SZKOLENIE MŁODOCIANYCH, BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY, PORADY BHP

SZKOLENIE MŁODOCIANYCH

Wybierz interesujące Cię informacje:

1. Nauka zawodu w rzemiośle

Małe i średnie zakłady rzemieślnicze, obok działalności gospodarczej, tradycyjnie zajmują się szkoleniem uczniów. Nauka zawodu składa się z dwóch integralnych, równolegle realizowanych części: praktycznej - zorganizowanej w zakładzie rzemieślniczym i teoretycznej - zorganizowanej w szkole zawodowej lub na kursach dokształcających.

Podstawą organizacji nauki jest umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego, podpisywana pomiędzy pracodawcą - rzemieślnikiem, a uczniem - młodocianym pracownikiem.

W związku z zawartą umową o pracę i faktem uczęszczania do szkoły zawodowej młody człowiek uzyskuje podwójny status prawny tj. ucznia i pracownika młodocianego lub wyłącznie pracownika młodocianego, jeśli dokształcanie teoretyczne realizowane jest w systemie pozaszkolnym.
Podstawowym aktem prawnym regulującym sprawy zatrudniania pracowników młodocianych jest ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (zasadniczo znowelizowana w 1996r.), zawierająca Dział IX w całości poświęcony kwestiom młodocianych pracowników.

Szczegółowe przepisy odnoszące się do zasad odbywania przygotowania zawodowego ustala rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz.U. Nr 60, poz. 278).

2. Cel nauki zawodu

Celem nauki zawodu jest opanowanie przez ucznia - młodocianego pracownika, umiejętności praktycznych i teoretycznych w zawodzie i potwierdzenie ich dowodem kwalifikacji zawodowych w drodze przystąpienia do egzaminu czeladniczego. Świadectwo czeladnicze umożliwia absolwentowi zatrudnienie na stanowisku wymagającym kwalifikacji zawodowych na tzw. pierwszym poziomie

Egzaminy czeladnicze przeprowadzają komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych.

3. Warunki zatrudnienia ucznia

Młody człowiek zamierzający podjąć naukę zawodu w zakładzie rzemieślniczym musi spełniać następujące warunki:

* ukończony 16 rok życia,
* ukończone gimnazjum,
* dobre warunki fizyczne i stan zdrowia pozwalający na podjęcie nauki zawodu, a następnie pracy.

Na naukę zawodu mogą być przyjęci młodociani pracownicy w przedziale wiekowym od 16 do 18 lat.
Kandydat na ucznia przed zawarciem umowy o pracę w celu nauki zawodu ma obowiązek poddania się badaniom lekarskim. Badania powinny być potwierdzone odpowiednim zaświadczeniem, wydanym przez uprawnione do tego celu służby medyczne, stwierdzającym, że praca w danym zawodzie nie zagraża zdrowiu młodego człowieka, ani ma przeciwwskazań do wykonywania prac wchodzących w zakres nauczanego zawodu.

4. Uprawnienia do szkolenia uczniów

Zajęcia praktyczne z młodocianymi pracownikami mogą prowadzić pracodawcy lub zatrudnieni pracownicy posiadający kwalifikacje zawodowe i pedagogiczne (uzyskanie statusu instruktora praktycznej nauki zawodu).

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 marca 2010r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz.U. Nr 61, poz. 378), zmieniające rozporządzenie MENiS z dnia 1 lipca2002r. (Dz.U. nr 113, poz.988 oraz z 2003r..Nr 192, poz.1875) określa kwalifikacje zawodowe i przygotowanie pedagogiczne wymagane od instruktorów praktycznej nauki zawodu.
Zajęcia praktyczne z młodocianymi pracownikami mogą prowadzić osoby, które posiadają:

1. co najmniej tytuł mistrza w zawodzie, którego będą nauczać, lub w zawodzie wchodzącym w zakres zawodu, którego będą nauczać i przygotowanie pedagogiczne wymagane od nauczycieli, określone w odrębnych przepisach, lub ukończony kurs pedagogiczny, organizowany na podstawie odrębnych przepisów, którego program został zatwierdzony przez kuratora oświaty i obejmował łącznie co najmniej 70 godzin zajęć z psychologii, pedagogiki i metodyki oraz 10 godzin praktyki metodycznej, albo ukończony przed dniem 6 stycznia 1993 r. kurs pedagogiczny uprawniający do pełnienia funkcji instruktora praktycznej nauki zawodu.
2. instruktorzy praktycznej nauki zawodu, nie posiadający tytułu mistrza w zawodzie, powinni posiadać przygotowanie pedagogiczne lub ukończony kurs pedagogiczny, o których mowa wyżej oraz:

* świadectwo ukończenia technikum, technikum uzupełniającego lub szkoły równorzędnej albo świadectwo ukończenia szkołypolicealnej lub dyplom ukończenia szkoły pomaturalnej lub policealnej i tytuł zawodowy w zawodzie pokrewnym do zawodu,którego będą nauczać, oraz co najmniej trzyletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, lub

* świadectwo ukończenia liceum zawodowego i tytuł robotnika wykwalifikowanego lub równorzędny w zawodzie, którego będą nauczać, oraz co najmniej czteroletni staż pracy w tym zawodzie nabyty po uzyskaniu tytułu zawodowego, lub

* świadectwo ukończenia liceum ogólnokształcącego, liceum technicznego, liceum profilowanego, uzupełniającego liceum ogólnokształcącego, technikum i technikum uzupełniającego, kształcących w innym zawodzie niż ten, którego będą nauczać, lub średniego studium zawodowego i tytuł robotnika wykwalifikowanego lub równorzędny w zawodzie, którego będą nauczać oraz co najmniej sześcioletni staż pracy w tym zawodzie nabyty po uzyskaniu tytułu zawodowego,
* dyplom ukończenia studiów wyższych na kierunku (specjalności) odpowiednim dla zawodu, którego będą nauczać, oraz co najmniej trzyletni staż pracy w tym zawodzie nabyty po uzyskaniu dyplomu lub dyplom ukończenia studiów wyższych na innym kierunku (specjalności) oraz co najmniej sześcioletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać."

