach pisemnych objawiające się licznymi skreśleniami, nieczytelnością pisma	wypracowanie atmosfery spokoju i wzajemnego zaufania rzeczowe wskazówki umożliwiające poprawienie błędów dostosowanie ćwiczeń do poziomu dziecka, nie przeciążać go ćwiczeniami ani pisaniem zachęcanie do samodzielnej pracy nagradzanie nawet za niewielkie efekty
Sfera poznawczo intelektualna

III. Proponowana terapia

Zajęcia zindywidualizowane, zajęcia korekcyjno - kompesacyjne (terapii pedagogicznej w szkole).

Zajęcia powinny przebiegać w zróżnicowanych i relatywnie krótkich jednostkach czasu. Podstawową formą aktywności poznawczej powinna być zabawa, a najefektywniejszym sposobem uczenia się są gry dydaktyczne. Można wykorzystać umiejętności dziecka w posługiwaniu się komputerem (szkoła jest wyposażona w salę komputerową). Aby nie stwarzać `dodatkowych sytuacji stresowych dziecko może pisać prace domowe również na komputerze, prace będą na pewno bardziej przejrzyste, a więc wzrośnie jego wiara we własne umiejętności.

Zastosować terapię poprawiającą percepcję wzrokową i manualną,

ćwiczenia percepcji wzrokowo - słuchowej, orientacji przestrzennej, koncentracji uwagi, koordynacji wzrokowo ruchowej.

---