REGIONALIZACJA - oznacza procedurę podziału kraju na regiony albo podziału czegoś (np. funduszy) między regiony; procedura odgórna (proces przeprowadzany przez władze centralne).
REGIONALIZM - należy kojarzyć z pojęciem oddolnym, m.in. oznacza oddolny ruch społeczny, stawiający sobie za cel odnowę tożsamości regionalnej, kultury, języka regionalnego działający w kierunku kultywowania odmienności regionu (powstał we Francji w XIX w., w Prowansji
Regiony w skali świata:
1/ Azja pd-wsch ASEAN region, wyrażone granice
2/ WNP - są to 2 kontynenty, więc nie może to być region, regionalizm jest wykształcony na podstawie wspólnej historii
-3/ W byłym ZSRR 3 subregiony: Syberia , Azja Centralna (plemiona mongolsko-turecki, (Gruzja)
-4/ Afryka jako region cały kontynent ale 2 subregiony czarnych i arabów
5/ Ameryka Łacińska
6/ Ameryka Północna - na pd Rio Grande jako granica regionu , regionalizm gospodarczy z Meksykiem - NAFTA, regionalizm polit. z USA I KANADA
Region Europy Granice regionu „Europa” to pojęcie używane z 3 znaczeniach
1)geograficzny - przestrzeń od Atlantyku do Uralu. granica między Europą a Azją nosi charakter umowny i została powszechnie przyjęta w XIXw. W istocie Europa stanowi półwysep Euroazji wyróżniający się bardziej rozczłonkowaną linią brzegową. 2)kulturalny 3)polityczny
Granice Europy - trudno ustalić granice na wschodzie (Ural, rzeka jakaś tam) Odrośle Europy - USA, Kanada, Nowa Zelandia, Australia, RPA. Rosjanie tylko częściowo uważają się za Europejczyków.
Europa Środkowa - subregion. Wspólna jest religia, kultura. Pl niczym się nie wyróżnia na tle innych regionów
Co do Bałkanów - charakterystyczne dla Kosowa jest to że jest krajem muzułmańskim.
Morze Bałtyckie - nic nie przemawia za tym żeby go traktować jako subregion.
Zaprosić Niemcy - Cel: wyjęcie spod suwerennej władzy sektorów: węgla i stali (przemysł zbrojeniowy) Konflikt pomiędzy Fr i Niem stawał się fizycznie niemożliwy. Wysoka Władza czuwała nad tym wszystkim, Wspólne przepływy kapitałów. Sam fakt wzajemnych powiązań jest gwarantem pokoju. Po kilku latach funkcjonowania EWWiS(ZSRR atak na Węgry, nacjonalizacja kanału Sueskiego) 25 III 1957 -Traktaty Rzymskie - powstaje EWG i EUROATOM. II połowa lat 80-tych dobre działanie EWG na płaszczyźnie gosp. -> Unia Gospodarcza i Walutowa (wspólny pieniądz) wspólny rynek. Wyjątek -> suwerenność państw członkowskich w polityce fiskalnej (nakładanie podatków VAT ie może być niższy niż 15%, inne wyższy niż 25%) Podatek od osób fizycznych prawo do własnej inicjatywy. 2 płaszczyzna niezależności państw -> polityka społeczna, wielkość płac, długość urlopów itp. Reszta jest ujednolicona. Trzeba się zająć polityką Maastricht - filary UE w celu pełnej regionalizacji.
I FILAR - sprawy gospodarcze (większość kwalifikowana) polityka społeczna, podatki, sprawy poszerzenia, pewne sprawy związane z polityką handlową -> jednomyślność
II i III FILAR procedura głosowania międzyrządowego (1kraj-1głos)
II FILAR wspólna polityka zagraniczna (MSZ) i współpraca Bezpieczeństwa (MO)
III FILAR wspólna polityka sądowa (Bezpieczeństwo Wewnętrzne) MSW i MS
Polityka historyczna - Niemcy prowadzą taką politykę (przedstawienie Niemców jako ofiary a nie jako sprawców)
Do pełnego regionalizmu w europie
Najwyższy etap regionalizmu - unia polityczna. Obszar militarny - 1948 pakt z Dunkierki (Fr. I W.Bryt) - wzajemna pomoc w przypadku ataku Niemiec. Zagrożeniem dla europy - armia czerwona i Stalin. 1948 Fr. + W.Bryt. + Benelux podpisują układ z Brukseli - agresor ZSRR. Chęć zawarcia układu z USA. Przystąpienie USA do wojny po stronie europy, wyzwolenie europy przez USA, powstanie NATO. Plan Marshalla - odbudowanie potencjału gospodarczego. Pod warunkiem podzielenia pieniędzy przez samych europejczyków. Korzyść dla USA -> liczyli na rewanż w przyszłości poprzez handel.
