Pytanie 30: Pojęcie kontraktu państwowego
Kontakty - umowy zawarte przez państwo z podmiotem prywatnym regulowane przez PMP; źródło zobowiązań międzynarodowych. Mają duży wpływ na rozwój MPG, ponieważ jest ich bardzo dużo, bardzo często stają się źródłem konfliktów międzynarodowych; przyczyniają się do rozwoju stosunków międzynarodowych. Ma to związek z globalizacji - wchodzenie na arenę międzynarodową podmiotów, które mają trudną do określenia tożsamość międzynarodową.
Kontrakty, których przedmiotem jest MPG dzielą się na trzy kategorie:
Przekazanie kontroli nad częścią terytorium np. powierzenie spółce prywatnej eksploatacji złóż naturalnych.
Umowy, które przekazują na rzecz prywatnych podmiotów zagranicznych wykonywanie zadań publicznych np. budowa infrastruktury, dostawy wody.
Umowy prywatyzacyjne - przekazujące własność spółek państwowych.
Te rodzaje umów są regulowane przez PMP. Przy ich analizie należy zastosować „kalkę PMP”.
Pytanie 31: Umiędzynarodowienie kontraktu państwowego
Umiędzynarodowienie, czyli wtłoczenie kontraktu w reżim prawa międzynarodowego publicznego. Może się odbywać na trzy sposoby:
Strony umieszczają klauzulę prawa właściwego w kontrakcie - w kontrakcie nie jest wprost napisane, że należy stosować co do niego prawo międzynarodowe publiczne; dochodzi się do takiego wniosku w drodze interpretacji kontraktu np. (1) kiedy strony poddają kontrakt ogólnym zasadom prawa (PMP); (2) strony w tekście zawierają sformułowanie narzucające stosowanie prawa międzynarodowego wobec kontraktu (ze względu na jego transgraniczny charakter) przez sąd arbitrażowy; (3) kontrakt zawiera klauzulę prawa właściwego - następuje wprowadzenie przez prawo krajowe prawa międzynarodowego do sprawy.
Sytuacja, kiedy kontrakt zawiera sformułowanie dot. stosowania PMP wobec niego przez sąd arbitrażowy znalazła swoje potwierdzenie w sprawie KUWEJT vs AMINOIL (1986) dot. wydobycia ropy naftowej Kuwejt zdawał sobie sprawę, że przegra sprawę jeśli dojdzie do jej rozstrzygania na podstawie PMP przed sądem arbitrażowym, dlatego prawnicy szukali argumentów, aby takie sytuacji uniknąć (a mianowicie szukali luk proceduralnych uzasadniających, że sąd arbitrażowy nie jest właściwym organem do orzekania w przypadku kontraktu). Przedstawiono koncepcję aktów administracyjnych - kontraktów nierównoprawnych (umowy, w których w przypadku określonych okoliczności politycznych jedna strona może zmieniać postanowienia). Kontrakty nierównoprawne są sprzeczne z zasadą PMP. Więc prawnicy Kuwejtu starali się udowodnić, że kontrakt z Amonoilem jest nierównoprawny.
Spór przed sądem arbitrażowym toczący się o prawo właściwe wobec kontraktu, zakończył się orzeczeniem organu stwierdzającym bez wątpliwości, iż prawem właściwym do kontraktu jest PMP.
Klauzule ramowe - specyficzne dla traktatów o poprawie i ochronie inwestycji; wszelkie naruszenia zobowiązań zaciągniętych wobec państwa przez inwestora zagranicznego stanowią naruszenie PMP. Naruszenie kontraktu prawa krajowego, naruszenie jego zobowiązań prawnomiędzynarodowych podlega PMP.
Skutki klauzuli ramowej:
Jurysdykcyjny - dzięki klauzuli ramowej spór dot. kontraktu może być rozstrzygany przez PMP; np. spór SGS - Filipiny (naruszenie zobowiązania do sprawiedliwego i równego traktowania może nastąpić poprzez nieuzasadnioną odmowę zapłaty kwot stwierdzonych wyrokiem albo zawartych w umowie)
Materialno-prawny - państwo będzie musiało zapłacić odszkodowanie np. spór Eureko - RP (Holenderska spółka Eureko oskarżyła Polskę o uniemożliwienie dokończenia prywatyzacji PZU, co wiązało się z ogromnymi stratami dla spółki; sąd arbitrażowy orzekł na korzyść Eureko i zasądził odszkodowanie; ostatecznie RP udało się zawrzeć ugodę z Eureko).
