Międzynarodowa ochrona praw człowieka

1. Powszechna deklaracja praw człowieka
Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela: ogłasza prawa człowieka, a nie tworzy; zachowanie niezbywalnych i podstawowych praw człowieka; ludzie rodzą się i pozostają wolni; nie można zabronić tego co nie jest zakazane i nakazać tego co nie jest nakazane w ustawie; równy dostęp do praw; prawo nie działa wstecz; zasada domniemania niewinności; wolność religijna i słowa; prawo własności; publiczna siła zbrojna gwarantuje zabezpieczenie praw człowieka; podatki rozłożone równomiernie i wg możliwości.
uchwalona została przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 10 grudnia 1948 roku w Paryżu, W następstwie tego historycznego wydarzenia Zgromadzenie Ogólne wezwało Państwa Członkowskie do opublikowania tekstu Deklaracji i do "spowodowania, aby Deklaracja była rozpowszechniana, pokazywana, czytana i objaśniana przede wszystkim w szkołach i innych instytucjach oświatowych, wszędzie bez względu na status polityczny kraju lub terytorium".

Na jej uchwaleniu zaważyły wydarzenia drugiej wojny światowej. Kiedy zbrodnie nazistowskich Niemiec wyszły na jaw, uznano, że Karta Narodów Zjednoczonych jedynie ogólnie formułuje prawa człowieka, dlatego też na konferencji w San Francisco wysunięto propozycję utworzenia karty praw człowieka; jej opracowaniem zająć się miała Komisja Praw Człowieka powołana przez Radę Gospodarczą i Społeczną. Główną rolę w tworzeniu Deklaracji odegrali Kanadyjczyk John Peters Humphrey (wówczas Dyrektor Wydziału Praw Człowieka w Sekretariacie ONZ), René Cassin z Francji, Eleanor Roosevelt, Charles Malik z Libanu oraz Peng-chun Chang z Chin. Deklarację przyjęto bez głosu sprzeciwu. Wstrzymało się od głosu osiem krajów: Arabia Saudyjska, RPA oraz państwa komunistyczne, w tym Polska. Ponieważ została przyjęta jako rezolucja, deklaracja nie miała wiążącego charakteru. Powszechną Deklarację Praw Człowieka można uznać za pierwsze znaczące dokonanie ONZ w dziedzinie ochrony praw człowieka.

I generacja - Prawa i wolności osobiste - wokół wartości jaką jest WOLNOŚĆ; to „klasyczne” „stare” prawa człowieka; prawa obywatelskie zwane osobistymi, chronią samą egzystencję człowieka;Prawo do: sądu, życia, obywatelstwa, sumienia i wyznania, słowa, bezpieczeństwa osobistego, integralności fizycznej, wolnych wyborów, zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej
Cechą tych praw jest to, że wymagają one od państwa zaniechania pewnych działań

II generacja - Prawa i wolności polityczne - zbudowano wokół wartości jaką jest RÓWNOŚĆ (by istniała wyższa jakość życia);

• prawa ekonomiczne: prawo do pracy, prawo do „odpowiednich” warunków życia, wolność związkowa i prawo do strajku

• prawa socjalne: prawo do zabezpieczenia socjalnego, prawo rodziny do ochrony i opieki , prawo do ochrony zdrowia

• prawa kulturalne:, prawo do nauki, prawo do udziału w życiu kulturalnym, wolność nauki i sztuki.

Są to prawa pozytywne - wymagają od państwa pewnych działań.

III generacja - Prawa i wolności społeczne, gospodarcze i kulturalne (inaczej prawa solidarnościowe Można do nich zaliczyć: prawo do pokoju, prawo do zdrowego środowiska, prawo do rozwoju cywilizacyjnego). wokół wartości typu Braterstwa międzynarodowego;, prawo do pokoju (do życia bez wojen), prawo do środowiska, prawo do rozwój , prawo do wspólnego dziedzictwa ludzkości, prawo do pomocy humanitarnej. Prawa te to „wielka propozycja

2. Karta Narodów Zjednoczonych (skąd się wzięła, co zawiera)

Karta Narodów Zjednoczonych - wielostronna umowa międzynarodowa powołująca do życia i określająca ustrój Organizacji Narodów Zjednoczonych (stąd nazywa się ją czasem Konstytucją ONZ).

