Ekonomia to nauka o procesach gospodarczych, produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji środków zaspokajania potrzeb ludzkich.
Ekonomia wykrywa i opisuje prawa ekonomiczne, prawidłowości rządzące procesami gospodarczymi. Przedmiotem zainteresowania ekonomi jest gospodarowanie (działalność gospodarcza ludzi) * Funkcje ekonomi 1) poznawcza dostarczanie wiedzy o zjawiskach i procesach gospodarczych, o rządzących nimi prawidłowościach oraz ich przyczynach i skutkach 2) aplikacyjna ustalenia ekonomii i wynikające z nich wnioski dostarcza wskazówek przydatnych w działalności gospodarstw domowych i przedsiębiorstwach państwowych. Działy ekonomii 1) Mikroekonomia - nauka badająca elementy tworzące gospodarkę takie jak gospodarstwo domowe, przedsiębiorstwa, sektory, gałęzie gospodarki, rynki określonych produktów i usług.
2) Makroekonomia - nauka o gospodarce jako całości. Produkcja i czynniki produkcji *produkcja działalność ludzka polegająca na wytworzeniu różnych środków niezbędnych do zaspokajania ludzkich potrzeb *otrzymane w skutek działalności produkcyjnej człowieka dobra określa się mianem produktu *proces produkcji możliwy jest dzięki wykorzystaniu czynników produkcji (pracy, ziemi, kapitału). Gospodarowanie i rachunek ekonomiczny : *Ograniczoność zasobów stanowi podstawowe uwarunkowanie prowadzenie działalności gospodarczej przez człowieka i jest istotną cechą rzeczywistych gospodarek *Ograniczoność możliwości produkcyjnej *Wybór *Koszt alternatywny- to co byśmy zarobili nie robiąc nic (np. zasiłek dla bezrobotnych ale tracimy doświadczenie i emeryturę). Rynek całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają * rynek produktów i usług konsumpcyjnych oraz rynek czynników produkcji ziemi pracy i kapitału- kryterium przedmiot obrotu * rynek lokalny regionalny krajowy, międzynarodowy- kryterium geograficzne. Popyt na dane dobro to ilość tego dobra, jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie. Popyt jest funkcją *ceny dobra, *dochodu nabywców, *cen dóbr komplementarnych i substytucyjnych *oczekiwane zmiany sytuacji na rynku *preferencje nabywców i ich liczebność. Nietypowe reakcje popytu na zmianę ceny dóbr konsumpcyjnych : *popyt doskonale nieelastyczny (sztywny) - popyt nie reaguje na zmiany ceny dobra *popyt doskonale elastyczny -popyt reaguje na zmiany ceny krańcowe elastycznie jest to teoretyczna sytuacja rynku doskonałego *popyt spekulacyjny - wzrost ceny dobra niesie za sobą wzrost popytu na to dobro gdyż konsumenci przewidują znaczy wzrost ceny tego dobra. Poza cenowe determinanty popytu na dobro 1) zmiany dochodu konsumenta (przesuniecie krzywej popytu w prawo lub lewo) 2) zmiany cen dóbr substytucyjnych (wzrost ceny jednego dobra podnosi popyt na drugie dobro, które staje się relatywnie tańsze) 3)zmiany cen dóbr komplementarnych (wzrost ceny dobra powoduje spadek popytu na to dobro).