5. Umowa o pracę w przygotowania zawodowego

Wszelkie formalności związane z zatrudnieniem młodocianego pracownika w celu nauki zawodu należy załatwiać w cechu. Przepisy prawne ustalają, jakie elementy musi zawierać umowa o pracę z młodocianym tj.

* rodzaj przygotowania zawodowego: nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy,
* czas trwania nauki zawodu
* miejsce odbywania przygotowania zawodowego,
* sposób realizacji obowiązku szkolnego,
* wysokość miesięcznego wynagrodzenia
* czy umowa o pracę zawarta na czas nieokreślony czy też określony,
* sposób ponoszenia kosztów dokształcania teoretycznego młodocianego,
* a także rodzaj kwalifikacji zawodowych i pedagogicznych osoby szkolącej,

Generalnie umowy o pracę w celu nauki zawodu zawierane są na czas nieokreślony, ale jeśli zakład rzemieślniczy zatrudnia więcej uczniów, niż wynika to z jej potrzeb to umowy mogą być zawarte na czas określony.
Młodociani, którzy w okresie nauki zawodu ukończyli 18 lat, do czasu zakończenia nauki, traktowani są jako pracownicy młodociani.
W okresie nauki zawodu młodociany musi się dokształcać w szkole zawodowej lub na kursach dokształcających.

6. Zawarcie umowy

Umowę o pracę w celu nauki zawodu podpisują: pracodawca - właściciel zakładu rzemieślniczego oraz uczeń - młodociany pracownik oraz jego prawny opiekun.
Umowy dla młodocianych dokształcających się w szkołach zawodowych należy zawierać w okresie przyjmowania kandydatów do szkół ponadpodstawowych. W przypadku gdy młodociany dokształca się w systemie pozaszkolnym podpisanie umowy może nastąpić w innym terminie

Wszechstronnej pomocy w zakresie prawidłowego spisania umowy oraz w trakcie trwania nauki zawodu, w tym dostarczenia niezbędnej do szkolenia dokumentacji uczniowskiej, szkolącym zakładom mogą udzielić cechy.

7. Rozwiązanie umowy

Rozwiązanie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego może nastąpić za wypowiedzeniem jedynie w przypadkach:

* nie wypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,
* ogłoszenia likwidacji lub upadłości zakładu,
* reorganizacji zakładu w taki sposób, że w jej wyniku niemożliwe jest zrealizowanie programu praktycznej nauki zawodu,
* stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy w danym zawodzie (np. ze względów zdrowotnych).

Umowa z młodocianym w każdym terminie może być rozwiązana jedynie w trybie wzajemnego porozumienia stron.

8. Okres nauki zawodu

Okres nauki zawodu w rzemiośle
Nauka zawodu trwa nie mniej niż 24 miesiące i nie więcej niż 36.
W wyjątkowych, uzasadnionych przypadkach na wniosek ucznia-młodocianego pracownika i za zgodą rzemieślnika szkolącego - izba rzemieślnicza może skrócić lub przedłużyć okres nauki zawodu..
(Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz.U. Nr 60, poz.278, ze zmianami z 2002 r. Dz.U. Nr 197, poz.1663)

Okres nauki w zawodach szkolnych
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 maja 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (DZ.U. Nr 114 , poz.1195).
Nauka zawodu może odbywać się w zawodach występujących w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. Nauka u rzemieślnika odbywa się w zawodach z klasyfikacji szkolnej, które odpowiadają danemu rodzajowi rzemiosła i w których przeprowadzane są egzaminy czeladnicze.

Klasyfikacja określa także czas trwania nauki w zawodach przewidzianych do kształcenia w zasadniczych szkołach zawodowych (cykl 2-letni lub 3-letni). W takich przypadkach okres nauki odpowiednio wynosi 24 lub 36 miesięcy.

Pracodawca zobowiązany jest skierować młodocianego na dokształcanie teoretyczne w zasadniczej szkole zawodowej lub zorganizować dokształcanie w systemie pozaszkolnym pod warunkiem realizacji obowiązkowych zajęć z zakresu teoretycznego kształcenia zawodowego, wynikających z programu nauczania.

Zawody pozaszkolne
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. Nr 265, poz.2644).
Klasyfikacja zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy zawiera zestawienie zawodów występujących na rynku pracy (w tym wszystkie zawody szkolne).
Nauka zawodu u pracodawcy rzemieślnika może dotyczyć zawodu z klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy, który nie figuruje w klasyfikacji szkolnej, pod warunkiem jednak, że w zawodzie tym komisja egzaminacyjna izby rzemieślniczej przeprowadza egzamin czeladniczy.