Karta została podpisana 26 czerwca 1945 w San Francisco przez 50 z 51 krajów członkowskich (Polska podpisała ją dwa miesiące później) i weszła w życie 24 października tego samego roku, po ratyfikowaniu jej przez pięć krajów założycielskich (Chiny, Francja, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Związek Radziecki) oraz większość sygnatariuszy. Kraje podpisujące Kartę zobowiązują się do przestrzegania jej postanowień, jako prawa międzynarodowego.

Karta, choć sama nie zawiera katalogu praw podstawowych, podnosi aż siedmiokrotnie kwestie związane z prawami człowieka (art. 1, 13, 55, 56, 62, 68, 76) - mówi się tam o popieraniu, przestrzeganiu, poszanowaniu praw człowieka. KNZ zdecydowała się na podjęcie tematu praw człowieka, aby je przywrócić i podkreślić godność i wartość jednostki. Narody Zjednoczone uznały, że wszyscy ludzie są równi. Warunkiem niezbędnym do ochrony praw człowieka jest postęp społeczny i poprawa warunków życia.

Karta wraz z paktami ekonomicznym i prawnym oraz powszechną deklaracją praw człowieka tworzy uniwersalny system ochrony praw człowieka w podwójnym sensie - podmiotowym i przedmiotowym.

Karta składa się z preambuły wzorowanej na preambule konstytucji Stanów Zjednoczonych, oraz szeregu artykułów podzielonych na rozdziały.

Rozdział I określa cele Narodów Zjednoczonych, w tym warunki utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.
Rozdział II definiuje kryteria członkostwa w ONZ.
Rozdziały III-XV, podstawowy zrąb dokumentu, opisują organy ONZ i ich uprawnienia.
Rozdziały XVI oraz XVII opisuje zasady zintegrowania działalności ONZ z istniejącym już prawem międzynarodowym.
Rozdziały XVIII oraz XIX opisują poprawki i zasady ratyfikacji karty.

Najważniejszymi rozdziałami są te, które zajmują się egzekwowaniem władzy przez ciała ONZ:

Rozdział VI opisuje uprawnienia Rady Bezpieczeństwa do rozstrzygania sporów;
Rozdział VII opisuje uprawnienia Rady Bezpieczeństwa do wprowadzania sankcji ekonomicznych, dyplomatycznych i militarnych, jak również użycie sił zbrojnych do rozstrzygania sporów;
Rozdziały IX oraz X opisuje uprawnienia ONZ w zakresie współpracy ekonomicznej i społecznej oraz Rady Gospodarczej i Społecznej ONZ nadzorującej te uprawnienia;
Rozdziały XII oraz XIII opisują system powiernictwa, który nadzorował proces dekolonizacji;
Rozdziały XIV oraz XV ustanawia uprawnienia Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości i Sekretariatu ONZ.

3. Pakty praw obywatelskich i politycznych oraz pakty praw społecznych, gosp.,

kulturalnych (czym się różnią od siebie te dwa pakty)

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych - (często używany skrót MPPOiP) Powstał w wyniku konferencji ONZ w Nowym Jorku w 1966 roku obok Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych. Zakładał podstawowe prawa i wolności człowieka oraz zobowiązania Państwa wobec obywateli. Posiadał wiążący charakter prawny w przeciwieństwie do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948 roku. Dokument został otwarty do ratyfikacji przez państwa, które zobowiązywały się przestrzegać jego postanowień na własnym terytorium. Składa się z pięciu części. Czwarta część Paktu powoływała do życia Komitet Praw Człowieka, który stoi na straży przestrzegania postanowień Paktu. Szczegóły działalności Komitetu określał wydany tego samego roku Pierwszy Protokół Fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. W piątej zawarto formalno-prawne postanowienia końcowe. W 1989 roku, w Nowym Jorku sporządzony został Drugi Protokół Fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, postulujący zniesienie kary śmierci. Dotychczas Pakt ratyfikowało 166 państw (sierpień 2010), w tym Polska, która ratyfikowała go w roku 1977^.

Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych - jest jednym z dwóch Paktów Praw Człowieka, o których utworzeniu zdecydowano już w roku 1947. Ze względu na głębokie rozbieżności co do zawartości Paktu, dopiero w 1954 roku Komisja Praw Człowieka ONZ przekazała dokumenty Zgromadzeniu Ogólnemu Narodów Zjednoczonych, te zaś zakończyło pracę w roku 1966 i przyjęło jednomyślnie 16 grudnia w Nowym Jorku razem z Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych. Oba Pakty weszły w życie 3 stycznia 1976. Polska ratyfikowała Pakt 3 marca 1977, w stosunku do Polski wszedł on w życie 18 marca tegoż roku.

