Semantyka zajmuje się znaczeniem, tj. problemem przyporządkowywania znaków językowych szeroko rozumianym obiektom pozajęzykowym.
Terminem znaczenie w językoznawstwie określa się treść przedstawieniową zawartą w znaku językowym.
Terminem etymologia określany jest dział językoznawstwa traktujący o pochodzeniu i pierwotnym znaczeniu wyrazów.
Neologia jako poddyscyplina leksykologii zajmuje się mechanizmami i zasadami tworzenia nowych elementów leksyki, tj. neologizmów i nowych znaczeń elementów leksyki, tj. neosemantyzmów.
Statystyka leksykalna zajmuje się frekwencją jednostek leksykalnych zarówno w tekstach, jak i w systemie językowym.
Znaczenie aktualne wyrazu (zwane też tekstowym lub kontekstowym) to znaczenie, w jakim wyraz zostaje użyty w akcie komunikacji językowej.
Znaczenie leksykalne (inaczej systemowe) to suma wszystkich możliwych (dosłownych i przenośnych) kontekstowych znaczeń leksemu.
Znaczenie etymologiczne to znaczenie, jakie dla danego wyrazu można zrekonstruować na podstawie znajomości jego etymologii i pierwotnej budowy słowotwórczej.
Znaczenie realne to suma znaczeń aktualnych (inaczej znaczenie leksykalne, słownikowe) danego leksemu w określonym przekroju synchronicznym, czyli w określonym stadium ewolucji znaczeniowej leksemu.
Znaczenie gramatyczne to funkcja znaczeniowa formy gramatycznej leksemu, czyli wyrazu tekstowego, wyrażona za pomocą morfemu gramatycznego, końcówki fleksyjnej, alternacji tematycznej lub wynikająca z szyku.
Znaczenie słowotwórcze (strukturalne) wyrazu jest wyprowadzane bezpośrednio z jego budowy słowotwórczej.
Znaczeniem przenośnym (metaforycznym) wyrazu nazywane jest znaczenie wtórne leksemu, które zostaje mu nadane w zestawieniu z innymi wyrazami użytymi w konkretnym kontekście.
Zawężenie znaczenia (inaczej specjalizacja znaczeniowa) to proces polegający na ograniczeniu treści leksemu, tzn. pierwotna (genetyczna) treść szersza ulega zawężeniu w historii funkcjonowania leksemu.
Rozszerzenie znaczenia polega na rozszerzeniu zakresu znaczeniowego leksemu.
Wieloznaczność (polisemia) polega na tym, że dany leksem ma kilka dających się wyodrębnić znaczeń (zakresów znaczeniowych), które łącznie dają się podporządkować określonemu pojęciu nadrzędnemu.
Metafora to przenośne użycie wyrazu na oznaczenie czegoś, co jest tylko pod pewnym względem podobne do rzeczy czy zjawisk , które są normalnie obejmowane znaczeniem tego wyrazu.
Metonimia to przenośne użycie wyrazu na oznaczenie czegoś, co pozostaje w stosunku styczności do rzeczy czy zjawisk, które są normalnie znaczeniem tego wyrazu obejmowane.
Synekdocha to odmiana metonimii polegająca na zastąpieniu wyrażenia o znaczeniu ogólniejszym przez mniej ogólne, a zwłaszcza wyrażenia oznaczającego całość przez wyrażające część i odwrotnie.
Tabu to zwyczajowy zakaz używania pewnych wyrazów ze względów religijnych, obyczajowych czy politycznych.
Eufemizmy to wyrazy (wyrażenia) dozwolone, używane zamiast tabuizowanych.
Przez relację semantyczną rozumie się określony związek dwóch elementów systemu językowego, inaczej związek powtarzalny w całej serii elementów o podobnej charakterystyce semantycznej.
Homonimia polega na wyrażaniu różnych znaczeń za pomocą identycznej formy językowej. Wyrazy, między którymi zachodzi stosunek homonimii, nazywamy homonimami.
Synonimia to relacja semantyczna polegająca na wyrażaniu zbliżonej (tej samej) treści znaczeniowej za pomocą dwóch (lub więcej) różnych pod względem formalnym jednostek językowych.
Synonimy częściowe to wyrazy, które mają częściowo wspólną treść i zazębiające się ze sobą zakresy znaczeniowe.
Synonimy ekspresywne to wyrazy, które mają identyczne znaczenie przedmiotowe, ale różną wartość emocjonalną.
Synonimy stylistyczne to wyrazy o tym samym znaczeniu przedmiotowym i znaczeniu ekspresywnym, ale należące do różnych odmian i stylów języka.
Antonimy to leksemy przeciwstawne pod względem znaczeniowym, a zatem antonimia to relacja semantyczna polegająca na przeciwstawianiu się leksemów znaczeniowo w układzie opozycji proporcjonalnej, tzn. w parach.
Antonimy właściwe to leksemy, które pozostają w logicznym stosunku przeciwieństwa według zasady stopnia intensywności (natężenia) tej samej właściwości, cechy, stanu.
Enantiosemia to inaczej antonimia wewnątrzwyrazowa, która ma miejsce w wypadku, gdy w relacji przeciwstawności pozostają znaczenia jednego wyrazu.
Oksymoron to zestawienie wyrazów, których znaczenie jest przeciwstawne, sprzeczne, wykluczające się.
Hiponimia to relacja znaczeniowa między wyrazami oparta na zasadzie nadrzędności i podrzędności, tzn. znaczenie jednego wyrazu zawiera się w znaczeniu wyrazu drugiego.
Wyraz nadrzędny semantycznie, czyli wyraz, którego zakres jest szerszy (jego znaczenie jest bardziej ogólne) nazywamy hiperonimem, a podrzędny hiponimem. Zwykle jeden hiperonim ma kilka hiponimów, które nazywamy kohiponimami.
Pole semantyczne (znaczeniowe) to pewna sfera pojęciowa, której składowe pojęcia wyrażane są przez leksemy danego języka.
(Cz. Lachur, Zarys językoznawstwa ogólnego, Opole 2004)
1