1. Zarząd Związku Rzemiosła Polskiego w Uchwale N. 5 z dnia 8 marca 2004 r. znak: NO-I-130/STAND/04 (oraz uzupełnienie Uchwała Nr13 z dnia 15 lipca 2004 r.) ustalił Standardy wymagań, będące podstawą przeprowadzania egzaminów czeladniczych i mistrzowskich w zawodach odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła. Spośród przyjętych standardów dla 108 zawodów w 102 zawodach jest możliwa nauka zawodu (2 zawody przewidziane do kształcenia ustawicznego, 4 zawody przewidziane do kształcenia na poziomie szkół ponadzasadniczych - nie ma możliwości szkolenia młodocianego pracownika).
Wykaz standardów - w dziale "Działalność egzaminacyjna"

2. Zapisy w/w rozporządzenia Rady Ministrów z 1996r. w sprawie zatrudniania młodocianych w celu przygotowania zawodowego nie precyzują, jaki okres ma trwać nauka w odniesieniu do zawodów spoza klasyfikacji szkolnej. Dlatego Związek Rzemiosła Polskiego (pismo znak:NO-I-130/58/03, dnia 9 września 2003 r. wraz z wykazem zawodów pozaszkolnych, odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła) - przyjął zasadę, iż dwu- lub trzyletni cykl nauczania w zawodach pozaszkolnych wynika z logiki struktury klasyfikacji gospodarczej ujmującej zawody w duże, średnie i elementarne grupy, zawierające zawody i specjalności. Wskazując 24 lub 36 miesięczny okres nauki w zawodach spoza klasyfikacji szkolnej, kierowano się:
* okresem nauki, dwa lub trzy lata, przypisanym do zawodu szkolnego znajdującego się w tej samej średniej lub elementarnej grupie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy, w której występuje zawód odpowiadający danemu rodzajowi rzemiosła,
* w zawodach umieszczonych w grupach elementarnych klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy, w których nie występuje żaden zawód do kształcenia w zasadniczej szkole zawodowej, przyjmuje się dwu letni okres nauki.

(okres można sprawdzić w tabeli dotyczącej wykazu zawodów, w których komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych przeprowadzają egzaminy czeladnicze i mistrzowskie)

9. Wynagrodzenie ucznia

Młodocianemu pracownikowi - uczniowi zawodu przysługuje prawo do wynagrodzenia za pracę.

Wysokość miesięcznego wynagrodzenia jest zróżnicowana i w zależności od roku nauki wynosi:

* I rok nauki nie mniej niż 4 %
* II rok nauki nie mniej niż 5%
* III rok nauki nie mniej niż 6%

przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale (ogłasza prezes GUS).

Stawki wynagrodzeń prawodawca ustalił w kwotach najniższych, co oznacza, że pracodawca może ustalić dla młodocianego wyższe wynagrodzenie.
Wypłatę wynagrodzenia młodociany musi potwierdzić na liście płac.

Szczegółowych informacji dotyczących warunków szkolenia uczniów, przystąpienia do egzaminów czeladniczych oraz na temat możliwości ukończenia kursu pedagogicznego - udzielają izby rzemieślnicze i cechy.

Akty prawne dotyczące nauki zawodu w rzemiośle oraz egzaminów czeladniczych i mistrzowskich.

NAUKA ZAWODU W RZEMIOŚLE

1. Zatrudnienie młodocianego pracownika
Ustawa kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974r. Dział IX (tekst jednolity Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz.94, z późn. zm)

2. Zasady i warunki odbywania przygotowania zawodowego młodocianych:
Rozporządzenie Rady Minis.trów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz.U. Nr 60, poz.278, ze zmianami z 2002 r. Dz.U. Nr 197, poz.1663).

3. Nadzór nad przebiegiem przygotowania zawodowego młodocianego
Ustawa o rzemiośle z dnia 22 marca 1989 r. - tekst jednolity: Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz.979 ze zmianą z 2003 r. Dz.U. Nr137, poz.1304 - tekst ustawy dostępny na

Uchwała Nr 4 Zarządu Związku Rzemiosła Polskiego z dnia 19 lutego 2002 r. znak:NO-I-130/02 w sprawie "Zasad i trybu sprawowania przez izby rzemieślnicze i cechy nadzoru nad przebiegiem przygotowania zawodowego w rzemiośle pracowników młodocianych".

Wzór umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego młodocianego

Uchwała Nr 2 Zarządu Związku Rzemiosła Polskiego z dnia 25 lutego 2003r. w sprawie wprowadzenia wzoru umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego młodocianego u pracodawcy, będącego rzemieślnikiem (załącznik -wzór).

4. Uprawnienia do szkolenia
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 marca 2010r. zmieniające rozporządzenie w sprawie praktycznej nauki zawodu z dnia 1 lipca 2002r. (Dz.U. Nr 113, poz. 988 oraz z 2003r. Nr 192, poz. 1875).

5. Wyjątkowo dopuszczalne zatrudnianie młodocianych
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 grudnia 2002r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób nie mających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, oraz osób nie mających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum (Dz.U. Nr 214, poz. 1808).

6. Prace wzbronione młodocianym
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz.U. z 2004 r. Nr 200, poz.2047) .

7. Zawody i okres nauki zawodu w rzemiośle

1) Zawody szkolne
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 maja 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (DZ.U. z 2004 r. Nr 114 , poz.1195).

2) Zawody pozaszkolne
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. z 2004 r. Nr 265, poz.2644).