Pakty można ratyfikować z zastrzeżeniami!

Pakty I (dotyczy praw obywatelskich i politycznych):

1. W art. 4 w ustępie 1 i 2 jest mowa o prawach niezbywalnych

2. Pakty dopuszczają wyroki śmierci, ale jedynie w określonych warunkach. Nawet II protokół fakultatywny (1989) nie znosi w pełni kary śmierci.

3. Organ kontrolujący ustalenia I paktu to Komitet Praw Człowieka. Ma 18 członków. Ich kadencja jest 4 letnia. (Komitet Praw Człowieka (ang. Human Rights Committee) - organ kontrolny powołany na mocy artykułu 28. Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 16 grudnia 1966 roku. Jego celem jest monitorowanie przestrzegania postanowień Paktu oraz jego dwóch Protokołów Fakultatywnych. Komitet składa się z 18 niezależnych ekspertów o wysokim poziomie moralnym i uznanej kompetencji w dziedzinie praw człowieka, przy czym wskazane jest (choć nie wymagane) by przynajmniej część z członków Komitetu miała doświadczenie prawnicze. Osoby te wybierane są w tajnym głosowaniu przez państwa, które ratyfikowały Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, spośród zgłoszonych przez siebie kandydatów.

Kadencja członków Komitetu trwa 4 lata, przy czym połowa składu jest odnawiana co dwa lata. Możliwa jest reelekcja tej samej osoby.

Komitet zbiera się 3 razy w roku, na sesje trwające około 3 tygodni. W marcu odbywają się one w siedzibie głównej Organizacji Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku, w lipcu i listopadzie w siedzibie ONZ w Genewie. W razie potrzeby możliwe jest zwoływanie sesji nadzwyczajnych.

Kompetencje i zadania

Obywatele państw-stron Paktu, które ratyfikowały dodatkowo Pierwszy Protokół Fakultatywny, mają możliwość składania skarg indywidualnych o naruszenie postanowień Paktu do Komitetu Praw Człowieka. Polska ratyfikowała Protokół Fakultatywny w 1991 roku. Skarga do Komitetu może być złożona jedynie po wyczerpaniu krajowych środków odwoławczych, chyba że prowadziłoby to do nadmiernego przedłużania postępowania. Wniosek zostanie odrzucony jeśli sprawa jest rozpatrywana w innej międzynarodowej procedurze skargowej (np. przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka). Generalnie skargę powinna składać ofiara naruszenia praw przewidzianych w Pakcie. Po precedensowej sprawie Toonen p. Australii z 1994 roku, można próbować też składać tzw. actio popularis (skargę w interesie ogółu), czyli na hipotetyczne naruszenie swoich praw np. poprzez odbiegające od standardów Paktów prawodawstwo krajowe. Warunkiem dopuszczenia takiej skargi jest wykazanie, że samo istnienie pewnych rozwiązań prawnych w porządku danego państwa może wywierać określone (także pośrednie) skutki na sytuację osoby skarżącej.

Choć Komitet przypomina w swoim działaniu Trybunał, to dyskusyjne jest, w jakim zakresie jego decyzje wiążą państwa-strony Paktu. Niektórzy traktują decyzje komitetu jako niewiążącą opinię, do której dostosowanie się zależy ostatecznie od woli danego państwa.)

Pakt II (dotyczy spraw społecznych, gospodarczych i kulturalnych)

1. Na początku prawa zawarte w tym pakcie były kontrolowane poprzez radę gospodarczą ONZ.

2. Nie obowiązują tu działania kontrolujące. Są jedynie sporządzane raporty i sprawozdania.

4. System ochronny tych dwóch paktów

Środki kontroli/zobowiązania. Występują w Pakcie Praw człowieka:

1. Raport/sprawozdanie państwa z przestrzegania praw człowieka na każde wezwanie komitetu (mówi o tym art. 40).

2. Skarga zawiadomienie państwa przeciwko państwu. Nie jest praktykowane z uwagi na (potencjalne) działania odwetowe. Dla tego występuje tylko w protokołach fakultatywnych.

