Struktury narracyjne u Fleminga
Ian Fleming jest autorem serii kryminałów o Agencie 007 Jamesie Bondzie.
W 1953 roku powstał Casino Royale. Jak wiadomo, pisarz żeby rozpocząć swoją przygodę z powieścią akcji, musiał odwołać się do bardziej doświadczonych pisarzy. Na cel wziął sobie Spillane'a.
W jego pierwszej powieści Casino Royale widać wyraźnie 2 zapożyczone elementy:
1) Pojawia się kobieta, która rozkochuje w sobie Bonda lecz okazuje się wrogim szpiegiem
. W powieściach Spillena Bond by ją zabił. A u Fleminga kobieta zachowuje twarz i zabija się sama. A Bond zamiast rozpaczać w ułamku sekundy się odkochuje i mówi do centrali: Nie żyje ta dziwka”
2) Bond po raz pierwszy zabija.
Są 2 wyjścia Bonda gryzie sumienie i zapada w nerwice, natomiast w Casino Royale Bond jest nieczuły na zabijanie.
Sytuacja kiedy Bond zostaje schwytany przez wrogów. Potraktowany prądem, ciągłe bicie, omal nie stracił dziewczyny, trafia w końcu do szpitala gdzie rozmawia z kolegą o swoich wątpliwościach czy to co robi ma sens, przeżywa pewien rodzaj kryzysu. Jego rozważania zostają uporządkowane przez kolegę CYTAT….. ten cytat określa charakter Bonda. Inne jego cechy charakterystyczne to blizna na policzku, okrutny uśmiech, i to ze uwielbia dobrą kuchnie.
Struktury narracyjne sprawiające że powieści o Bondzie osiągnęły sławę.
Opozycja charakterów i wartości:
- Bond - M
- Bond - Czarny charakter
- Czarny charakter - kobieta
- Kobieta - Bond
- Wolny świat - związek radziecki
- Wielka Brytania - kraje nieanglosaskie
- obowiązek - poświęcenie
- Chciwość - Ideał
- Miłość - śmierć
- Improwizacja - planowanie
- Luksus - wyrzeczenia
- Natura wyjątkowa - umiar
- Perwersja - niewinność
- lojalność - nielojalność
W Bond - M mamy do czynienia z podrzędnością i nadrzędnością. M to jest zagadkowa postać która posiada wszystkie informacje, i to ta postać wyznacza zadanie Bondowi. Czasami M już zna wynik poczynań Bonda, to M dyktuje warunki w tej grze, jego słowo jest niepodważalne, w nim skupiają się wartości jak obowiązek, ojczyzna ( Anglia) , planowanie, i Umiar.
Bond jest przedstawiony jako normalna postać, sprawna fizycznie, odważna, bystra, lecz niczego nie ma w nadmiarze, natomiast wierność w powierzone zadanie daje mu energie do realizacji wszystkich zadań.
To Bond reprezentuje urodę i męskość natomiast czarny charakter brzydotę i aseksualność. (przykłady) Czarny charakter ma zawsze jakieś niejasne pochodzenie, ale za to pełen inwencji, zdolności organizacyjnych, prowadzi swój interes, jest bogaty, i za wszelką cenę chce zaszkodzić wolnemu światu. Do czarnego charakteru możemy przypisać wartości: Związek Radziecki i kraje nieanglosaskie, chciwość, planowanie, luksus, natura wyjątkowa, perwersja, nielojalność.
Opozycja miłość - śmierć jest perfekcyjnie widoczna w relacji Kobieta - czarny charakter. To kobieta jest porywana, gwałcona i przetrzymywana przez czarny charakter, jest całkowicie od niego uzależniona. Taki stały schemat tej relacji jest następujący:
dziewczyna jest piękna i dobra
stała się oziębła i nieszczęśliwa z powodu ciężkich doświadczeń z młodości
zależna od czarnego charateru
dzięki spotkaniu z Bondem staje się lepsza
Bond zostaje jej kochankiem
Umiera
2) Sytuacja w grze i intryga jako partia szachów
Intryga występuje w powieści jako gra: Bond pokonuje czarny charakter, Bond pokonuje kobietę, czarny charakter pokonuje kobietę, Wolny świat pokonuje Związek Radziecki, Anglia pokonuje kraje nieczyste, śmierć pokonuje miłość, Umiar pokonuje Naturę wyjątkową.
Fleming opisuje 2 charakterystyczne sytuacje w grze:
- Podróż: samochodem (nowoczesny), pociągiem (najczęściej XIX wieczny), samolotem i statkiem, najczęściej szybka jazda nadająca tempo akcji. A kiedy podróż się kończy i wszystkie możliwości się wyczerpią jedna ze stron daje mata
- Posiłek: Bond uważnie wybiera dania, zanim zacznie jeść przygotowywuje się dokładnie jak do gry.
Trzeba zaznaczyć że w powieściach o Bondzie gry hazardowe są charakterystyczne. Zawsze Bond wygrywa z czarnym charakterem.