UE przyznała PL ogromne pieniądze na zasadzie „Liczyli na korzyści późniejsze” np. kupowanie sprzętu wyprodukowanego we Fr. a nie USA. Traktat z Lizbony -> ściślejsza polityka zagraniczna. Aby ten traktat wszedł w życie musi być jednomyślność wszystkich państw członkowskich. Referendum -> społeczeństwo wypowiada się za lub przeciw traktatowi. Nie licząc Niemiec gdzie nie ma referendum. W przypadku PL parlament się zgodził i przedłożył decyzje prezydentowi. W Irlandii i w Czechach - „badają” traktat. Prezydent Kaczyński nie jest za podpisaniem. Czy Pl jest gotowa by stać się członkiem Stanów Zjednoczonych Europy??
MOCARSTWA REGIONALNE W EUROPIE:
Niemcy - ambicje globalne. W traktacie o ostatecznej regulacji w odniesieniu do Niemiec z 12.09.1990r. zostały zawarte ograniczenia przyszłego statusu Niemiec. Znajdują się w sieci powiązań stworzonych przez UE i NATO i w związku z tym uważa się że „w sferze polit. REN jest skazany na multilateryzmu w stosunkach międzynarodowych i forsowanie wielostronnej współpracy we wszystkich dziedzinach. Powrót Niemiec do roli mocarstwa regionu jest nowym elementem ich racji stanu. Akceptacja ich zasadniczej roli w perspektywie nowego przywództwa europy. „ kto panuje nad teraźniejszością, panuje nad przeszłością”
Francja - Charles de Goulle nienawidził USA. Wyprowadził Fr. z NATO. Dysponuje potencjałem. Francuscy decydenci kładą szczególny nacisk na polityczną wolę bycia mocarstwem. Ambicje globalne „a odgrywanie roli średniego mocarstwa” główny partner - Niemcy
Wielka Brytania - Średnie mocarstwo. Prowadzi politykę mocarstwową. Pierwszoplanowy sojusznik USA. Nie chce silnej integracji. Przyszłą Zjednoczoną Europę postrzega nie jako federacje.
Rosja - ogromna machina militarna z potencjałem jądrowym, posiada zasoby surowców strategicznych. Ludzkość rosyjska - sowiecka filozofia mocarstwowa. Rosyjskich decydentów cechuje nieufność i poczucie zagrożenia oraz liczne urazy i uprzedzenia wobec Zachodu. Europa Środkowa po rozszerzeniu UE staje się strefą koncentracji interesów Rosji. Stary sprzęt, broń atomowa, ubytek demograficzny (ujemny przyrost naturalny). Po II WŚ Europa przez 46 lat była regionem stabilnym.
1991-2001 konflikty zw. z rozpadem Jugosławii secesja ta miała miejsce przez system rządów komunistycznych J. Broz Tito i różnic etnicznych i kulturalnych.
Reg. ->Europa pod względem historii. WNP -> na pewno nie subregion Azji. Część WNP leży w europie Środ-Wsch a część w Azji Centralnej. Rozpad Związku Sowieckiego XII 1991r. umożliwił powstanie nowych państw. Obszar postsowiecki obejmuje 12 państw WNP , które wychodziły jako republiki związkowe w skład ZSRR -> Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Fed. Rosyjska, Gruzja, Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Tadżykistan, Turkmenistan, Ukraina, Uzbekistan.
Po za strukturą WNP są 3 republiki nadbałtyckie: Estonia, Litwa i Łotwa.
Subregiony-> Azja Śr. Centralna Europa Wsch do Uralu
Powieszchnia tego regionu to około 22228 mln km2 z czego na samą Rosję przypada ponad 17 mln km2.
Na obszarze postsowieckim można wyróżnić 2 subregiony ->
•Zakaukazie (Armenia [katole], Azerbejdżan [islam], Gruzja[prawosławie])
•Azje Środkową (centralną)Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan, Uzbekistan
• Europe Wschodnią
Fed Ros - prawosławie
2 religie dominują prawosławie i islam (widoczne wpływy chrześcijaństwa kościół rzymsko-katolicki).
Rozpad ZSRR doprowadził do dezorganizacji jednolitej przestrzeni bezpieczeństwa, rozerwanie więzi gosp. oraz zerwanie linii komunikacyjnych i transportowych. Spoiwo -mentalność mieszkańców (panowanie Mongołów) język rosyjski. W spadku po imperium pozostało poł. geopolit. Możliwość oddziaływania w kierunku bliskiego i środkowego wschodu. Sąsiedztwo Chin - złoża surowców naturalnych na Syberii. Ważne jest wydobycie i eksport ropy naftowej i gazu ziemnego. Obszar postsowiecki jest traktowany przez Rosje jako tzw. „bliska zagranica” i strefa żywotnych i wyłącznych jej wpływów od połowy lat 90-tych XX w. zaangażowanie USA, UE i Turcji
8 XII 1991 - przywódcy Fr. Białorusi i Ukrainy tworzą WNP :D
Cele WNP -> zawarte w deklaracji, wspólne działania w sferze polityki zagranicznej, stworzenie wspólnej przestrzeni ekonomicznej, systemów komunikacyjnych i transportowych, ochrony środowiska naturalnego, polityki migracji i zwalczania przestępczości zorganizowanej. W statusie z 1003 roku wymienia się 7 głównych celów. Najważniejszy organ - Rada Szefów Rządów i Rada Szefów Państw. Mała efektywność działania
1) ZBIR -> ???
