KSZTAŁCENIE WYZWALAJĄCE WŁODZIMIERZA PUŚLECKIEGO
Rola ucznia - jak postuluje W. Puślecki - jest nienaturalnie narzucona dziecku, przypisana mu przez dorosłych.
Nieliczenie się z przeżyciami dzieci, obarczonych rolami uczestników celowo zorganizowanego procesu dydaktycznego, odbija się ujemnie na ich osobowości, stanowi źródło lęków, zaburzeń psychicznych, nieśmiałości i niepowodzeń szkolnych. Stoi to w wyraźnej opozycji do tworzywa człowieczeństwa w człowieku, którym jest wolność, miłość, serce, wierność i nadzieja oraz pierwotnych relacji międzyosobowych podnoszących do najwyższej rangi wytrwałość i wolę trwania z, dla i wobec drugiego człowieka.
Takie podejście realizuje kształcenie wyzwalające, które zakłada przede wszystkim podmiotowe postrzeganie człowieka. Każdy zatem winien widzieć siebie jako podmiot swojego postępowania, cele własne jako przedmiot swoich tendencji, świat wokół jako szansę swoich możliwości. Założenie to może być realizowane w szkole, która będzie zachęcać do innowacji, twórczości i zmieniania świata, który nas otacza.
Puślecki uważa, że kształcenie wyzwalające powinno przejawiać się we wspieraniu przez szkołę nieograniczonego rozwoju zainteresowań i zdolności uczenia się uczniów. Pogląd ten ewoluuje w dynamiczny system dydaktyczny, którego elementami składowymi są: dezyderaty edukacji
(o charakterze ogólno - wychowawczym i dydaktycznym), upodmiotowujące zajęcia dydaktyczne,
w których punktem wyjścia jest zaprezentowanie uczniom potrzeby samorealizacji czy zainteresowania, oferowane uczniom do wyboru podmiotowe cele kształcenia oraz intencjonalne i samodzielne działania uczniów powiązane z samokontrolą, samooceną i ponoszeniem odpowiedzialności za wyniki tych działań.
U podstaw kształcenia wyzwalającego leży spełnianie warunków zapewniających wspieranie
w atmosferze wolności zewnętrznej i wewnętrznej, pozbawionej lęku, współodpowiedzialności oraz współpartnerstwa - wielostronnej aktywności ucznia, która przyczynia się do jego rozwoju jako osoby. Spełnianie tych warunków obejmuje eliminowanie z tego procesu czynników blokujących autentyczną,
czyli podmiotową aktywność ucznia.
Warunkiem zaistnienia takiego nauczania musi być stałe komunikowanie się i interakcja na linii nauczyciel - uczeń, który jest pełnoprawnym uczestnikiem procesu kształcenia. To oddziaływanie służy wspieraniu ucznia przez nauczyciela, budzeniu i rozwijaniu jego aktywności emocjonalnej, umysłowej
i psychomotorycznej. Konkretyzując - idzie o to, by w tym procesie istniał klimat sprzyjający uczniom
w uzyskiwaniu:
zdolności samodzielnego podejmowania działań z poczuciem pełnej odpowiedzialności za ich wynik
zdolności inteligentnego wyboru celu działania i umiejętności kierowania swym zachowaniem, zdążającym do osiągnięcia tego celu
zdolności krytycznego oceniania
zdolności przystosowania się do nowej sytuacji problemowej
zdolności wykorzystania w sposób twórczy swych doświadczeń
zdolności do współpracy z innymi osobami
umiejętności pracy nie tylko dla uzyskania aprobaty innych, lecz dla osiągnięcia własnych, a zarazem prospołecznych celów
zdolności wpływania na proces uczenia się
zdolności twórczego i przekształcającego uczenia się