1. Wypełnij puste miejsca

................... służy wskazaniu momentu, w jakim zdarzenie przebiega, ................... określa ustosunkowanie modalne mówiącego do treści wypowiadanego wyrażenia zdaniowego, ................... ukazuje perspektywę, w jakiej przebieg zdarzenia widziany jest przez mówiącego; wreszcie kategoria ................... służy sygnalizowaniu różnic w hierarchizacji argumentów predykatu wyrażanego przez dany czasownik, w sposobie ujmowania relacji między uczestnikami zdarzenia.

2. Określ klasę semantyczną zaznaczonych czasowników.

Wiesław jak zwykle śpi.
Wiesław drżał jak osika.
Ciekawe z kim będzie tańczył Wiesław w nowej edycji programu.
Ząb Wiesława spróchniał w wyniku nadużywania coca coli.
Wiesław uczy swojego brata jeździć na desce.
Wiesław przeziębił się biedaczysko.
Dziś do Wiesława zadzwoniła koleżanka.
Ale śmiesznie kręcą ci się włosy.
Ten podejrzany Wiesław kręci się tu od rana.
Genom Wiesława zawiera więcej tajemnic niż genów.
Wiesław właśnie zawiera ważną umowę.

3. Opisz końcowy stan zmian implikowanych przez podane niżej czasowniki teliczne. Wskaż czasowniki parametryczne.

rosnąć/wyrosnąć, próchnieć/spróchnieć, brzydnąć/zbrzydnąć, psuć się/zepsuć się, polepszać się/polepszyć się, siwieć/posiwieć, grubieć/zgrubieć, zbliżać się/zbliżyć się, upodabniać się/upodobnić się, milknąć/zamilknąć, spadać/spaść

4. Które z poniższych czasowników mogą być członem pary aspektowej? Podaj drugi człon.

spać, drżeć, tańczyć, spróchnieć, uczyć, przeziębić się, zadzwonić, milknąć, leżeć, zasypiać, wiedzieć, okłamać, próchnieć, siwieć, ożenić się, zaniemówić, usypiać, zachwycać się, psuć, płonąć, boleć, chorować, stawiać, wlewać, kapać, burzyć, sapać, chudnąć, zgubić, brzydnąć, zaniedbać, owdowieć, tkwić, ufać, spotkać, chłodzić, szanować, mądrzeć, znaleźć, zakochać się, ocknąć się

5. Utwórz czasowniki wskazujące na powstanie nowego stanu obiektu. Jaki mają aspekt?

kochać -__________________; mieszkać -__________________; tkwić -__________________; płonąć -________________; kłamać -__________________; chorować -__________________; czerwienić się -__________________; ufać -______________; myśleć -__________________;

6. Utwórz czasowniki opisujące powtarzające się sytuacje. Która grupa tworzy pary aspektowe?

A

zakochać się -__________________; rozbić się -__________________;

spotkać się -__________________;

B

wynieść -__________________; przebudować -__________________;

rozgnieść -__________________;

7. Jakiego aspektu wymagają następujące przysłówki: nadal, często, właśnie?

8. Użyj czasownika w odpowiednim aspekcie. Wskaż duratywne określenie miary czasu.

Antoni dwie godziny ......................... kolokwium z gramatyki.

Antoni w dwie godziny ......................... kolokwium z gramatyki.

9. Czym się różnią opisane sytuacje? Czy możliwe jest użycie aspektu niedokonanego?

Ryszard zasnął na kilka minut.

Ryszard zasnął w kilka minut.

10. Czym się różnią opisane niżej sytuacje? Z jakimi użyciami czasów gramatycznych mamy do czynienia?

Bonifacy właśnie bije Wiesława. Patrz Wiesławie, słońce wschodzi

Bonifacy zwykle bije Wiesława. Drogi Wiesławie, słońce wschodzi przed południem.

11. Z jakim użyciem czasu łączą się przysłówki:

zwykle, właśnie, często, akurat, zawsze

12. Podaj przykład czasowników, które swoją formą mogą wyrazić funkcję habitualną.

13. Określ formę fleksyjną podkreślonych czasowników. Opisując czas, zwróć uwagę na punkt odniesienia opisywanego zdarzenia - czy czas jest określony względnie czy bezwzględnie?

1. Oglądałem teren, gdzie zostanie wybudowana kolejna galeria.

Oglądałem ____________________________________________________

zostanie wybudowana ____________________________________________________

2. Wiedziałem, że tak się stanie.

Wiedziałem ____________________________________________________

się stanie ____________________________________________________

3. Niech Albert tam nie idzie, bo Felicja prędzej czy później dowie się, że tam był.

dowie się ____________________________________________________

był ____________________________________________________

14. Przeformułuj zdania, usuwając podmiot z pola widzenia.

1. Niestrudzeni robotnicy wybudowali ten most w dwa lata.

____________________________________________________________________________

2. Oblałem ten egzamin.

____________________________________________________________________________

15. Podaj drugi człon opozycji <strona czynna (activum) : strona bierna (passivum)>

jadł - ________________ ________________ - jedzony

16. Które z zaimków wymagają użycia 1., które 2., a które 3. osoby czasownika?

ja, ty, on, kto, co, my, oni, wy

17. Czym się różnią czasowniki nieosobowe od form nieosobowych czasownika?

18. Wyjaśnij, na czym polega nietypowość poniższych rozkaźników:

1. Chodź tylko do porządnych klubów.

2. Otwieraj te drzwi!

19. Określ formę fleksyjną podkreślonego czasownika. Określ, jakich form nie można utworzyć od tych czasowników.

1. Wiesław właśnie tworzy dzieło sztuki.

2. Wiesław często pisuje listy.

3. Wiesław, kiedy tylko może, omija prawo.

4. Po wczorajszym melanżu Wiesława okrutnie boli głowa.

5. Wisław znudził się swoją nową grą!

---