Wpływ zaburzeń hormonalnych na wygląd zewnętrzny.
Hormony to substancje chemiczne służące do przenoszenia informacji w obrębie wielokomórkowego organizmu. Hormony są niezbędne do prawidłowego przebiegu procesów życiowych, pełnią funkcję przekaźników informacji pomiędzy układem hormonalnym i nerwowym a resztą organizmu.
Za produkcję hormonów odpowiedzialne są gruczoły wydzielania wewnętrznego, czyli gruczoły dokrewne.
Natomiast zaburzenia hormonalne (występują wskutek nadmiaru lub niedoboru określonego hormonu) powodują zakłócenia w funkcjonowaniu organizmu, np. zaburzenia mowy, zaburzenia łaknienia, zaburzenia w rozwijaniu się, krążenia i inne.
Uwzględniając różnorodną budowę chemiczną hormony dzielimy na:
• hormony o budowie białkowej:
- polipeptydy: hormony przedniego płata przysadki, gonadotropina kosmówkowa, insulina, glukagon, kalcytonina, parathormon, hormony tkankowe,
- oligopeptydy: neurohormony podwzgórza, wazopresyna (hormon antydiuretyczny ADH), oksytocyna, angiotensyna, bradykinina,
• hormony o budowie steroidowej:
- 11-hydroksysterydy: hormony kory nadnerczy (kortyzol, kortyzon, aldosteron),
- 11-dezoksysterydy: dezoksysteron, progesteron, testosteron,
• hormony będące pochodnymi aminokwasów: aminy katecholowe (adrenalina, noradrenalina, dopamina), hormony gruczołu tarczowego (tyroksyna, trójodotyronina).
Biorąc pod uwagę miejsce powstawania hormonów wyróżniamy:
• hormony podwzgórzowe: wazopresyna, oksytocyna, czynnik uwalniający hormon kortykotropowy (kortykoliberyna, CRF, czynnik uwalniający hormon wzrostu
(GH-RH); czynnik hamujący uwalnianie hormonu wzrostu (samostatyna), uwalniający tyreotropinę (tyreoliberyna, TRH), hormon uwalniający gonadotropiny (gonadoliberyna, GnRH, hormon uwalniający hormon luteinizujący, luliberyna,
LH-RH), uwalnianie prolaktyny (dopamina),
• hormony przysadki: hormon wzrostu (somatotropina, STH,GH), gonadotropiny: hormon pobudzający wzrost pęcherzyka Graafa (filotropina, FSH) oraz hormon lutinizujący (LH); prolaktyna PRL), hormon tyreotropowy (tyreotropina, TSH), hormon andrenokortykotropowy (kortykotropina, ACTH), hormon melanotropowy (lipotropina, LPH),
• hormony tarczycy: tetrajodotyronina (tyroksyna, T4), trijodotyronina (T3), kalcytonina - komórki pęcherzykowe (komórki C),
• hormony przytarczyc: parathormon (PTH),
• hormony kory nadnerczy: glikortykosteroidy - kortyzol, kortyzon, mineralnokortykosteroidy - aldosteron, kortykosteron; 11-deoksykortykosteron, androgeny nadnerczowe - dehydroepiandrosteron (DHEA), androstendion, testosteron; estrogeny nadnerczowe - estriadol, progesteron,
• hormony rdzenia nadnerczy: adrenalina, noradrenalina, dopamina,
• hormony wydzielane przez trzustkę: insulina, glukagon,
• hormony wydzielane przez jajniki: estrogeny - estriadol, estron, estriol, progesteron,
• hormony wydzielane przez jądra: testosteron,
• hormony szyszynki: melatonina,
• hormony przewodu pokarmowego: gastryna, cholecystokinina (CCK), sekretyna, wazoaktywny peptyd jelitowy (VIP), żołądkowy peptyd hamujący (GIP), motylina, bombezyna, somatostatyna,
• inne hormony tkankowe: uwalniane przez nerki - renina, erytropoetyna; produkowane przez wątrobę - angiotensynogen, kininogeny; wytwarzane w tkankach aminy biogenne - histamina, serotonina; pochodne wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (głównie kwasu arachidonowego) - prostaglandy (PG), prostacykliny, tromboksan, leukotrieny.