Podaż danego dobra stanowi ilośc tego dobra zaoferowaną przez producenta do sprzedaży po danej cenie w określonym czasie. Podaż jest funkcją *ceny dobra*kosztu wytworzenia*rentowności produkcji dóbr substytucyjnych*czynniki naturalne* Poza cenowe determinanty podaży *koszty wytworzenia (zmiana kosztów produkcji może być skutkiem zmiany cen czynników wytwórczych zmianami technologii i organizacji produkcji, a także zmianami polityki ekonomicznej rząd, wzrost kosztów produkcji przy danej cenie produktu oznacza spadek rentowności tej produkcji, co skłania producentów do jej ograniczenia i odwrotnie (przesuniecie krzywej podaży w lewo lub prawo). Mechanizm rynkowy Istota mechanizmu rynkowego jest gra podaży i popytu, w wyniku których kształtuje się cena na dobro stanowiące przedmiot sprzedaży. Równowaga rynkowa *stan równowagi rynkowej to sytuacja w której podaż dobra jest równoważna popytowi na to dobro*w sytuacji gdy cena dobra jest wyższa niż cena równowagi pojawia się nadwyżka dobra co oznacza że popyt będzie mniejszy od podaży (konkurencja między sprzedającymi doprowadza do obniżenia ceny dobra przy jednoczesnym wzroście popytu na to dobro i spadku jego podaży)*w sytuacji gdy cena dobra będzie niższa od ceny równowagi na rynku pojawi się niedobór dobra, popyt będzie większy niż podaż. Teoria wyboru konsumenta *w teorii ekonomi przedmiot wyboru konsumenta to koszyk konsumpcyji*koszyk konsumpcji stanowi kompletną zamkniętą listę dóbr i usług, które są wybierane przez konsumenta*przy założeniu że koszyk składa się z dwoch dóbr 1 i 2 kompletny koszyk konsumpcyjny zapiszemy jako X=(x1,x2) x1-ilosc jednostek 1dobra, x2-ilosc jednostek 2dobra *graficzny obraz preferencji konsumentów co do wyboru koszyków konsumpcyjnych określany jest jako krzywa obojętności*krzywe obojętności składają się ze wszystkich koszyków dóbr, które w porównaniu z określonym koszykiem są obojętne dla konsumenta(tak samo dobre dają mu ten sam poziom użyteczności całkowitej) Na każdej wyższej krzywej klient zwiększa swoje zadowolenie. Równanie ograniczenia budżetowego: M=x1p1+x2p2 M-dochód x1-dobro1 x2-dobro2 p1-cena dobra1 p2-cena dobra2 Ekonomiczny model wyboru zakłada, że konsument wybiera najlepszy koszyk spośród dostępnych w ramach jego ograniczeń budżetowych. Optymalny koszyk- stycznośc krzywej budżetowej z krzywą obojętności najniższą. Optymalny wybór, gdy konsumpcja jednego dobra =0. Gdy cena wzrasta krzywa przesuwa się bliżej początku układu, gdy maleje krzywa przesuwa się dalej od początku układu .Technologia produkcji produkcja polega na łączeniu różnych czynników produkcji w celu uzyskania określonej ilości produktów. Przedsiębiorca, którego celem jest maksymalizacja zysków, dązy do racjonalnego wykorzystania czynników produkcji. Czynnikami produkcji określane są nakłady ponoszone przez przedsiębiorców na produkcję. Zbiór wszystkich kombinacji nakładów który obejmuje technicznie wykonalne sposoby produkcji to zbiór produkcyjny.
Zależność między wielkością produkcji a nakładami poniesionymi na jej uzyskanie wyraża funkcja produkcji y=f(xzxkxp) xz-nakład czynnika ziemi xk-nakład czynnika kapitału xp-nakład czynnika pracy. Izokwanty technologia o stałym stosunku nakładów czynników i o nakładach czynników produkcji będących substytutami doskonałymi. Rodzaje czynników produkcji *stałe czynniki produkcji (nakładu nie można zwiększyc w danym okresie np. grunty, budynki)*zmienne czynniki produkcji(podaż może być zwiększona w danym okresie szybko, bez dodatkowych inwestycji). Technologie w krótkim i długim okresie *w okresie krótkim przynajmniej jeden czynnik produkcji jest stały.Produkcja wzrasta wyłącznie przez użycie większej ilości zmiennych czynników produkcji.