WOLNE RODNIKI A CHOROBY CYWILIZACYJNE
WOLNE RODNIKI A CHOROBY CYWILIZACYJNE
REAKTYWNE FORMY TLENY
Stres oksydacyjny - zaburzenie homeostazy prowadzące do podwyższenia stacjonarnych stężeń reaktywnych form tlenu (RFT, reactive oxygen species - ROŚ). Według Helmuta Slesa, stres oksydacyjny to zaburzenie równowagi prooksydacyjno-antyoksydacyjnej w kierunku reakcji utleniania.
Pierwszym rodnikiem powstającym w największych ilościach w czasie metabolizmu komórki jest rodnik ponadtlenkowy, z którego w wyniku dysmutacji i dalszej redukcji powstaje rodnik hydroksylowy. W normalnych warunkach 1-3% tlenu pobieranego w wyniku oddychania jest zamieniane na rodnik ponadtlenkowy.
W mitochondriach około 1-2% tlenu cząsteczkowego ulega częściowej redukcji z wytworzeniem wolnych rodników. W warunkach fizjologicznych mitochondrialny łańcuch oddechowy jest jednym z najważniejszych źródeł RFT w komórce. Najbardziej reaktywne są rodniki hydroksylowe, które modyfikują jądrowy, mitochondrialny oraz chloroplastowy DNA.
CHOROBY WYWOŁANE PRZEZ WOLNE RODNIKI
Do chorób, w których etiopatogenezie postulowano udział RFT można zaliczyć: AIDS, alkaptonuria, alergiczne zapalenie mózgu, choroba Alzheimera, anemia Fanconiego, anemia ssierpowata, arterioskleroza, artretyzm reumatyczny, astma, choroba alkoholowa, choroba Keshan (niedobór selenu), choroba niedokrwienna serca, choroba Parkinsona, choroba Peyronie, choroba popromienna, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, choroby autoimmunologiczne, cukrzyca, dysplazja oskrzelowo-płucna, dystrofia mięśniowa, fawizm, grypa, hemochromatoza samoistna, katarakta, jaskra, kardiomiopatia polekowa i poalkoholowa, kontaktowe zapalenie skóry, kwashiokor, liszaj rumieniowaty systematyczny, malaria, marskość wątroby, miastenia, miażdżyca, nadczynność tarczycy, niedobór witaminy E, nowotwory, oparzenie, oparzenie słoneczne, otępienie starcze, porfiria, reumatoidalne zapalenie stawów, rerinopatie, rozedma płuc, schizofrenia, skaza moczanowa, stany przedrzucawkowe, stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe boczne, talasemia, zapalenie kłębuszków nerkowych, zapalenie naczyń krwionośnych, zapalenie opon mózgowych, zapalenie skóry, zapalenie trzustki, zapalenie jelita grubego i choroba Crohna, jelit, .nerek, osuń, zatrucia chlorowcoalkanami, zatrucia endotoksynami bakteryjnymi, zatrucia metalami ciężkimi i glinem, zawał, zespół błon szklistych, zespół Downa, zespoły przyspieszonego starzenia się i inne choroby cywilizacyjne.
Na występowanie stresu oksydacyjnego w przebiegu tych chorób wskazują: podwyższone stężenia produktów peroksydacji lipidów, zmiany aktywności enzymów chroniących przed RFT czy stężeń niskocząsteczkowych antyoksydantów.
Zapalenie
Reakcja żywych tkanek na uszkadzający ją bodziec.
Fagocyty uwalniają RFT do fagosomów i na zewnątrz komórki. Reakcja zapalna ma mechanizm dodatniego sprzężenia zwrotnego. Ekspozycja osocza krwi na działanie aktywowanych fagocytow prowadzi do wytworzenia czynnika chemotaktycznego, przywiabiającego nowe leukocyty. RFT aktywują piąty składnik dopełniacza. Anionorodnik ponadtlenkowy i nadtlenek wodoru indukują agregację płytek krwi. Podchloryn inaktywuje a.-proteinazę, co daje pole do destrukcyjnego działania elastazie i kolagenazie, enzymom proteolitycznym uwalnianym przez pobudzone fagocyty. RFT uszkadzają otaczające tkanki, poddając je silnemu stresowi oksydacyjnemu i działaniu enzymów trawiących białka.
Organizm odpowiada na infekcje i stany zapalne zespołem reakcji biochemicznych i fizjologicznych określanych jako odpowiedź ostrej fazy.