T: Konsumpcja w warunkach pewności i niepewności

Keynesowska funkcja konsumpcji (T=0 Yd=Y) konsumpcja wzrasta proporcjonalnie do dochodu.

Zakładając, że konsumpcja w całości zależy od dochodu gospodarstwa domowego, zmiany konsumpcji nie pokrywają się ze zmianami dochodu. Gospodarstwo domowe będzie mieć więc okresy, gdy wydatki będą większe niż dochody i okresy…

Międzyokresowe ograniczenia budżetowe

Rodzina może przeznaczyć więcej niż wynosi jej dochód w poszczególnych okresach zaciągając kredyt lub korzystając z posiadanych aktywów. Większa od dochodu konsumpcja nie może jednak trwać zbyt długo, gdyż mogłaby wyczerpać własne aktywa lub możliwości kredytowe.

Hipoteza cyklu życia Ando-Modiglianiego

Zakładając, że okres T jest równy długości ludzkiego życia, dochody konsumentów będą minimalne na początku i pod koniec życia. Dochód z pracy zazwyczaj rośnie wraz z wiekiem i doświadczeniem zawodowym, a następnie w momencie osiągnięcia wieku emerytalnego spada do zera. Konsumenci będą skłonni do zadłużania się w początkowych latach, oszczędzania w wieku średnim i do czerpania ze swoich aktywów w wieku emerytalnym.

Ścieżki konsumpcji a aktywa pozostawione następnemu pokoleniu

Im wyższy poziom konsumpcji to mniejszy jest poziom aktywów pozostawionych następnym pokoleniom.

Konsumpcja w warunkach pewności

Całość zasobów gospodarstwa domowego w okresie jej życia składa się z:

1)Początkowego zasobu majątku (aktywów) A₀

2) Dochody z pracy Y₁, Y₂,Y_T w T okresach swojego życia

A₀ = ΣYt

Konsumpcja jednostki Ct w danym okresie T jest wyznaczona nie przez jej dochód w tym okresie, ale przez dochód z całego okresu jej życia.

Ct =1/T(A₀+ΣY_t)

Trwały dochód a dochód przejściowy

Prawa część równania prezentuje trwały dochód, a różnica między dochodem bieżącym i trwałym wyznacza dochód przejściowy. Z równania konsumpcji wynika, iż konsumpcja jest wyznaczona przez trwały dochód. Przejściowa zmiana jednostki lub dochodów np. o wielkość Z, nie wpływa istotnie na zmianę dochodu, gdyż na dochód trwały przypada tylko wzrost o wartości Z/T. Jeżeli więc horyzont czasowy jednostki jest długi to skutek tej przypadkowej korzyści dla konsumpcji będzie niewielki.

Oszczędności

Jednostki w okresie T stanowią różnicę między dochodem i konsumpcją S-Y=C

Oszczędności są więc wysokie, gdy dochód jest stosunkowo wysoki w porównaniu ze swoją średnią, czyli gdy wysoki jest dochód przejściowy. Podobnie, gdy bieżący dochód jest mniejszy od trwałego dochodu to oszczędności są wielkością ujemną. Jednostka wykorzystuje więc swoje oszczędności i pożyczki do wygładzenia ścieżki konsumpcji.

Hipoteza trwałego dochodu Friedmana

Wzrostowi bieżącego dochodu towarzyszy wzrost konsumpcji w takim stopniu, w jakim odzwierciedla on wzrost trwałego dochodu. To oznacza, że nachylenie funkcji konsumpcji będzie zależało od względnych zmian dochodu trwałego i przejściowego.

Hipoteza trwałego dochodu - zmiany dochodu

-Gdy zmiana trwałego dochodu jest znacznie większa od zmiany dochodu przejściowego, to niemal cała różnica bieżącego dochodu odzwierciedla różnice dochodu trwałego, tak iż konsumpcja rośnie z bieżącym dochodem w stosunku prawie 1:1.

-Gdy zmiana trwałego dochodu jest niewielka w stosunku do zmiany dochodu przejściowego, to zmiana bieżącego dochodu tylko w niewielkim stopniu wywodzi się ze zmiany trwałego dochodu tak iż konsumpcja wzrasta w niewielkim stopniu wraz z bieżącym dochodem.

Rys. krótkookresowa funkcja konsumpcji

Rys. długookresowa funkcja konsumpcji

W krótkim okresie czasu poziom dochodu, a co za tym idzie poziom konsumpcji jest zdeterminowany tym, w którym miejscu cyklu życia znajduje się jednostka, a także takimi zjawiskami jak np. bezrobocie. To powoduje, że współczynnik kierunkowy funkcji - krótkookresowa MPC jest znacznie niższa od 1, a punkt przecięcia rzędnych - dodatni.

