„Opisowa metodologia badań psychologicznych. Studia i przykłady.”
WSTĘP
Źródła i początki metodologii: luźna refleksja na temat sposobu uprawiania nauki i przeprowadzania badań.
Później - bardziej systematyczna ocena efektywności badań naukowych oraz skuteczności zaleceń lub wskazań formułowanych na ich podstawie - metodologia opisowa (deskryptywna).
Metodologia opisowa (deskryptywna) - opisuje postępowanie badacza i stara się je zrekonstruować, wskazując na jego cele, związek z przedmiotem zainteresowania, kolejne etapy, użyte środki, zastosowane sposoby oraz osiągnięte wyniki. Dostarcza wskazówek gdzie szukać rozwiązań, zachęca do samodzielnego myślenia, pokazuje, co nie jest warte zachodu.
Później stworzono metodologię dyrektywną - jej ambicją jest kierowanie czynnościami badacza w całym procesie badań - od wyboru tematu i sformułowania problemu, poprzez dobór zmiennych, narzędzi, aż po analizę wyników i sformułowanie wniosków.
Metodologia opisowa i dyrektywna są w stosunku do siebie komplementarne.
Zaniedbywanie metodologii deskryptywnej wpływa ujemnie na wyniki procesu dydaktycznego.
W Polsce w ciągu minionych 20 lat - rozbudowa programu w zakresie kształcenia w zakresie metodologii badań psychologicznych. Poprawa także w literaturze przedmiotu (zaplecze dydaktyczne)
Jednak przyrost liczby publikacji metodologii normatywnej nie szedł w parze z pojawieniem się publikacji z obszaru metodologii opisowej.
Większość europejskich psychologów znajdzie pracę w tzw. Praktyce, nie w ośrodkach akademickich. W praktyce także potrzebna jest metodologia. Praktyka coraz częściej zgłasza zapotrzebowanie na prowadzenie tzw. Badań stosowanych.
Do zrozumienia metodologii potrzebna jest znajomość jej genezy.
Podstawami metodologii są: statystyka, psychologiczna teoria, logika, epistemologia.
Świadomość metodologiczna - jej ważnym elementem jest możliwie dokładna wiedza o korzeniach i rozwoju rozmaitych sposobów uprawiania psychologii, czyli o rozwoju jej metodologii.
W. Wundt (1908), jego uczeń - H. Munsterberg (1892), K. Buhler (2000) - ich prace są przykładem wnikliwej i systematycznej refleksji metodologicznej, która była motorem rozwoju psychologii. W tych pracach spotykamy się z poglądami o podstawowym znaczeniu dla psychologii i jej roli w życiu społecznym.
Wundt, Munsterberg, Buhler - psychologia nie może ograniczyć się do badania abstrakcyjnych zmiennych, przedmiotem jej badań muszą być problemy społecznie aktualne, należy je rozpatrywać i badać uwzględniając ich odmienność i różnorodność, specyfikę odległą od teoretycznych zmiennych poddawanych zabiegom eksperymentalnym w laboratorium psychologicznym.
Metodologia jest niezbędna wszędzie tam, gdzie zamierzamy naukę tworzyć oraz tam, gdzie chcemy naukę zastosować i wykorzystać do rozwiązania problemów praktycznych, poprawienia jakości ludzkiego życia.
K. Lewin - „był najlepszym praktykiem wśród teoretyków, a zarazem znakomitym teoretykiem wśród praktyków” - tak powinien funkcjonować wg niego psycholog w przyszłości.
W praktyce jest potrzebne optymalne przygotowanie w zakresie metodologii, przede wszystkim tam metodologia musi być tym, co nazywamy wiedzą gorącą.
Aktualny model uprawiania metodologii b.p. - w latach 60. i 70. XX wieku, chronił psychologię polską przed uleganiem niepożądanym wpływom ideologicznym. Przyczynił się do zacieśnienia kontaktu z psychologią zachodnią, a tym samym do wypełnienia luk w zakresie wykształcenia powstałych już po zakończeniu II wojny światowej. Takie funkcje spełniał do XX w.
Współcześnie, szczególnie po przystąpieniu Polski do Uni Europejskiej psychologia i psychologowie odkrywają przed sobą nowe horyzonty.
Każde pytanie stawiane w psychologii , jest „Ktosiowe” - jest pytaniem, które formułuje konkretna osoba w odniesieniu do konkretnej sytuacji. Każde pytanie ma charakter indywidualny.
Psychologowie coraz częściej uznają popularne dyrektywy metodologiczne za mało przydatne i czują się zmuszeni formułować własne programy działania. Metodologia opisowa informuje ich o tym jak w podobnych sytuacjach postępowali inni.