U Fleminga istnieje stały schemat powieści jako gry:
A. M wykonuje ruch i daje zlecenie Bondowi
B. Czarny charakter wykonuje ruch i pojawia się przed Bondem
C. Bond wykonuje pierwszy ruch i daje mata czarnemu charakterowi lub odwrotnie.
D. Kobieta wykonuje ruch i pojawia się przed Bondem.
E. Bond uwodzi kobietę, staje się jej kochankiem.
F. Czarny charakter więzi Bonda ( z kobietą lub bez)
G. Czarny charakter torturuje Bonda (czasami też kobietę)
H. Bond pokonuje Czarny charakter
I. Bond ma romans z kobietą, którą później traci.
Należy pamiętać że schemat ten nie koniecznie musi być tak uporządkowany i w każdej powieści kolejność posunięć może być inna. Np. w Golgfinger to najpierw Bond spotyka czarny charakter i daje mu mata a później dostaje zlecenie od M.
W powieściach Fleminga przyjemność czytania polega na uczestnictwie w grze, a elementy, zasady i wynik tej gry się zna. Podobnie jak w meczu piłki nożnej.
3) Ideologia manichejska
Jeśli chodzi o powieści Fleminga można zauważyć elementy rasizmu, faszyzmu, kult jednostki, przemocy. Fleming uważał Brytyjczyka za człowieka wyższej rasy, był antykomunistą, przedstawiając Rosje jako największe zło. Fleming charakteryzuje swoje postacie nie pod względem ideologicznym lecz wg zasad retoryki, która odwołuje się do przekonań większości ludzi.
Fleming konstruując mechanizm narracyjny odnosi się do elementów archetypowych czyli tych samych co są np. w bajkach w tym przypadku:
M jest Królem, Bond jest rycerzem, czarny charakter jest smokiem, kobieta księżniczką. Czyli król zleca zabicie smoka, rycerz się na to decyduje, zabija smoka uwalnia księżniczkę.
Mitologiczne są np. nazwiska bohaterów, które ukazują charakter postaci. Np. czarny charakter (hazardzista) nazywa się Le Chiffre, komunista (Red) ten co ma obsesje na punkcie złota- Goldfinger. Fleming twierdzi że nazwisko Bond zostało wybrane przypadkiem. Ale wszystkim Bond kojarzy się z Bond street, i bonami skarbowymi.
Wiadome jest dlaczego te powieści osiągnęły sukces, odwołują się do podświadomości i skojarzeń czytelnika.
4) Techniki literackie
W powieściach o Bondzie można zauważyć że autor posługuje się wrażliwością na słowo, prostotą, i wyczuciem. W jego stylu widać pewien rodzaj sztuki. Jak wiadomo przekład i tłumaczenie nigdy nie oddaje wyrazu oryginału. Np. przy opisach śmierci, CYTAT wszystko opisuje realistycznie, z dokładnością, szczegółowo, posługuje się wyraźnymi obrazami. Niekiedy Fleming skupia się zbytnio na mało ważnych wydarzeniach np. opis przedmiotów, pejzaży, gestów. W thunderball jedna czwarta książki to opis bioterapii jakiej poddaje się Bond, opis samej paczki papierosów zawiera 5 stron. Za to opis wydarzeń np. napadu na Fort Knox, jest krótki i pobieżny. Ta technika jest zrozumiała gdyż obszerny opis dotyczy tego z czym każdy człowiek ma na co dzień do czynienia, np. trzymanie kierownicy, oglądanie auta, i te aspekty są bliższe czytelnikowi niż np. wtargnięcie do Fort Knox (gdzie wiadomo, że nikt tego nie zrobi). Czytelnik utożsamia się i przywiązuje uwagę do rzeczy możliwych i realistycznych np. z tym kto prowadzi motorówkę a nie kradnie bombę atomową.
Przyjemność czytania powieści o Bondzie wynika z tego co jest oczywiste i zwyczajne i odprężające.
5) Literatura jako kolaż
Fleming posługuje się specyficznymi opisami , tworzy proste intrygi gdzie jest przemoc, opozycje jak z bajki w ten sposób tworzy powieści kultury masowej. Opisując kobiety, dna morza, słońce, ociera się niekiedy o kicz. Kiedy chcemy przeczytać powieść Fleminga wyszukując się jego stylu, zastanawiamy się czy on tworzy sztukę czy może ściągą te teksty.
Np. z opisów XIX wiecznych militaryzm = nacjonalizm, rasizm = kolonializm, zamiłowanie do dużych hoteli, luksus to styl Bell Epoque. Motyw podróży Orient Expresem (gdzie czeka nas miłość i śmierć) może być ściągnięte z literatury romantycznej i postromantycznej. Upodobanie do egzotyki, opis roślin ściągnięte z Huysmana „la-bas”.
Lub samo przedstawienie Bonda: okrutny uśmiech, męska piękna twarz, blizna na policzku, kosmyk włosów co wiecznie opada na czoło, miłość do luksusu opis podobny do Paula Fevala w „ Les mysteres de Londres”. Fleming jest na tyle twórczy że tworząc obraz kobiety posłużył się wizerunkiem młodej, pięknej, nieszczęśliwej i prześladowanej i dodaje do niech cechy brutalnego i okrutnego tyrana. Literacki kolaż polega na ironizacji jak i nasyceniu emocjami. Dzięki temu dzieła Fleminga pozwalają uciec od rzeczywistości jest to produkt wysokiej klasy rzemiosła narracyjnego. Wyzwala elementy psychologiczne, i jest subtelnym wytworem kultury masowej.
http://rapidshare.com/files/318526484/Zdjae_cia-0096.jpg.html