W długim okresie czasu cała zmiana łączonego dochodu odzwierciedla wzrost długookresowy tzn. trwały przyrost zasobów gospodarki. W ten sposób wsp kierunkowy (długookresowa MPC) jest bliski 1, a punkt przecięcia z osią rzędnych bliski zeru.

Konsumpcja w warunkach niepewności

W warunkach niepewności zakładamy, iż jednostka dokonuje wyboru konsumpcji w I okresie w sposób optymalny wg dostępnych informacji, a w każdym okresie przyszłym będzie dokonywać takiego wyboru w sposób optymalny wg dostępnych wówczas informacji.

C1=E1[Ct] dla t=2,3,…T

Gdzie E_t-1 [ ] - Wartość oczekiwana ukierunkowana informacjami w okresie 1

Wynika z tego, iż

E1[C2]=C1 tzn. że w każdym okresie konsumpcja oczekiwana na najbliższy okres równa się bieżącej konsumpcji. Tzn. że zmiany konsumpcji sa nieprzewidywalne.

Zgodnie z teorią oczekiwań konsumpcja w okresie t będzie zdeterminowana estymacją konsumpcji ba podstawie informacji dostępnych w okresie t-1, co możemy zapisać:

C_t=E_t-1[Ct]+e_t

Gdzie et - oznacza zmianę konsumpcji

Hipoteza błądzenia losowego Halla

Z równania tego wynika, iż konsumpcja kształtuje się zgodnie z procesem błądzenia losowego. Jeżeli oczekuje się zmiany konsumpcji, to jednostka dąży so jej wyrównania w całym okresie. Jeżeli oczekujemy wzrost konsumpcji, to oznacza, że bieżąca użyteczność krańcowa konsumpcji jest większa od użyteczności krańcowej oczekiwanej w przyszłości, co oznacza, że jednostce będzie się żyło lepiej jeżeli zwiększy konsumpcję. Jednostka dostosowuje swoją konsumpcję do punktu, w którym nie oczekuje się jej dalszej zmiany. Zmiana poziomu konsumpcji (e) między okresem 1 a okresem 2 równa się zmianie oceny swoich dożywotnich zasobów przez jednostkę, podzielonych przez liczbę pozostałych okresów życia. Jednostka konsumuje tyle, ile konsumowałaby, gdyby miała pewność, że jej przyszłe dochody będą się równać ich średniemu poziomowi. Oznacza to, iż niepewność do przyszłego dochodu Ne ma wpływu na konsumpcję.

Wpływ zmian stopy % na konsumpcję i oszczędności

Stopa procentowa wpływa na poziom konsumpcji i oszczędności w dwojaki sposób:

1)Efekt substytucyjny - polegający na przesuwaniu konsumpcji w czasie i zwiększaniu oszczędności

2) Efekt dochodowy (majątkowy) - polegający na zwiększeniu konsumpcji

Efekt substytucyjny

Jeżeli realna stopa procentowa (stopa nominalna-inflacja) jest dodatnia. Ludzie mają bodziec do odkładania swoich wydatków w czasie. Im większa stopa % tym większa kapitalizacja a wiec możliwość do realizacji większych zakupów w przyszłości. Ludzie będą bardziej skłonni do przesuwania konsumpcji w czasie.

Efekt dochodowy - zwiększenie konsumpcji. Wzrost realnej stopy % powoduje również wzrost majątku gospodarstwa domowego, co może powodować chęć zwiększenie poziomu konsumpcji.

Przejściowe i trwałe zmiany dochodu a stopa % i MPC

1)W przypadku trwałego wzrostu dochodu (jeżeli gospodarstwa domowe oceni ten wzrost jako trwały) konsumpcja wzrośnie o stały przyrost dochodu - MPC z przyrostu dochodu =1 lub MPC <1, jeżeli gospodarstwa domowe chce część dochodu przekazać następnym pokoleniom w postaci spadku.

2)W przypadku przejściowego wzrostu dochodu gospodarstwo domowe podwyższy konsumpcję w niewielkim stopniu o dochód równy oprocentowaniu dodatkowej części dochodu plus pewną sumę dodatkową jeżeli nie chce przekazać całego przyrostu dochodu wartości pokolenia.

Literatura: Hall R.E, Taylor Makroekonomia PWN rozdział 10 popyt konsumpcyjnyW-wa 2005

Romer D Makroekonomia dla zaawansowanych PWN rozdział 7-Konsumpcja W-wa 2000

---