Zarząd Związku Rzemiosła Polskiego w Uchwale N. 5 z dnia 8 marca 2004 r. znak: NO-I-130/STAND/04 (oraz uzupełnienie Uchwała Nr13 z dnia 15 lipca 2004 r.) ustalił Standardy wymagań, będące podstawą przeprowadzania egzaminów czeladniczych i mistrzowskich w zawodach odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła. Spośród przyjętych standardów dla 108 zawodów w 102 zawodach jest możliwa nauka zawodu (2 zawody przewidziane do kształcenia ustawicznego, 4 zawody przewidziane do kształcenia na poziomie szkół ponadzasadniczych - nie ma możliwości szkolenia młodocianego pracownika). Wykaz standardów dostępny na stronie

Zapisy w/w rozporządzenia Rady Ministrów z 1996r. w sprawie zatrudniania młodocianych w celu przygotowania zawodowego nie precyzują, jaki okres ma trwać nauka w odniesieniu do zawodów spoza klasyfikacji szkolnej. Dlatego Związek Rzemiosła Polskiego (pismo znak:NO-I-130/58/03, dnia 9 września 2003 r. wraz z wykazem zawodów pozaszkolnych, odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła) - przyjął zasadę, iż dwu- lub trzyletni cykl nauczania w zawodach pozaszkolnych wynika z logiki struktury klasyfikacji gospodarczej ujmującej zawody w duże, średnie i elementarne grupy, zawierające zawody i specjalności. Wskazując dwu- lub trzy-letni okres trwania nauki w zawodach spoza klasyfikacji szkolnej, kierowano się:

- okresem nauki, dwa lub trzy lata, przypisanym do zawodu szkolnego znajdującego się w tej samej średniej lub elementarnej grupie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy, w której występuje zawód odpowiadający danemu rodzajowi rzemiosła,

- w zawodach umieszczonych w grupach elementarnych klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy, w których nie występuje żaden zawód do kształcenia w zasadniczej szkole zawodowej, przyjmuje się dwuletni okres nauki.

8. Ramowy plan nauczania
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz.U. z 2003 r. Nr.15, poz.142 i Nr 137, poz.1155 z 2003 r. Nr 39, poz.337 i Nr 116, poz.1093 z 2004 Nr 43, poz.393)

9. Programy nauczania i podręczniki
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie dopuszczenia do użytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania i podręczników oraz cofania dopuszczenia (Dz.U. z 2002 r. Nr 25, poz.220), (wykaz programów nauczania dopuszczonych do użytku szkolnego w publicznych szkołach zasadniczych - strona MENiS)

10. Ocenianie i klasyfikowania uczniów-młodocianych pracowników dokształcających się w zasadniczych szkołach zawodowych
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 września 2004 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U. z 2004 r. Nr 199, poz.2046).

11. Organizacja roku szkolnego
Młodociani dokształcający się w zasadniczych szkołach zawodowych - Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 kwietnia 2002 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz.U. Nr. 46, poz.432, oraz z 2003r. Nr 104, poz.965, Nr 141, poz.1362, z 2004 r. Nr 164, poz.1716)

12. Egzamin sprawdzający kończy przyuczenie do wykonywania określonej pracy

Uchwała Nr 11 Zarządu Związku Rzemiosła Polskiego z dnia 10 września 2003 r. znak:NO-I-130/ES/03 - w sprawie: egzaminów sprawdzających przeprowadzanych po zakończeniu przyuczenia do wykonywania określonej pracy (podjęta na podstawie art. 7 ust. 5 pkt. 5 oraz art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 22 marca 1989r. o rzemiośle (Dz.U. Nr 112, poz. 979 z 2002r. z późn. zm) i § 16

Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz.U. Nr 60, poz. 278 z późn. zm).

EGZAMINY CZELADNICZE I MISTRZOWSKIE

1. Ustawa o rzemiośle z dnia 22 marca 1989 r.- tekst jednolity: Dz.U. z 2002 r. Nr 112 , poz.979 ze zmianą z 2003 r. Dz.U. Nr137, poz.1304 - tekst ustawy dostępny tutaj

2. Egzaminy czeladnicze i mistrzowskie
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 4 grudnia 2002r. w sprawie egzaminów kwalifikacyjnych na tytuły czeladnika i mistrza w zawodzie, przeprowadzanych przez komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych (Dz.U. z 2003 Nr20, poz.171).

3. Program szkolenia członków komisji egzaminacyjnych
Uchwała Nr 3 Zarządu Związku Rzemiosła Polskiego z dnia 25 lutego 2003r. w sprawie przyjęcia programu szkolenia członków komisji egzaminacyjnych izb rzemieślniczych (załącznik -"Program szkolenia członków komisji egzaminacyjnych izb rzemieślniczych").

4. Nadzór nad działalnością komisji egzaminacyjnych izb rzemieślniczych
Uchwała Nr 4 Zarządu Związku Rzemiosła Polskiego z dnia 8 marca 2004 r. znak: NO-I-130/NADZÓR/ 04 w sprawie zasad sprawowania przez Związek Rzemiosła Polskiego nadzoru nad działalnością komisji egzaminacyjnych izb rzemieślniczych

5. Lista zawodów rzemieślniczych, w których przeprowadzane są egzaminy czeladnicze i mistrzowskie

* Uchwała Nr 4 Zarządu Związku Rzemiosła Polskiego z dnia 25 lutego 2003r. znak: NO-I-130/Egz./03 w sprawie ustalenia listy zawodów rzemieślniczych, w których izby rzemieślnicze będą wydawały dyplomy mistrzowskie i świadectwa czeladnicze osobom, które złożą egzaminy przed komisjami egzaminacyjnymi izb rzemieślniczych.
* Uchwała Nr 5 Zarządu Związku Rzemiosła Polskiego z dnia 25 lutego 2003r. znak: NO-I-130/Stand.egz./03 w sprawie przygotowania standardów egzaminacyjnych i ich stosowania przez komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych przeprowadzające egzaminy kwalifikacyjne na tytuły czeladnika i mistrza:
- egzaminy czeladnicze w zawodach odpowiadających zawodom występującym w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, zwane „zawodami szkolnymi” przeprowadza komisja egzaminacyjna izby rzemieślniczej, z uwzględnieniem standardów, będących podstawą przeprowadzania egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe, określonych przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania (opublikowane w Dzienniku Ustaw).
- egzaminy czeladnicze i mistrzowskie w zawodach spoza klasyfikacji szkolnej, występujące w klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz egzaminy mistrzowskie w zawodach szkolnych - komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych - przeprowadzają na podstawie standardów - programów ustalonych (zatwierdzonych) przez Związek Rzemiosła Polskiego.

