PRAWO RZECZOWE nr pyt. 6
OCHRONA POSIADANIA
1. Wstęp
Próbowano uporządkować stosunki dotyczące władania rzeczą, bowiem ochrona sądowa nie spełniała tego zadania. Powstało więc pozasądowe postępowanie interdyktowe oparte na autorytecie i na imperium przedstawicieli władzy państwowej.
Powstała w ten sposób odrębna ochrona samego posiadania tzw. OCHRONA POSESORYJNA; niezależna od ochrony petytoryjnej.
Możliwości utrzymania się przy posiadaniu rzeczy były określone w edykcie lub w zarządzeniu pretora - kto przekroczył zakaz pretora narażał się na postępowanie sądowe ex interdicto, w którym sędzia badał tylko fakty i nakładał na sprawcę kary pieniężne i obowiązki odszkodowawcze.
Interdykty posesoryjne określały granicę dopuszczalnej pomocy własnej i były skutecznym środkiem represji przeciw ich przekroczeniom.
Objęci ochroną posesoryjną byli wszyscy posiadacze suo nomine.
2. Wyjątek
POSSESSIO VITIOSA - Z ochrony posesoryjnej pretor z reguły wyłączał posiadaczy wadliwych.
Posiadanie wadliwe = posiadanie nabyte od przeciwnika siłą albo potajemnie, albo w sposób prekaryjny. (precario = sprzeniewierzenie się obowiązkowi zwrotu rzeczy otrzymanej we władanie, ale z zastrzeżeniem możliwości odwołania w każdej chwili przez udzielającego)
Istotne tylko wobec przeciwnika - wobec osób postronnych nie miało znaczenia
Pozbawienie posiadaczy wadliwych ochrony polegało głównie na DOZWOLONEJ POMOCY WŁASNEJ = poszkodowani przez zabór dokonany w sposób wadliwy mogli utracone w ten sposób mienie odebrać siłą
3. Rodzaje interdyktów posesoryjnych
a) INTERDICTA RETINENDAE POSSESSIONIS
Służyły do ustalenia, który z przeciwników „utrzyma się „ przy posiadaniu rzeczy sporenej. Były to tzw. interdicta duplica.
Obydwie strony były w jednakowej sytuacji procesowej - każda mogła wygrać i przegrać spór o posiadanie.
INTERDYKT UTI POSSIDETIS = dotyczył posiadania nieruchomości, przy posiadaniu utrzymywał się ten, który w chwili wydania interdyktu był posiadaczem niewadliwym
INTERDYKT UTRUBI = dotyczył ruchomości, zwłaszcza niewolników; zwyciężał ten, który w roku poprzedzającym wydanie interdyktu dłużej posiadał rzecz sporną w sposób niewadliwy
b) INTERDICTA RECUPERANDAE POSSESSIONIS
Służyły do odzyskania posiadania wyraźnie utraconego. Były to interdicta simplicia. Powodem był pozbawiony posiadania, pozwany - aktualnym posiadaczem.
INTERDYKT UNDE VI = przysługiwał niewadliwemu posiadaczowi nieruchomości, którego wyzuto z posiadania siłą. Po zasądzeniu zapłata wartości przedmiotu sporu w pieniądzach.
INTERDYKT DE VI ARMATA = warunkiem jego zastosowania było wyzucie z posiadania przy użyciu siły zbrojnej, objęcie ochrony nawet posiadaczy wadliwych
INTERDYKT DE PRECARIO = przeciwko prekarzyście, który nie zwrócił rzeczy otrzymanej w precarium, pretor wydawał nakaz zwrotu rzeczy
4. Interdykty posesoryjne w prawie poklasycznym i justyniańskim
zaostrzenie kontroli nad aktywną pomocą własną i rozszerzenie ochrony posesoryjnej, np. przez dopuszczenie do niej dzierżycieli
wymogi interdyktu utrubi zrównane z wymogami interdyktu uti possidetis
unde vi i de vi armata zostały połączone w jeden środek procesowy
interdykt de precario stracił znaczenie
interdykty przybrały postać zwyczajnych powództw
5. Funkcja ochrony posesoryjnej
stosowana szerzej aniżeli ochrona prawa cywilnego - ochraniała władanie na gruntach prowincjonalnych i na ager publicus, obejmowała nowe stosunki ekonomiczne
nawet tam, gdzie istniała ochrona prawa cywilnego nadawała się lepiej do likwidacji samopomocy i samowoli w zakresie władania rzeczą
dodatkowe wzmocnienie ochrony prawa własności w sytuacji, gdy właściciele byli zarazem posiadaczami swoich rzeczy
uti possidetis, utrubi i unde vi spełniały ważną funkcję porządkową i przygotowawczą przed procesem petytoryjnym