3. Skarga/zawiadomienie osoby przeciwko Państwu.

4. Państwo musi uznać kompetencje danego organu ONZ, przy rozstrzyganiu sporu.

5. Aby pakty miały moc prawną musi je ratyfikować 35 państw (trwało to 10 lat)

6. Aby protokoły weszły w życie musi je ratyfikować 10 państw.

5. Organizacje pozarządowe, wyspecjalizowane (wymienić i krótko o nich) np. MOP,

UNESCO, UNICEF

4 filary ONZ: organy rządowe poszczególnych szczebli, Urząd Wysokiego Komisarza ds. Praw Człowieka, wyspecjalizowane agendy i organizacje (np. UNESCO, WHO, FAO, UNICEF), instrumenty traktatowe

- Urząd Wysokiego Komisarza ds. Praw Człowieka: 1. komisarz w 1994 r.; działalność edukacyjna, informacyjna i pomoc techniczna (także podczas akcji humanitarnych), funkcje usługowe wobec wszystkich agend.

- UNESCO: od 1945r.; zadania: rozwój edukacji, oświaty, szerzenie kultury, ochrona dziedzictwa kultury, tworzenie infrastruktury do powyższych działań; mechanizm kontroli: obowiązek państw do składania raportów odnośnie realizacji zaleceń; nie ma możliwości wniesienia skargi.

- FAO: od 1945r.; zadania: wolność od głodu, podwyższenie standardów życia i wyżywienia, pomoc techniczna dla rządów.

- UNICEF: od 1946 r. jako instytucja tymczasowa, a od 1953 r. bezterminowe przedłużenie mandatu; zadania: pomoc dzieciom na terenach konfliktów i wojen; akcje pomocy w ponad 100 krajach; uczestniczył w opracowywaniu Konwencji Praw Dziecka.

Międzynarodowa Organizacja Pracy - MOP - organizacja zajmująca się problemami pracowniczymi: ograniczaniem pracy dzieci , ochroną praw pracowników, polepszaniem warunków do pracy i życia, tworzeniem miejsc pracy i szkoleń. Została utworzona 28 czerwca 1919 roku na paryskiej konferencji pokojowej jako autonomiczna organizacja stowarzyszona z Ligą Narodów. Po II wojnie światowej stała się organizacją afiliowaną przy ONZ. Siedziba tej organizacji znajduje się w Genewie. W 1969 roku otrzymała pokojową Nagrodę Nobla.

Polski Czerwony Krzyż jest najstarszą organizacją pozarządowa działającą w Polsce, powołaną 27 czerwca 1919 roku. Do zadań PCK należy:

Polskie Stowarzyszenie Amnesty International powstało w 1989 roku, zostało zarejestrowane w sądzie w Gdańsku w 1990 roku. Od 1991 roku uczestniczy w działaniach międzynarodowych mających na celu obronę praw człowieka. Obecnie działa w kilku grupach mających swoją siedzibę w dużych miastach np.: Warszawa, Gdańsk, Kraków, Toruń, Lublin. Amnesty International działa na podstawie Statutu, który zawiera odniesienia do Powszechnej deklaracji praw człowieka i obywatela.  Amnesty International jest organizacją niezależną od rządów, religii, polityki i ekonomii. Działa na rzecz konkretnego człowieka, grupy ludzi, ma zasięg globalny. Przykładem akcji prowadzonej przez Polskie Stowarzyszenie Amnesty Internationalbyła jej obecność na placu w Chinach w 1990 roku, w rocznicę masakry na placu Tiananmen. Inny przykład z 2005 roku, to przeprowadzenieakcji „Wolność dla Białorusi”, kiedy to polskie dzienniki ukazały się w kolorach czarno - białych jako protest przeciwko ograniczaniu wolności słowa na terenie Białorusi.

Komitet Helsiński w Polsce i Helsińska Fundacja Praw Człowieka

Organizacje zostały powołane na przełomie 1982/1983 decyzją Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej, powstałej 22 kwietnia 1982 roku, w celu kontroli przestrzegania praw i wolności człowieka. Głównym zajęciem Komitetu w tym czasie było gromadzenie danych o sytuacji prawnej Polaków.   

Polska Akcja Humanitarna

Centrum Pomocy Uchodźcom działa od 1993 roku (ówcześnie jako Equi Libre) i jest organizacją udzielającą pomocy ludziom zmuszonym z przyczyn politycznych, religijnych i ekonomicznych do ucieczki z własnego kraju. Ci uchodźcy, którzy zostają na terytorium Polski otrzymują opiekę od organizacji. 