* Standardy wymagań - egzaminy czeladnicze i mistrzowskie
- uchwała Nr 5 Zarządu Związku Rzemiosła Polskiego z dnia 8 marca 2004 r. znak: NO-I-130/STAND/ 04, w sprawie: standardów wymagań przeprowadzania egzaminów czeladniczych i mistrzowskich w zawodach odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła (Przyjęte standardy dla 105 zawodów (załącznik do Uchwały Nr 5 z dnia 8 marca 2004r. zawiera zawody od Nr 1 do Nr 105),
- Uchwała Nr 13 Zarządu Związku Rzemiosła Polskiego z dnia 15 lipca 2004 r. znak: NO-I-130/STAND-I/ 04 w sprawie: zmiany Uchwały Nr 5 Zarządu Związku Rzemiosła Polskiego, z dnia 8 marca 2004 r. znak: NO-I-130/STAND/04, w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania egzaminów czeladniczych i mistrzowskich w zawodach odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła (uzupełnienie wykazu o 3 zawody opatrzone numerami: 106, 107,108).
* Wykaz standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania egzaminów czeladniczych i mistrzowskich w 106 zawodach, odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła.
* Standardy dla zawodów szkolnych - Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 sierpnia 2001 r. w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów (Dz.U. Nr 92, poz.1020).

Rzemieślniczy system potwierdzania kwalifikacji zawodowych
Stan prawny

Rzemiosło dysponuje własnym, niezależnym systemem nadawania tytułów kwalifikacyjnych - czeladnika i mistrza - funkcjonującym na podstawie ustawy o rzemiośle. Ustawa, określając kompetencje i uprawnienia izb rzemieślniczych, nadała im prawo przeprowadzania egzaminów czeladniczych i mistrzowskich i potwierdzania ich świadectwami czeladniczymi i dyplomami mistrzowskimi. Na mocy ustawowego zapisu (art. 11 ust. 3) izby rzemieślnicze zostały uprawnione do opatrywania wydawanych dokumentów pieczęcią z godłem Państwa.

Akty prawne:

1. Ustawa o rzemiośle z dnia 22 marca 1989 r. - tekst jednolity: Dz.U. z 2002 r. Nr 112 , poz.979 ze zmianą z 2003 r. Dz.U. Nr137, poz.1304 - w dziale '"Druki do pobrania") m.in. ustala:

* komisje egzaminacyjne: czeladnicze i mistrzowskie powołuje właściwy organ izby rzemieślniczej, której siedziba staje się siedzibą komisji egzaminacyjnej,
* podstawą przeprowadzania egzaminów czeladniczych i mistrzowskich w zawodach odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła ustala Związek Rzemiosła Polskiego, a w zawodach szkolnych standardy wymagań ustalone przez ministra edukacji,
* nadzór nad działalnością komisji egzaminacyjnych sprawuje Związek Rzemiosła Polskiego,
* obowiązkowe szkolenie członków komisji egzaminacyjnych przeprowadzają izby rzemieślnicze wg programu ustalonego przez Związek Rzemiosła Polskiego,
* izby rzemieślnicze zatwierdzają zadania i pytania egzaminacyjne oraz szczegółowe kryteria oceniania,
* izby rzemieślnicze prowadzą dokumentacje komisji egzaminacyjnych oraz ewidencję egzaminów,
* stawki opłat za egzaminy: czeladniczy, mistrzowski i sprawdzający ustalają izby rzemieślnicze
* izby rzemieślnicze, osobom które złożyły z wynikiem pozytywnym egzamin, wydają świadectwa czeladnicze i dyplomy mistrzowskie opatrzone okrągła pieczęcią z godłem Państwa,

2. Egzaminy czeladnicze i mistrzowskie

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 4 grudnia 2002r. w sprawie egzaminów kwalifikacyjnych na tytuły czeladnika i mistrza w zawodzie, przeprowadzanych przez komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych (Dz.U. z 2003 Nr 20, poz.171 - tekst rozporządzenia dostępny na portalu MENiS www.men.waw.pl), które reguluje szczegółowe warunki powołania i działalności komisji egzaminacyjnych m.in.:

* komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych przeprowadzają egzaminy czeladnicze i mistrzowskie w zawodach, dla których Związek Rzemiosła Polskiego ustalił standardy wymagań (zawody szkolne i zawody pozaszkolne)
* warunki dotyczące poziomu wykształcenia, rodzaju kwalifikacji zawodowych i stażu pracy, jaki muszą posiadać kandydaci na przewodniczącego i członków komisji egzaminacyjnych,
* tryb powołania komisji egzaminacyjnych,
* warunki dopuszczenia przez izbę rzemieślniczą do egzaminów czeladniczego i mistrzowskiego,
* zwolnienie z części egzaminu czeladniczego lub mistrzowskiego,
* sposób przeprowadzania egzaminu czeladniczego i mistrzowskiego (etap praktyczny, etap teoretyczny),
* zakres tematów występujących w części teoretycznej egzaminów czeladniczego i mistrzowskiego,
* zasada dokonywania oceny na egzaminach czeladniczym i mistrzowskim,
* prawo zdającego do odwołania się w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości,
* rodzaj dokumentacji egzaminacyjnej prowadzonej przez izby rzemieślnicze,
* wzory dokumentów potwierdzających kwalifikacje czeladnika i mistrza; świadectwo czeladnicze symbol: IRz-II/I, dyplom mistrzowski symbol: IRz-II/II

3. Szkolenia członków komisji egzaminacyjnych

Uchwała Nr 3 Zarządu Związku Rzemiosła Polskiego z dnia 25 lutego 2003r. w sprawie przyjęcia programu szkolenia członków komisji egzaminacyjnych izb rzemieślniczych (załącznik -"Program szkolenia członków komisji egzaminacyjnych izb rzemieślniczych").