Nadmiar hormonu wzrostu - gigantyzm
Nadmierne wytwarzanie hormonu wzrostu w okresie przed zakończeniem wzrostu jest spowodowane najczęściej obecnością gruczolaka przedniego płata przysadki. Nadmiar hormonu wzrostu prowadzi do osiągnięcia znacznego wzrostu (powyżej dwóch metrów); pomimo okazałego wzrostu i silnego rozwoju mięśni chorzy są słabi, łatwo się męczą i są mało sprawni.
Nadmiar hormonu wzrostu - akromegalia
U chorych około trzeciej dekady życia pojawiają się zmiany wyglądu: pogrubienie rysów twarzy, pogrubienie i pomarszczenie skóry na twarzy; powiększenie dłoni, stóp, czaszki (dotychczas używane buty, rękawiczki, kapelusze stają się ciasne); powiększenie języka, rozejście się zębów, niewyraźna mowa; powiększenie narządów wewnętrznych (serce, wątroba); nadciśnienie tętnicze; zaburzenia gospodarki węglowodanowej; nadmierna potliwość i owłosienie ciała.
Niewydolność przysadki mózgowej
Niewydolność przedniego płata przysadki polega na wypadnięciu funkcji endokrynnej, które pojawiają się w określonej kolejności:
• wypadnięcie serekcji hormonu wzrostu - w okresie wzrostowym - karłowatość przysadkowa,
• wypadnięcie serekcji gonadotropin - wtórny hipogigantyzm (zanik owłosienia płciowego)
• wypadnięcie serekcji TSH,
• wypadnięcie serekcji ACTH - wtórna niewydolność kory nadnerczy z niedoborem hormonu melanotropowego i ACTH; chorzy mają woskowo zabarwioną skórę z powodu utraty barwników w skórze,
• wypadnięcie serekcji prolaktyny
Niedobór hormonów tarczycy - niedoczynność tarczycy
Objawy wywołane z powodu niedoboru hormonów tarczycy: zmniejszenie sprawności fizycznej i umysłowej, apatia, wyczerpanie, spowolnienie, zwiększenie wrażliwości na zimno, zwiększenie masy ciała, suchość i łamliwość włosów, chłód i suchość skóry w obecności obrzęków, obniżenie głosu.
Nadmiar wydzielanych hormonów tarczycy - nadczynność tarczycy
Objawy wywołane z powodu nadmiaru hormonów tarczycy: drżenie rąk, zwiększona nerwowość, bezsenność, wytrzeszcz oczu i obrzęk przedgoleniowy, wole, zmniejszenie masy ciała, ciepła, wilgotna skóra, ryzyko rozwoju osteoporozy.
Niedoczynność gruczołów przytarczycznych - niedoczynność przytarczyc
Ta niedoczynność wywołuje: napady drgawek często z drętwieniem kończyn, ułożeniem palców w kształcie „dłoni położnika”, zaburzenia wzrostu włosów i paznokci, rozwój zaćmy.
Nadmierne wydzielanie hormonów kory nadnerczy - nadczynność kory nadnerczy
Powodują one: zaburzenia gospodarki węglowodanowej (cukrzyca), zaburzenia gospodarki lipidowej (rozmieszczenie tkanki tłuszczowej na twarzy, nagromadzenie tkanki tłuszczowej w obrębie tułowi), u kobiet - owłosienie na twarzy, u dzieci - zahamowanie wzrostu, zmiany skórne - trądzik, rozstępy skórne, owrzodzenia, czyraczność.
Niewydolność kory nadnerczy - choroba Addisona
Objawy: utrata masy ciała, znaczna i szybka męczliwość, przebarwienie skóry i błon śluzowych.