Poddanie kontraktu arbitrażowi międzynarodowemu - arbitraż może rozstrzygać na podstawie prawa krajowego; trybunały międzynarodowe mają tendencję do korzystania z PMP i do włączania domniemań prawno-międzynarodowych do spraw wewnątrz-krajowych.
RSM vs GRENADA - kontrakt na budowę linii kolejowej, który RSM zawarło z Grenadą miał się opierać na prawie obowiązującym na Grenadzie, brak klauzuli ramowych w kontrakcie. W wyroku sądu arbitrażowego nakazano zastosować do interpretacji kontraktu reguły wykładni traktatów zawartej w Konwencji Wiedeńskiej o Prawie Traktatów (1969). Trybunał uznał, że reguły wykładni są najbardziej naturalne i nie ma potrzeby tworzenia nowych.
Podstawową zasadą kontraktów jest ustalenie zamiaru stron. Natomiast interpretacja na podstawie KWoPT nakazuje skupienie się na samym tekście. Trybunał jednak stwierdził, że reguły są odpowiednie.
Art. 31 ust. 1 Konwencji wiedeńskiej dot. interpretacji traktatu:
„Traktat należy interpretować w dobrej wierze, zgodnie ze zwykłym znaczeniem słów, jakie należy przypisywać użytym w nim wyrazom w ich kontekście, oraz świetle jego przedmiotu i celu.”
Sposób 1 i 3 pozornie wydają się bardzo zbliżone do siebie. Jednak podstawową różnicą między nimi jest fakt, iż w przypadku nr 1 - chodzi o ustalenie prawa właściwego, natomiast w przypadku nr 3 - ustalenie organu właściwego.
Pytanie 32: Najważniejsze klauzule kontraktowe - klauzula stabilizacyjna, klauzula arbitrażowa i klauzula prawa właściwego
Klauzula arbitrażowa - strony ustalają obiektywne pole rozwiązania sporów międzynarodowych; ustalenie że do rozstrzygnięcia sporu wybiera się arbitraż międzynarodowy. Kilka ścieżek:
Międzynarodowe Centrum Rozwiązywania Sporów Inwestycyjnych (instytucja Grupy Banku Światowego w Waszyngtonie
Sąd Arbitrażowy Międzynarodowej Izby Handlowej w Paryżu
Londyński Sąd Arbitrażu Międzynarodowego
Stały Trybunał Arbitrażowy w Hadze
Sąd Arbitrażowy przy Egipskiej Izbie Handlowej w Kairze
Te sądy mogą stosować różne regulaminy międzynarodowe lub krajowe. Bardzo popularny jest regulamin arbitrażowy komisji Narodów Zjednoczonych ds. międzynarodowego prawa handlowego (handlowego 2010 roku ustalono nową wersję, a obecnie toczą się prace nad uzupełnieniem regulaminu o spory dotyczące państwa np. kwestia jawności arbitrażu).
Klauzula prawa właściwego - często jest to PMP, niekiedy odwołuje się także do zwyczajów handlowych (lex mercatoria), które nie mają związku z PMP. Takie rozwiązanie stosuje się zwłaszcza w umowach sprzedaży. Popularne jest także prawo anglosaskie. Zdzarza się sytuacja, że poszczególne porządki prawne występują obok siebie i są stosowane jednocześnie. Należy podkreślić, iż zawsze obowiązuje prymat prawa wskazanego przez strony.
Klauzula stabilizacyjna - pierwotnie oznaczała zamrożenie stanu prawnego z chwili zawarcia umowy, żadne późniejsze zmiany polityczne w państwie, w którym się zainwestowało nie mogły zmienić postanowień kontraktu. Współcześnie znaczenie klauzuli się zmienia - ma charakter klauzuli wyrównawczej, czyli ewentualne szkody, które będzie miał inwestor w przypadku zmiany prawa, państwo musi wyrównać (rekompensata strat finasowych).
Państwo posiada bardzo przychylne prawo dla inwestorów (brak ograniczeń, łatwe reguły zakładania przedsiębiorstw, korzystne podatki). Więc inwestor inwestuje, ale bierze pod uwagę ryzyko zmiany takiej sytuacji, co może wyniknąć np. ze zmiany rządu. Ratunkiem dla inwestora jest umieszczenie klauzuli stabilizacyjnej.