4. Nadzór nad działalnością komisji egzaminacyjnych izb rzemieślniczych

Uchwała Nr 4 Zarządu Związku Rzemiosła Polskiego z dnia 8 marca 2004 r. znak: NO-I-130/NADZÓR/ 04 w sprawie zasad sprawowania przez Związek Rzemiosła Polskiego nadzoru nad działalnością komisji egzaminacyjnych izb rzemieślniczych

Nadzór sprawowany jest w formach;

* kontroli działalności komisji egzaminacyjnych przeprowadzonych, zgodnie z rocznym planem,
* rozpatrywania nieuwzględnionych przez izbę rzemieślniczą skarg kandydatów dotyczących prawidłowości przeprowadzenia egzaminu,
* analizowania wyników egzaminów oraz formułowania wniosków.

5. Lista zawodów rzemieślniczych, w których przeprowadzane są egzaminy czeladnicze i mistrzowskie

Uchwała Nr 4 Zarządu Związku Rzemiosła Polskiego z dnia 25 lutego 2003r. znak: NO-I-130/Egz./03, w sprawie ustalenia listy zawodów rzemieślniczych, w których izby rzemieślnicze będą wydawały dyplomy mistrzowskie i świadectwa czeladnicze osobom, które złożą egzaminy przed komisjami egzaminacyjnymi izb rzemieślniczych

6. Standardy wymagań - egzaminy czeladnicze i mistrzowskie

Uchwała Nr 5 Zarządu Związku Rzemiosła Polskiego z dnia 25 lutego 2003r. znak: NO-I-130/Stand.egz./03 w sprawie przygotowania standardów egzaminacyjnych i ich stosowania przez komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych przeprowadzające egzaminy kwalifikacyjne na tytuły czeladnika i mistrza:

* egzaminy czeladnicze w zawodach odpowiadających zawodom występującym w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, zwane „zawodami szkolnymi” przeprowadza komisja egzaminacyjna izby rzemieślniczej z uwzględnieniem standardów będących podstawą przeprowadzania egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe, określonych przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania (opublikowane w Dzienniku Ustaw),
* egzaminy czeladnicze i mistrzowskie w zawodach spoza klasyfikacji szkolnej, występujące w klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz egzaminy mistrzowskie w zawodach szkolnych - komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych - przeprowadzają na podstawie standardów - programów ustalonych (zatwierdzonych) przez Związek Rzemiosła Polskiego.

7. Wykaz standardów - egzaminy czeladnicze i mistrzowskie w zawodach odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła

Uchwała Nr 5 Zarządu Związku Rzemiosła Polskiego z dnia 8 marca 2004 r. znak: NO-I-130/STAND/ 04 w sprawie: standardów wymagań podstawą przeprowadzania egzaminów czeladniczych i mistrzowskich w zawodach odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła (standardy dla 105 zawodów - załącznik . do Uchwały Nr 5 z dnia 8 marca 2004r. zawiera zawody od nr 1 do nr 105),

Uchwała Nr 13 Zarządu Związku Rzemiosła Polskiego z dnia 15 lipca 2004 r. znak: NO-I-130/STAND-I/ 04 w sprawie: zmiany Uchwały Nr 5 Zarządu Związku Rzemiosła Polskiego, z dnia 8 marca 2004 r. znak: NO-I-130/STAND/04, w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania egzaminów czeladniczych i mistrzowskich w zawodach odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła (uzupełnienie wykazu standardów o 3 zawody opatrzone numerami: 106, 107, 108 ).

Standardy wymagań będące podstawą przeprowadzania egzaminów czeladniczych i mistrzowskich w 106 zawodach, odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła.

Standardy dla zawodów szkolnych - Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 sierpnia 2001 r. w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów (Dz.U. Nr 92, poz.1020) - dostępne na stronie www.men.waw.pl

8. Duplikat świadectwa czeladniczego lub dyplomu mistrzowskiego

Duplikat świadectwa czeladniczego lub dyplomu mistrzowskiego wystawia izba rzemieślnicza na druku według wzoru obowiązującego w dniu wystawienia oryginału dokumentu. Duplikat ma moc oryginału i może być wystawiony ponownie.

Tryb wystawienia duplikatu analogiczny jak w przypadku świadectw i dyplomów szkolnych - rozporządzenie MENiS z dnia 24 stycznia 2000 r. w sprawie zasad wydawania oraz wzorów świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych, sposobu dokonywania ich sprostowań i wydawania duplikatów, także zasad legalizacji dokumentów przeznaczonych do obrotu prawnego z zagranicą oraz zasad odpłatności za wykonywanie tych czynności (Dz.U. Nr 6, poz.73 wraz ze zmianami). Druki świadectwa czeladniczego i dyplomu mistrzowskiego zamieszczone są w załączniku do rozporządzenia MENiS oraz opatrzone symbolami "IRz-II/I" i "Irz-II/II"..

