Bezpieczeństwo urządzeń laserowych

Jakie są wymagania dla środków bezpieczeństwa dla użytkownika urządzenia laserowego klasy 3B?

Zalecane przez Polską Normą PN-EN 60825-1:2010 Bezpieczeństwo urządzeń laserowych - Część 1: Klasyfikacja sprzętu i wymagania środki bezpieczeństwa dla użytkownika urządzenia laserowego klasy 3B to między innymi: Używanie lasera w wyodrębnionym pomieszczeniu. Unikanie w wyposażaniu pomieszczenia, w którym używany jest laser, powierzchni stwarzających ryzyko odbić zwierciadlanych (np. luster, sprzętu z błyszczącymi metalowymi - chromowanymi, niklowanymi, aluminizowanymi - lub szklanymi częściami). Zabezpieczenie niepracującego urządzenia laserowego przed niefachowym uruchomieniem przez usunięcie klucza z wyłącznika (klucz do uruchamiania nastawnika głównego lasera powinna posiadać jedynie osoba upoważniona do obsługi lasera). Umieszczanie nieosłoniętego toru wiązki promieniowania laserowego powyżej lub poniżej poziomu oczu. Przestrzeganie zasady, aby aplikator sondy zabiegowej był skierowany na powierzchnię poddawaną laseroterapii, zanim uruchomiona zostanie generacja promieniowania. Umieszczenie na urządzeniu laserowym w sposób trwały etykiety ostrzegawczej (znaku ostrzegawczego promieniowania laserowego i etykiety objaśniającej, zawierającej napis „promieniowanie laserowe, unikać wiązki laserowej, urządzenie laserowe klasy 3B”). Umieszczenie na obudowie sondy zabiegowej etykiety ostrzegawczej wskazującej kierunek otworu wyjściowego wiązki laserowej, która jest generowana w sondzie, zawierającej napis „otwór wyjściowy lasera” lub „unikać promieniowania - promieniowanie laserowe jest emitowane z tego otworu”. Oznakowanie drzwi wejściowych do pomieszczenia, w którym stosowane jest urządzenie laserowe, odpowiednim znakiem ostrzegawczym promieniowania laserowego. Rysunek 1. Znak ostrzegawczy promieniowania laserowego ostrzeżenie przed promieniami laserowymi Umieszczenie w widocznym miejscu przy stanowisku pracy z laserem etykiety z napisem „widzialne i niewidzialne promieniowanie laserowe, chronić oczy i skórę przed promieniowaniem bezpośrednim lub rozproszonym”. Zaopatrzenie pracowników przebywających w pomieszczeniu, w którym wykonywany jest zabieg laseroterapii, w ochronne osłony oczu (okulary, gogle ochronne) odpowiednie do rodzaju urządzenia laserowego. Właściwe okulary ochronne to takie, które w widocznym miejscu, np. na zewnętrznej stronie oprawki, mają wymagane oznaczenie, np. w postaci O.D. = 3 dla długości fal 660 nm lub L = 3 dla długości fal 820 nm, przy czym wartość 3 przy oznaczeniu O.D. lub L informuje, że okulary takie osłabiają moc promieniowania padającą na nie 1000-krotnie, czyli 10^3razy. Na przykład dla lasera o mocy 100 mW  przy zastosowaniu takich okularów do oka dotrze 0,1 mW mocy i jest to poziom promieniowania całkowicie bezpieczny dla oka ludzkiego. Odpowiednie szkolenie pracowników obsługujących lasery. Zaleca się, aby szkolenie prowadził producent, dostawca aparatury lub inspektor ds. bezpieczeństwa laserowego. Program szkolenia pracowników obsługujących lasery klasy 3B powinien zapewnić co najmniej zapoznanie z: procedurami eksploatacji aparatury, właściwym użyciem procedur kontroli zagrożenia, znaków ostrzegawczych itp., wymogami dotyczącymi środków ochrony indywidualnej, procedurami zgłaszania wypadku, skutkami biologicznymi działania promieniowania laserowego podczerwonego (IR) na oczy i skórę. Wyposażenie stanowiska obsługi lasera w szczegółową instrukcję zastosowań i techniki posługiwania się dozownikiem promieniowania laserowego, zawierającą informacje o niezbędnych środkach bezpieczeństwa i warunkach użycia do zabiegów. Polska Norma PN-EN 60825-1:2010 zaleca także, aby w zakładach eksploatujących lasery klasy wyższej niż 3A był wyznaczony inspektor ds. bezpieczeństwa laserowego, odpowiedzialny za przegląd wymienionych środków bezpieczeństwa oraz ustalenie i wdrożenie właściwej kontroli urządzeń laserowych. Instalacja elektryczna lasera wymaga podłączenia go do gniazdka z uziemieniem (zerowanie zabronione). Skuteczność ochrony przeciwporażeniowej należy potwierdzić pomiarami. W normalnych warunkach stosowania sprawnych laserów nie są wymagane pomiary parametrów promieniowania laserowego podczerwonego (IR) stosowanego w fizykoterapii. Pomiary takie mogą być konieczne w przypadku uszkodzenia soczewki znajdującej się na wyjściu dozownika. W przypadku podejrzenia takiego uszkodzenia laser musi być sprawdzony przez serwis techniczny, który zadecyduje o dopuszczalności jego dalszego używania.

Autor:
Grażyna Jaroszewicz ekspert ds. technicznego
bezpieczeństwa pracy

---