Fundacja SOS

Organizacja zajmuje się pomocą w ochronie życia poczętego i udzielaniem wsparcia dla matek samotnie wychowujących dzieci. Została założona w 1989 roku przez księdza Ryszarda Halwe. Formy pracy Fundacji są bardzo różnorodne np. zakładanie domów dla samotnych matek, edukacja, promocja życia, szkolenia przeznaczone dla młodzieży i studentów. Fundacja zajmuje się również opieką nad osobami zagrożonymi ubóstwem oraz wspieraniem szkół i ośrodków zdrowia w rejonach najbiedniejszych.

Caritas Polska

Caritas jest organizacją charytatywną Kościoła rzymskokatolickiego organizuje działania niosące pomoc osobom bezrobotnym, bezdomnym, chorym, ubogim. Caritas udziela pomocy ofiarom wojen i kataklizmów na terenie Polski i poza jej granicami.

6. Skarga indywidualna, skarga szczegółowa przed Europejskim Trybunałem Człowieka
Co to jest tzw. skarga do Strasburga? Jest to skarga składana do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu przeciwko państwu-stronie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w związku z naruszeniem przez to państwo tejże Konwencji.
Jakie prawa gwarantuje Konwencja oraz Protokoły do niej? prawo do życia i zdrowia
, wolność od tortur, wolność od niewolnictwa oraz pracy przymusowej i obowiązkowej, prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego, prawo do sprawiedliwego procesu sądowego, prawo do niebycia karanym bez procesu sądowego, prawo do życia rodzinnego i prywatnego, wolność poglądów, sumienia i wyznania, wolność słowa, wolność zgromadzeń i stowarzyszania się, prawo do zawarcia małżeństwa, prawo do skutecznego środka odwoławczego, prawo do własności, prawo do nauki, prawo do wolnych wyborów, zakaz więzienia za długi, wolność poruszania się, zakaz wydalania przez państwo własnych obywateli, zakaz wydalania zbiorowego cudzoziemców, zniesienie kary śmierci, zapewnienie gwarancji proceduralnych dla wydalanych cudzoziemców, prawo do odwołania (apelacji) w sprawach karnych, prawo do odszkodowania za niesłuszne skazanie, prawo do niebycia karanym powtórnie za ten sam czyn, zagwarantowanie równych praw małżonkom, generalny zakaz dyskryminacji, zakaz stosowania kary śmierci w czasie wojny
Jakie są podstawy dla złożenia skargi? naruszenie Konwencji przez państwo i niemożność dochodzenia swoich praw w tym państwie. Złożenie skargi przeciwko państwu nie oznacza wcale, że osobą, która dopuszcza się naruszenia czyjegoś prawa musi być przedstawiciel władz czy inny funkcjonariusz publiczny. Prawa mogą zostać naruszone przez innych obywateli, jednak odpowiedzialność państwa polega na tym, że nie działało o­no skutecznie w obronie tychże praw. (Przykład: ofiara przemocy domowej, która cierpi z rąk swojego partnera będzie skarżyć państwo w sytuacji, gdy wielokrotnie zwracała się o pomoc do policji, prokuratury, sądu i innych powołanych organów, a te nie wykonały wystarczająco swoich obowiązków w zakresie zapewnienia jej bezpieczeństwa, narażając ją na dalszą przemoc, przez co zostało naruszone jej prawo do życia i zdrowia, gwarantowane Konwencją).
Kto może złożyć skargę? Skargę może złożyć każda osoba, znajdująca się na terytorium państwa-strony Konwencji, której prawa gwarantowane Konwencją zostały naruszone., Osoba ta nie musi być obywatelem państwa, które naruszyło jego prawa. Skargę mogą też składać organizacje pozarządowe (stowarzyszenia, fundacje) grupy obywateli, osoby prawne (firmy, kościoły, partie polityczne). Skarga może być złożona osobiście, ale także przez upoważnionego przedstawiciela (adwokata, radcę prawnego).
Jakie są warunki dopuszczalności skargi?, dopiero po zakończeniu procedur przewidzianych prawem krajowym można wnosić skargę. (Np. jeśli w danej sprawie można się odwołać do sądu 2 instancji, to najpierw trzeba wykorzystać tę drogę i ewentualnie później skarżyć się do ETS-u). Jeśli w danej sprawie brak jest procedury odwoławczej, to wtedy skarga skierowana może być od razu., skargę może złożyć jedynie osoba pokrzywdzona, albo jej przedstawiciel;, skarga musi zostać złożona w terminie 6 miesięcy od ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie (od ostatecznego wyroku sądu, decyzji administracyjnej, itd.), w sprawie skargi nie może toczyć się obecnie lub w przeszłości postępowanie przed innym organem międzynarodowym;, skarga składana jest na formularzu i zawiera dane osoby skarżącej oraz nazwę państwa, przeciw któremu jest skierowana, zwięzłe opisanie stanu faktycznego, podanie artykułów Konwencji, które wg osoby skarżącej zostały naruszone, a także wskazanie, jakie procedury w sprawie zostały podjęte, podanie języka, w jakim ma zostać sporządzone postanowienie Trybunału., Skargę warto od razu napisać po angielsku lub francusku (są to dwa oficjalne języki Trybunału).
Ile to kosztuje? Skargę składa się bez konieczności opłacenia kosztów sądowych.
Warunki dopuszczalności skargi indywidualne
Są to te wymogi, od których spełnienia uzależnione jest, czy Trybunał rozpatrzy skierowaną do niego skargę co do jej meritum Warunki te wynikają z samej Konwencji europejskiej:

• skargę może wnieść jednostka, grupa jednostek lub organizacja pozarządowa;

• skarżący powinien być ofiarą naruszenia praw zagwarantowanych w Konwencji lub jej protokołach.

• skarga może jedynie dotyczyć naruszenia jednego lub więcej praw zagwarantowanych przez Europejską Konwencję Praw Człowieka lub któryś z jej protokołów dodatkowych. Konwencja gwarantuje prawa i wolności o charakterze obywatelskim i politycznym.

• naruszenia prawa lub praw musiała dokonać władza publiczna państwa-strony lub organ/osoba wykonująca działania zlecone przez państwo..;

• skarga nie może być oczywiście bezpodstawna. Jeżeli wstępne rozpoznanie sprawy nie wykaże, iż doszło do naruszenia praw konwencyjnych, to Trybunał nie będzie zobowiązany do dalszego zajmowania się nią;

• przed wniesieniem skargi do Trybunału muszą zostać wyczerpane krajowe środki odwoławcze. Postępowanie przed Trybunałem w Strasburgu przewidziane jest jedynie jako uzupełnienie środków prawnych dostępnych w każdym państwie, a nie ich zastąpienie. Ma on być używany wtedy, gdy organy krajowe nie radzą sobie z zapewnieniem przestrzegania Konwencji europejskiej. Przed wszczęciem postępowania przed Trybunałem skarżący musi najpierw wykorzystać możliwości istniejące w kraju. (odwołanie, apelacja, kasacja, itp.).

• skarga musi być wniesiona do Trybunału w terminie 6 miesięcy od wydania ostatecznej krajowej decyzji w sprawie. Termin na złożenie skargi do Trybunału liczy sie od daty nadania skargi na poczcie^. Termin ten z jednej strony umożliwia w miarę spokojne złożenie skargi do Trybunału w Strasburgu, a z drugiej strony nie pozwala na zbędne zwlekanie z podjęciem decyzji co do wykorzystania mechanizmu kontrolnego Konwencji;

• państwa, składając deklarację uznającą kompetencję byłej Komisji lub jurysdykcję poprzedniego Trybunału, mogły zastrzec, iż organy te będą mogły zajmować się sprawami dotyczącymi faktów zaistniałych po pewnej dacie. Przykładowo skargi przeciwko Polsce mogą dotyczyć tylko faktów zaistniałych po 30 kwietnia 1993 roku.

• skarga nie może być anonimowa - w formularzu skargi należy określić imię i nazwisko ofiary naruszenia, jej płeć, datę urodzenia, adres i obywatelstwo;

• skarga nie może być identyczna ze sprawą już rozpoznaną przez Trybunał, przy czym "identyczność sprawy" oznacza, że chodzi o nie dopuszczanie skarg w sprawach, w których już wcześniej zapadło orzeczenie Trybunału\

• nie można skorzystać ze skargi indywidualnej, jeżeli wcześniej sprawa została poddana innej międzynarodowej procedurze kontrolnej, np. Komitetowi Praw Człowieka ONZ czy Międzynarodowej Organizacji Pracy;

• prawa do skargi nie można nadużywać. przedstawienie w skardze fałszywych faktów celem wprowadzenia Trybunału w błąd

• w skardze musi wystąpić element znaczącego uszczerbku - od 1 czerwca 2010 (czyli daty wejścia w życie Protokołu 14) Trybunał uznaje za niedopuszczalną każdą skargę indywidualną, w której na podstawie analizy stanu faktycznego w sprawie stwierdzi, że skarżący nie doznał znaczącego uszczerbku.