9. Legalizacja świadectw czeladniczych i dyplomów mistrzowskich wydanych przez izby rzemieślnicze prowadzona jest w trzech krokach:

* oryginalny dokument (lub duplikat) potwierdza na podstawie księgi wieczystej odpowiednio: czeladniczej lub mistrzowskiej izba rzemieślnicza, która wydała dane świadectwo czeladnicze lub dyplom mistrzowski (nazwa izby rzemieślniczej, wpisana jest w treści świadectwa lub dyplomu - adresy izb rzemieślniczych dostępne na portalu Związku Rzemiosła Polskiego) - stwierdzenie autentyczności dokumentu,
* następnie Związek Rzemiosła Polskiego (siedziba Warszawa ul.Miodowa 14, tel/fax..+22 5044 230, tel.5044 397, e-mail: 0x01 graphic
oswiata@zrp.pl
Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć.
), także na odwrocie świadectwa lub dyplomu potwierdza prawidłowość wystawienia dokumentu,
* końcowym etapem legalizacji jest potwierdzenie dokonywane przez Wydział Legalizacji Dokumentów Ministerstwa Spraw Zagranicznych (adres Warszawa ul.Tyniecka 15/17 tel.+22 523 90 00)

Działalność egzaminacyjna izb rzemieślniczych

W obecnym stanie organizacyjnym samorządu gospodarczego rzemiosła działa 27 izb rzemieślniczych (26 terenowych i izba branżowa), 498 cechów branżowych i wielobranżowych, a w nich zrzesza się około trzysta tysięcy rzemieślników. Komisje egzaminacyjne istnieją wyłącznie przy izbach rzemieślniczych z tym, że oczywiście mogą przeprowadzać egzaminy podczas tzw. sesji wyjazdowych, co ma istotne znaczenie zwłaszcza w przypadku egzaminów czeladniczych. Komisji czeladniczo - mistrzowskich - bo obecnie tylko w takiej postaci organizacyjnej występują - jest około tysiąca w całym kraju, a w ich skład wchodzi blisko osiem tysięcy fachowców. Rekrutują się oni głównie ze środowiska rzemieślniczego, ale nie wyłącznie. W pracach komisji uczestniczą licznie osoby spoza tego środowiska jak np. nauczyciele szkół zawodowych, wykładowcy z zakładów doskonalenia zawodowego, a także osoby zatrudnione poza rzemiosłem. Utrzymanie tej zasady ma istotne znaczenie ze względu na wymianę doświadczeń, przepływ wiedzy i to zarówno o metodzie egzaminowania, jak i na temat nowości technicznych.

Samorząd rzemiosła doskonaląc przez lata system własny egzaminów zawsze wiele uwagi poświęcał poziomowi organizacyjnemu egzaminowania, troszczył się o właściwy dobór egzaminatorów i organizował proces ich doskonalenia. Powołane wyżej wewnętrzne przepisy określają kwalifikacje formalne (np. tytuł mistrza i trzyletnia praktyka czy tytuł inżyniera w zawodzie i dwuletnia praktyka) kandydata do pracy w komisji. Ponadto musi on wykazać przygotowanie pedagogiczne. Kandydaci ze środowiska rzemieślniczego powinni uzyskać rekomendację cechu. Ustalono, jako zasadę, iż w chwili powołania do pracy w komisji kandydat nie powinien przekroczyć 65 roku życia. Członkowie komisji są powoływani na okres kadencji trwającej cztery lata, oczywiście z prawem powtórnego powołania na kolejną kadencję. Po powołaniu członkowie komisji są kierowani na organizowane przez izby rzemieślnicze szkolenia z dziedziny metodyki egzaminowania, zasad formalnych pracy komisji, trybu przeprowadzania egzaminów. Zapis stosownej uchwały Zarządu Związku Rzemiosła Polskiego wyklucza możliwość udziału w sesjach egzaminacyjnych osób, które w takim szkoleniu nie uczestniczyły.
Władze samorządu rzemiosła wiele uwagi poświęcają działalności komisji egzaminacyjnych izb rzemieślniczych, a problematyka ta znajduje swoje odbicie także w dokumentach kongresów Rzemiosła Polskiego. Ilustracją może być Uchwała Kongresu z czerwca 1995 roku, w której cały dział poświęcono zagadnieniom doskonalenia warunków przeprowadzania egzaminów, właściwemu doborowi kadry egzaminatorów, organizowaniu systematycznego jej doskonalenia.

Ustalenia te realizowane są także w układzie współpracy międzynarodowej. Począwszy od 1995 roku Związek Rzemiosła Polskiego prowadzi w porozumieniu z Centralnym Związkiem Rzemiosła Niemieckiego (ZDH) program doskonalenia przewodniczących polskich komisji egzaminacyjnych. Odbywa się on w formie pięciodniowych seminariów teoretycznych, połączonych z obserwacją rzeczywistego - nie symulowanego - egzaminu mistrzowskiego praktycznego i teoretycznego przed komisjami egzaminacyjnymi niemieckich izb rzemieślniczych. W seminariach uczestniczyło blisko 600 polskich przewodniczących komisji egzaminacyjnych, uzyskując nowe doświadczenia, i wiedzę porównawczą. To jest bardzo ważny element na etapie integracji europejskiej, pozwalający także naszym niemieckim partnerom na uzyskiwanie nowych ocen i informacji o polskim systemie potwierdzania kwalifikacji.

Komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych przeprowadzają rocznie - z wynikiem pozytywnym - około 4,4 tys. egzaminów mistrzowskich i około 53 tys. egzaminów czeladniczych. Podczas sesji egzaminacyjnej jest od 5% do 15% ocen negatywnych, a więc podane wielkości należy powiększyć o około 10% w skali całego kraju. Te liczby najlepiej oddają rozmiary działalności egzaminacyjnej izby rzemieślniczej i uzasadniają zainteresowanie władz samorządu doskonaleniem procesu organizacji egzaminów.