2)Euroazjatyckie stowarzyszenie tzw. „twarde jądro” WNP - Rosja, Białoruś, Kazachstan, Kirgistan 10 X 2000 - Ukraina i Mołdawia jako obserwatorzy
3) „Kaukaska czwórka” - FR. Armenia, Azerbejdżan, Gruzja 1996r.
4) wspólna przestrzeń gospodarcza - Rosja, Białoruś, Kazachstan, Ukraina 18 IX 1993 r.
5)Traktat o Bezpieczeństwie Zbiorowym - traktat taszkiencki 15 V 1992 r. FR, Armenia, Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Uzbekistan. W 1993 r. przystąpiły Azerbejdżan, Białoruś, Gruzja. Wszedł w życie 20 IV 1994 r. na okres 5 lat. Azerbejdżan, Uzbekistan, Gruzja nie przedłużyły traktatu. Cele -> zapewnienie stabilności, umocnienie bezp. Mn . i regionalnego, pogłębienie współpracy w sferze polit-wojskowej, ochrona niezależności suwerenności, integralność państw członkowskich.
Do działań integracyjnych bez udziału FR, należy :
1) GUUAM (Gruzja, Ukraina, Uzbekistan, Azerbejdżan, Mołdawia).
2) W 1997 roku 4 państwa podjęły decyzję o nawiązaniu współpracy. Współpraca Środkowoeuropejska. (Kazachstan, Tadżykistan, Kirgistan, Uzbekistan) 1993-1998 kwestie ekonomiczne.
Dominującym państwem - mocarstwem na obszarze postsowieckim jest Fed. Rosyjska - mocarstwo regionalne z aspiracjami globalnymi. Potencjał militarny - ich siła. Tylko Rosja i USA mogą wykonać pierwsze i odwetowe uderzenie jądrowe na każde państwo świata. Posiada bogate złoża surowców naturalnych. Przypada 50% ludności i 77% terytorium całego regionu. Nacisk na państwa posowieckie w kwestii mniejszości ras.
Uzbekistan i Ukraina chcą prowadzić politykę niezależną od Rosji.
Konflikty ->
Region Azji Centralnej - 5 azjatyckich republik posowieckich - Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Uzbekistan, Turkmenistan. Ważne znaczenie geostrategiczne - wpływy polit-militarne. Na terytorium Kazachstanu pozostały poligony atomowe. Sprzyjało temu usytuowanie zakładów metalurgicznych pracujących na bazie wzbogacanego Uranu. To czwarta względem wielkości potęga nuklearna . Duża rola islamu. Zainteresowania USA i FR. tym regionem (walory ekonomiczne, możliwość kontrolowania basenu morza Indyjskiego.
Turkmenistan - pozytywna neutralność - wieczysty, pozytywny, konstruktywny model zachowania państw w dziedzinie pokoju, stabilności i współpracy międzynarodowej. Władze Turkmenistanu zdecydowały się na zaprzestanie współpracy z rosyjskimi wojskami pogranicza i podjęły samodzielną ochronę swych granic. Neutralność w dziedzinie wojskowo-nuklearnej.
22 V 2009 ok. 15 minut wykładu :P
Ameryka Łacińska obejmuje pd część kontynentu AM. I część AM pn.
Ugrupowanie integracyjne (strefa wolnego handlu, zniesiona bariera taryfowa). USA i Kanada (kapitał) i Meksyk (tania siła robocza). Aby uniknąć imigracje tworzenie miejsc pracy w Meksyku. Istota pomysłu od 1 I 1994 roku (obawiano się wzrostu bezrobocia związanych z tanimi towarami). Trudno mówić o regionie, regionalizacja w zakresie ekonomicznym -NAFTA.
Ok. 30 mln km2 Ameryka Łacińska i Karaiby - wiele subregionów;
•Meksyk
• Am. Środkowa (od kanału panamskiego)
•Andy
•La Plata
•Brazylia
•Karaiby
Pomimo zróżnicowania AM. Łac. Jest jednym z najbardziej zwartych i odrębnych regionów charakteryzujących się określoną i trwałą tożsamością.
Am. Łac. Region bo:
• wspólna przeszłość kolonialna
• wysoki stopień integracji stosunków politycznych i gospodarczych
• świadomość identyfikacji terytorialnej
• istnienie państw bliskich geograficznie
• wspólna kultura, język, religia
• inne podmioty systemów międzynarodowych uznają AM. Łac. Za region
• utworzenie komisji ekonomicznej dla AM. Łac. SEPAL
33 państwa demokratyczne - republikańskie
Do lat 80-tych rządy autorytarne głównie wojskowe; władza dla uprzywilejowanych, lata 80-te proces demokratyzacji systemów politycznych. Wybory i przejście do systemu demokracji parlamentarnych. Pinochet - Chile - obalenie rządu - ostatnie dojście do władzy junty wojskowej.