*Okres długi cechuje się tym, że wszystkie czynniki są traktowane jako zmienne.Prawo malejących przychodów *produkt krańcowy-wyrażenie obrazujące przyrost produktu całkowitego związany ze zwiększeniem nakładów czynnika zmienionego o jednostkę MPx=deltay/delta *prawo malejącego produktu krańcowego produkt krańcowy czynnika zmienionego będzie spadał w miarę dodawania kolejnych jednostek tego czynnika(całkowity produkt wzrasta, ale wg malejącej stopy)*Techniczna stopa substytucji TRS mierzy stopień wymiany między dwoma nakładami czynników produkcji. Wyraża stopę wg której producent będzie musiał zastępować jeden nakład czynnika drugim, aby utrzymać produkt na stałym poziomie TRS(x1x2)=deltax2/deltax1=-MP1(x1x2)/MP2(x1x2) * zasada malejąca, w miarę powiększania nakładu czynnika x1 i dopasowania nakładu czynnika x2 tak, by produkcja została na tym samym poziomie TRS(x1x2) spada. Korzyści/efekt skali *stałe przychody ze skali(rozmiary produkcji powiększają się w takim samym tempie jak nakłady czynników produkcji)*rosnące przychody ze skali(procentowy wzrost rozmiarów produkcji jest większy od procentowego wzrostu nakładu czynników produkcji)*malejące przychody ze skali(rozmiary produkcji rosną wolniej niż nakłady czynników produkcji). Maksymalizacja zysku Zysk-w przedsiębiorstwie definiowany jest jako przychody pomniejszone o koszty ∏=∑p1y1- ∑w1x1 y-ilość wytworzonych wyrobów x-zużyte nakłady, p-cena wyrobów, w-cena nakładów. Krótkookresowa maksymalizacja zysków w krótkim okresie producent będzie maksymalizował zyski poprzez maksymalizację różnicy między przychodami ze sprzedaży produkcji a nakładami *Jeżeli przekształcimy wyrażenie określające poziom zysku przedsiębiorstwa otrzymamy równanie linii jednakowego zysku y=∏p+(w2p)x2+(w1p)x1 Linia jednakowego zysku prezentuje wszystkie kombinacje nakładów i produktów, które przynoszą ten sam poziom zysku(izozyska)
*Problem maksymalizacji zysków sprowadzał się będzie do znalezienia takiego punktu na krzywej produkcji któremu będzie odpowiadała najwyżej położona linia jednakowego zysku.*Implikacje Mp1=w1/p Jeśli wzrośnie cena nakładu czynnika 1(w1) zwiększy się nachylenie linii jednakowego zysku, co spowoduje przesunięcie punktów styczności w lewo (optymalna wielkość nakładu czynnika 1 zmniejszy się)*Jeśli spadnie cena produkcji spowoduje to zwiększenie*Warunek optymalny wyboru czynnika 1 PMP1(x1x2)=w1 *Problem maksymalizacji zysku w drugim okresie będzie sprowadzal się do następującego warunku maxx1x2[pf(x1x2)-w1x1-w2x2] Warunki dla optymalizacji zysku PMP1(x1x2)=w1 oraz PMP2(x1x2)=w2
Minimalizacja kosztów koszty w przedsiębiorstwie w wyrażeniu ekonomicznym obejmują wszystkie nakłady ponoszone w związku z daną działalnością gospodarczą C=∑w1x1 x-ilość zużytych nakładów w- cena nakładów *Poziom kosztów C produkcji y będzie zależał od cen nakładów czynników w1w2 oraz rozmiarów produkcji minx1x2=(w1x1+w2x2) *koszt C produkcji należy przedstawić następującym równaniem C=w1x1+w2x2 *Jeśli przekształcimy wyrażenie określające poziom kosztu C przedsiębiorstwa otrzymamy równanie linii jednakowego kosztu x2=C/w2+(w1/w2) (izokoszta) *Problem minimalizacji kosztów sprowadzał się będzie do znalezienia takiego punktu na izokwancie, któremu będzie odpowiadało możliwie najniżej położona linia jednakowego kosztu (ograniczenie technologiczne dane jest wzorem f(x1x2)=y) Oznacza to że w punkcie styczności obu krzywych nachylenie izokwanty i izokoszty muszą być sobie równe -MP1(x*1x*2)/MP2(x*1x*2)=TRS => (x*1x*2)=-w1/w2 Efekty skali *Technologia wskazuje rosnące, malejące lub stałe przychody względem skali, gdy odpowiednio f(tx1tx2) jest większa mniejsza lub równa tf(x1x2) dla każdego t0 *Istnieje więc zależnośc między rodzajem korzyści skali a kształtowaniem się funkcji kosztów produkcji
Elastyczność cenowa Ecp=deltaPp/Pp:deltac/c Ecpp -miarą siły reakcji popytu na cenę będzie współczynnik elastycznośc cenowej popytu będzie on prezentował procentową zmianę popytu *Ecpp=0 sztywny popyt nie reaguje na zmianę ceny *Ecpp=1 elastyczny, popyt zmienia się proporcjonalnie Ecpp<1 zmiany ceny są większe *Ecpp>1popyt wysoce elastyczny *Ecpp=nieskończonośc popyt doskonale elastyczny *Elastycznośc dochodowa popytu prezentuje reakcję popytu na zmianę dochodu. Miarą jest współczynnik elastyczności dochodowej popytu Edyp=deltaPp/Pp:delta/D *Edpp porównywane do zera wyznacza rodzaj dóbr Edpp >0 normalne produkty Edpp<0 podrzędne produkty (wyższe jakościowo substytuty) Edpp>1 dobro wyższego rzędu Edpp<1 dobro podstawowe. *Każde dobro ma 2 charakterystyki. Elastycznośc mieszana cenowa Pp reakcja popytu na dobro x wywołaną zmianą ceny dobra substytucyjnego lub komplementarnego. Siły tej reakcji będzie mierzył współczynnik elastyczności mieszanej cenowej popytu EMcpp=deltaPpx/Ppx:deltach/cy >0 ->dobra substytucyjne <0 dobra komplementarne. Podaż analogicznie