• pierwszego zdania w art. 6 Konwencji: "Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd". Zdaniem Trybunału nawet jeżeli sąd krajowy nie przestrzegał przepisów prawa, nie stanowi to jeszcze naruszenia Konwencji. Oznacza to, że skarga, w której skarżący kwestionuje zasadność wyroku w świetle dotychczasowego orzecznictwa Trybunału zostanie uznana za niedopuszczalną. Takie stanowisko Trybunału niejednokrotnie kłóci się z dokonywaną przez wnoszących skargi do Trybunału interpretacją wyżej zacytowanego fragmentu art. 6 Konwencji decyzja o niedopuszczalności skargi jest ostateczna

• Skargę wnosi się bezpłatnie. Trybunał rozpoznaje sprawy bez pobierania opłat sądowych. Nie jest wskazane osobiste stawiennictwo skarżącego w Trybunale. Trybunał nie zasądza zwrotu kosztów sporządzenia wstępnej skargi przez prawnika

• 2 grudnia 2011 roku Trybunał uruchomił elektroniczny formularz umożliwiający potencjalnym skarżącym sprawdzenie dopuszczalności skargi. Ten nowy instrument nie pozostaje jednak bez kontrowersji, dlatego zgodnie ze wskazówkami samego ETPCz, formularz nie ma mocy wiążącej i niczego jeszcze nie przesądza.

7. Karta praw podstawowych UE- zbiór fundamentalnych praw człowieka uchwalony i podpisany w dniu 7 grudnia 2000 r. podczas szczytu Rady Europejskiej w Nicei w imieniu trzech organów Unii Europejskiej: Parlamentu, Rady UE oraz Komisji, powtórnie, z pewnymi poprawkami, podpisany przez przewodniczących tych organów podczas szczytu w Lizbonie 12 grudnia 2007 r. Moc wiążąca dokumentu została mu nadana przez Traktat lizboński podpisany 13 grudnia 2007 roku, który wszedł w życie 1 grudnia 2009 r.

Prace nad ustanawianiem fundamentalnych praw UE ruszyły w 1999 roku, w czasie posiedzenia Rady Europejskiej w Kolonii. Dokument ten miał zebrać "wspólną część podstawowych praw obywatelskich, które w tej czy innej formie są wpisane do konstytucji i innych aktów prawnych państw członkowskich UE, aby stworzyć spójny zestaw norm dla tworzenia przyszłego prawa UE". Po przegłosowaniu pomysłu w Parlamencie Europejskim zostało Komisji Europejskiej zlecone zadanie ustalenia kompromisowego tekstu Karty. Kartę tworzył 60-osobowy konwent składający się z przedstawicieli szefów państw i rządów UE, parlamentów krajowych, Parlamentu Europejskiego oraz Komisji Europejskiej.

W dniu 7 grudnia 2000 roku tekst Karty został przyjęty i podpisany przez premierów rządów wszystkich państw UE na szczycie w Nicei. Karta Praw Podstawowych wchodziła w skład Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy który ostatecznie nie został ratyfikowany. Traktat lizboński podpisany 13 grudnia 2007 roku nadaje moc prawną Karcie. Karta Praw Podstawowych zaczęła obowiązywać po tym, jak wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej ratyfikowały Traktat lizboński.

Rządy Wielkiej Brytanii, Polski i Czech ograniczyły dla swoich obywateli ochronę prawną Karty Praw Podstawowych poprzez przyjęcie dodatkowego protokołu, będącego częścią Traktatu lizbońskiego (zob. więcej Karta Praw Podstawowych w Polsce).
Nazwanie owego aktu "kartą" ma charakter tradycyjny. W ten sposób podkreśla się związek z aktami historycznymi, np. angielską Magna Charta Libertatum z 15 czerwca 1215 roku, której przyjęcie było przełomem w kwestii prawa i wolności

Karta Praw Podstawowych składa się z preambuły oraz 54 artykułów rozdzielonych między 7 rozdziałów:

1. Godność człowieka (art. 1-5):
   ochrona godności ludzkiej; prawo do życia (w tym zakaz orzekania i wykonywania kary śmierci); prawo do integralności cielesnej

2. Wolności (art. 6-19):
   prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego; prawo do poszanowania prywatności i życia rodzinnego; ochrona danych osobowych; prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny; wolność myśli, sumienia i religii; wolność przepływu informacji i wyrażania opinii;

3. Równość (art. 20-26):
   równość wobec prawa; zakaz wszelkiej dyskryminacji; poszanowanie różnorodności kulturowej, religijnej i językowej; równość płci ale przy dopuszczeniu "specyficznych korzyści dla płci niedostatecznie reprezentowanych";

4. Solidarność (art. 27-38);
   prawo pracowników do informacji i konsultacji; prawo do układów zbiorowych i wspólnych działań; prawo do pomocy społecznej i mieszkaniowej; prawo do dobrych warunków pracy;

5. Prawa obywatelskie (art. 39-46):
   prawo do głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego; prawo do głosowania i kandydowania w wyborach samorządowych; prawo składania skarg do Rzecznika Praw Obywatelskich;.