Cechą rzemieślniczego systemu potwierdzania kwalifikacji zawodowych jest organizowanie egzaminów poza macierzystym zakładem pracy kandydata i bez udziału w komisji jego mistrza szkolącego - pracodawcy. Zasady wewnętrzne - regulamin - wręcz mówią o wyłączeniu z zespołu egzaminującego osoby związanej z kandydatem powinowactwem, pokrewieństwem albo stosunkiem pracy. Ma to istotne znaczenie w odniesieniu do egzaminów czeladniczych, gdyż w rzemiośle uczy się zawodu około dwustu tysięcy młodocianych. Środowisko rzemieślnicze zawsze z rezerwą przyjmowało zapis w rozporządzeniu w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych, dający uprawnienie pracodawcy do zorganizowania egzaminu po zakończeniu procesu nauczania. W środowisku rzemieślniczym i w rzemieślniczym systemie egzaminowania takie sytuacje nie mogą mieć miejsca. Komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych zachowują status niezależności i obiektywizmu, czego stałym elementem jest oddzielenie miejsca przeprowadzania egzaminu i osób przeprowadzających ten egzamin od miejsca pracy czy nauki kandydata. Przyjęta w reformie systemu edukacji zasada o niezależności komisji egzaminacyjnych wypływa - w opinii środowiska rzemieślniczego - z doświadczeń izbowych komisji egzaminacyjnych i w pełni potwierdza słuszność stosowanych przez nie metod.

Ważnym elementem systemu egzaminowania jest jednolitość wymagań stawianych kandydatom do egzaminów, bez względu na miejsce składania egzaminów. W naszym kraju, przy braku standardów zawodowych i egzaminacyjnych, rozwiązanie tego problemu nie jest proste. Oczywiście na poziomie czeladniczym przesądzającym jest program nauki w zasadniczych szkołach zawodowych, ale też nie zawsze i nie w każdym przypadku wobec stałych zmian programowych. Trudniej jest formułować stosowne wymagania na poziomie mistrzowskim. Organizacja rzemiosła podjęła już na początku lat siedemdziesiątych prace nad ujednoliceniem wymagań egzaminacyjnych na poziomie czeladniczym i mistrzowskim, co znalazło swoje urzeczywistnienie w postaci poradników egzaminacyjnych przeznaczonych zarówno dla kandydatów, jak i - jako materiał pomocniczy - dla członków komisji egzaminacyjnych. Poradniki zawierają systematykę materiału będącego przedmiotem egzaminów, przykładowe pytania, wykaz literatury. Organizowane są spotkania przewodniczących komisji egzaminacyjnych dla poszczególnych zawodów z terenu całego kraju, mające na celu wspólne ustalenie zakresów egzaminów, zestawów prac praktycznych, zestawów pytań do losowania (wymóg regulaminowy). To są prace mające na celu podnoszenie poziomu jakościowego egzaminów i przyczyniają się do lepszego przygotowania kandydatów. Celem jest przerwanie procesu "bylejakości", wpływ na psychikę kandydatów przystępujących obecnie do egzaminu wg zasady: "aby jakoś zdać - później przebieg egzaminu nie ma znaczenia". Otóż, począwszy od 1 września 1998 roku przebieg egzaminu ma znaczenie dla przyszłości, gdyż nowe wzory świadectw czeladniczych i dyplomów mistrzowskich zawierają ocenę ogólną egzaminu. A więc ocena, będąca odbiciem prezentowanej podczas egzaminu wiedzy i umiejętności towarzyszyć będzie jej posiadaczowi już przez całe życie zawodowe. Rozwiązanie to wzbudziło oczywiście różnorodne oceny - nawet skrajnie negatywne - ale z pewnością ma wpływ na przygotowanie kandydata do egzaminu.
Rzemiosło ma system kształcenia zawodowego i potwierdzania nabytych kwalifikacji "od zawsze" i bez popełniania błędu można stwierdzić, że jest on protoplastą dzisiejszego systemu kształcenia zawodowego i nadawania tytułów zawodowych. Kształtowany przez lata pod wpływem zmian w otoczeniu gospodarczym, politycznym i ekonomicznym zawsze żywo reaguje na nowe wyzwania, czyniąc go elastycznym i otwartym na nowe potrzeby. To upoważnia do stwierdzenia o ścisłym związku z polska kulturą i oczekiwaniami społecznym i gospodarczymi.

Dokumenty wystawiane przez izby rzemieślnicze maja wysoka ocenę i są honorowane w krajach europejskich, gdzie do uruchomienia działalności gospodarczej wymagane są kwalifikacje zawodowe, a więc otwierają polskiemu obywatelowi drogę do tego rynku pracy.

Działalność egzaminacyjna izb rzemieślniczych ma charakter otwartej dla osób dorosłych, które poszukują możliwości potwierdzenia kwalifikacji zawodowych nabytych w drodze długoletniej pracy zawodowej i zawodowego przygotowania teoretycznego. Ma to istotne znaczenie, zwłaszcza dla osób pracujących w zawodach ustawowo obwarowanych dodatkowym obowiązkiem okresowego, potwierdzania kwalifikacji i sprawności zawodowej upoważniającej do wykonywania pracy (np. wynikające z prawa budowlanego czy energetycznego).

Uzyskiwanie rzemieślniczych kwalifikacji zawodowych w trybie izbowych egzaminów czeladniczych i mistrzowskich jest znanym i stosowanym rozwiązaniem w kręgu państw członkowskich UE. Można więc stwierdzić, że zachowanie i doskonalenia tej drogi będzie sprzyjało zwiększeniu szans zatrudnienia polskich obywateli, także w obrębie krajów Unii Europejskiej.