6. Wymiar sprawiedliwości (art. 47-50):
   prawo do rzetelnego procesu sądowego; domniemanie niewinności i prawo do obrony; zasada legalizmu i proporcjonalności w procesie karnym; ne bis in idem proce datur (nikt nie może być ścigany lub skazywany z powodu faktów, co do których został już uniewinniony lub skazany; nie może być sądzony dwa razy o to samo).

7. Postanowienia ogólne (art. 51-54):
   zakres stosowania Karty zakaz interpretacji Karty w sposób uszczuplający prawa człowieka gwarantowane przez inne akty prawa międzynarodowego; zakaz nadużycia praw

8. Trybunał Sprawiedliwości UE (potocznie: Europejski Trybunał Sprawiedliwości;  - instytucja sądownicza UE i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, z siedzibą w Luksemburgu. Składa się z trzech organów sądowniczych: Trybunału Sprawiedliwości, Sądu i Sądu do spraw Służby Publicznej. Trybunał został ustanowiony w 1952 r., na mocy Traktatu Paryskiego (1951) zawartego przez członków Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Na początku składał się z siedmiu sędziów. Każdy z sześciu krajów członkowskich był reprezentowany przez swojego sędziego, a siódmy przechodnio był reprezentantem jednego z trzech największych państw (RFN, Francji lub Włoch) Nieparzysta liczba sędziów zapewniała uniknięcie orzekania remisu. Trybunał Europejski stał się instytucją Wspólnot, kiedy na mocy Traktatów Rzymskich ustanowiono Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom). Choć wszystkie trzy Wspólnoty były wyodrębnione od siebie organizacyjnie, na mocy umowy o wspólnych instytucjach z 25 marca 1957 roku oraz Protokołu o statucie Trybunału Sprawiedliwości objął swoją jurysdykcją sprawy wszystkich trzech Wspólnot. Trybunał Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali stał się Trybunałem Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich. Gdy w 1992 r. Traktat z Maastricht stworzył Unię Europejską, nazwa sądu nie uległa zmianie, tak jak w przypadku innych instytucji. W 1997 r. Konwencja została zastąpiona przez Traktat Amsterdamski gdzie jasno określono kompetencje i obowiązki Trybunału Sprawiedliwości. Ustanowiony jako oficjalny sąd Wspólnoty Europejskiej w 1988r.

.; gwarantuje jednolite przestrzeganie prawa europejskiego we wszystkich państwach UE, kontroluje wypełnianie zobowiązań prawnych przez państwa i instytucje oraz rozstrzyga spory prawne między państwami, instytucjami, osobami prawnymi i fizycznymi; po jednym sędzi z każdego kraju członkowskiego ale zazwyczaj zasiada jako „Wielka Izba” złożona z 13 sędziów; Trybunał wspomaga 8 „rzeczników generalnych” przedstawiających bezstronne opinie; sędziowie i rzecznicy są mianowani przez rządy państw na 6-letnią, odnawialną kadencję; od 1988 r. przy Trybunale działa Sąd Pierwszej Instancji odpowiedzialny za wydawanie orzeczeń w niektórych sprawach (po 1 sędzi z każdego kraju); Sąd ds. Służby Publicznej UE rozstrzyga spory między UE a urzędnikami jej służby publicznej; sędziowie wybierają spośród siebie sędziów przewodniczących na odnawialną 3-letnią kadencję; 5 najbardziej powszechnych rodzajów spraw rozstrzyganych przez Trybunał to: odesłania prejudycjalne, skargi na uchybienie zobowiązaniom, skargi o unieważnienie, skargi na zaniechanie działania, powództwa o odszkodowanie; skargi wnoszone są do Trybunału przez sekretariat, a postępowanie składa się z 2 etapów: procedury pisemnego oświadczenia oraz jawnej rozprawy.

---