16. granica możliwości produkcyjnych lub krzywa transformacji produktu; graficzne przedstawienie różnych kombinacji dóbr, które mogą być wytwarzane, gdy wszystkie zasoby są w pełni efektywnie wykorzystane. Krzywa ta pokazuje możliwe kombinacje produkcyjne przy wykorzystaniu dostępnej technologii w danym okresie czasu; przejście od jednego punktu na krzywej do drugiego oznacza zmianę jednego produktu na drugi. Współczynnik zamiany (iloraz ilości produktu, którego wyrzekamy się i ilości produktu, który zyskujemy) jest kosztem alternatywnym uzyskanego produktu. Model tej krzywej przedstawia możliwości produkcyjne całej gospodarki lub indywidualnego producenta.

17. Koszt alternatywny, ilość produktów, z których trzeba zrezygnować, aby uzyskać określoną ilość innego dobra. Koszt, który ponosimy, wybierając daną możliwość; jest to wartość najbardziej cenionej przez nas możliwości, nie wybranej w związku z decyzją wyboru innej możliwości.

Oznacza to, że trzeba dokonywać wyboru między kilkoma dobrami w sytuacji, gdy ich ilość jest niewystarczająca dla wszystkich. Dotyczy to zarówno konsumentów, jak i decyzji odnoszących się do całej gospodarki. Konsument zachowujący się racjonalnie wybierze dany wariant jedynie wtedy, gdy uzyskane korzyści będą większe lub co najmniej równe jego kosztom.

Państwo, mając ograniczony budżet, musi zadecydować, czy przeznaczyć więcej środków na służbę zdrowia, budowę infrastruktury czy na szkolnictwo.

18. racjonalne gospodarowanie rozsądne postępowanie w procesach gospodarczych polegające na poprawnym myśleniu oraz skutecznym działaniu. W teorii ekonomii racjonalne gospodarowanie występuje w dwóch równoważnych wariantach: jako zasada największej wydajności (największego efektu) oraz jako zasada oszczędności środków (najmniejszego nakładu). Racjonalne gospodarowanie oznacza więc dążenie do tego, aby przy danym nakładzie środków uzyskać maksymalny stopień realizacji celu lub przy danym stopniu realizacji celu użyć minimalnego nakładu środków, naturalnie bez zubożenia jakości efektu.

Takie pojmowanie racjonalności gospodarowania jest zbyt wąskie i bardzo upraszcza jego rzeczywistą naturę. Oznacza ono utożsamianie racjonalności z efektywnością, czyli korzystną relacją odpowiednio zdefiniowanych nakładów i efektów. Tymczasem efektywność nie zawsze jest równoznaczna z racjonalnością.

Celem racjonalnego gospodarowania nie może być tylko systematyczne podnoszenie efektywności ekonomicznej, lecz doskonalenie jakości życia społeczeństwa, a to wymaga uwzględnienia nie tylko kryteriów ekonomicznych (wyższa rentowność, wyższa produktywność czynników wytwórczych, wyższe tempo wzrostu itp.), lecz także kryteriów etycznych, moralnych i ekologicznych zapewniających lepsze i pełniejsze zaspokojenie wielorakich potrzeb (zwłaszcza potrzeb rozwoju) (growth needs) społeczności lokalnych i całego narodu. Za racjonalne można więc uznać dzisiaj te działania i decyzje, które dobrze służą podnoszeniu jakości życia społeczeństwa i respektują nie tylko wymagania wysokiej efektywności ekonomicznej, ale także uwzględniają inne (różne) aspekty sytuacji życiowej członków społeczeństwa gwarantujące ich rozwój duchowy.

Tradycyjne pojmowanie racjonalności gospodarczej nie dostarcza już inspiracji użytecznych we współczesnych warunkach, gdzie wymagana jest tzw. wielowymiarowość gospodarowania.

19. Zasada racjonalnego gospodarowania

Zasada racjonalnego gospodarowania może być sformułowana w dwóch wymiarach:

Maksymalizacja efektów, przy założonym poziomie nakładów

Minimalizacja nakładów, przy założonym poziomie efektów

Racjonalność postępowania wymaga, aby podmiot zbierał i analizował przy pomocy rozumu wszystkie informacje niezbędne do podjęcia właściwej decyzji o alokacji zasobów. Oznacza to, że postulat racjonalności wymaga od podmiotu znajomości wszystkich tych informacji oraz zdolności do ich właściwego przetworzenia.

W praktyce takie warunki są rzadko spełnione, ze względu na ograniczoność dostępnej w danym momencie wiedzy. Zdobycie wiedzy, która pozwoliłaby na dokonanie najlepszej możliwej decyzji także wiąże się z poniesieniem określonych kosztów, co oznacza obniżenie efektywności rozwiązania. W związku z tym podmioty gospodarcze podejmują decyzje w warunkach ryzyka i niepewności.
20. Rachunek ekonomiczny - jedna z podstawowych kategorii ekonomicznych - porównanie nakładów związanych z podejmowanymi działaniami i efektów, jakie jednostka zamierza osiągnąć. Ułatwia on wybór takiego wariantu postępowania, który pozwala osiągnąć maksymalne korzyści:

Wariant I - zasada największego efektu/największej wydajności (jeśli dane są środki, należy maksymalizować cel)

Wariant II: zasada najmniejszego nakładu/oszczędności środków (jeśli dany jest cel, należy minimalizować nakłady)

Podstawowe cechy rachunku ekonomicznego:

wariantowość

kompleksowość

dualizm

wiarygodność

21. Prawa ekonomiczne są to wzajemne więzi między istotnymi cechami różnych zjawisk ekonomicznych mające charakter ogólny, konieczny, nieprzypadkowy i stosunkowo trwały.

Rodzaje praw ekonomicznych:

prawa przyczynowe (przyczynowo - skutkowe), oznaczają, że po zdarzeniu A następuje zdarzenie B, przy czym A jest przyczyną a B jest skutkiem

prawa funkcjonalne, występują pomiędzy ilościowo wymiernymi kategoriami np. popyt jest funkcją ceny, podaż też jest funkcją ceny.

prawa współistnienia czyli łączne np. prawo popytu i podaży

postępowania ludzi, oddziałuję na bodźce ekonomiczne

splotu działań ludzkich, wymiana rezultatów swojej działalności

techniczno-bilansowe, czyli relacje nakładów i wyników zdeterminowane określoną techniką

Cechy praw ekonomicznych:

obiektywny charakter praw ekonomicznych; są niezależne od podmiotu, od świadomości.

stochastyczny, czyli statystyczny charakter praw polega na tym, że przejawiają się w dużej liczbie zjawisk, a w poszczególnych pojedynczych mogą być odstępstwa.

historyczny - ograniczone są warunkami i czasem - dotyczą konkretnego warunku

22. kategorie ekonomiczne - abstrakcyjne pojęcia wyrażające ogólne własności różnych elementów i aspektów procesu gospodarowania. Np. wyróżniamy takie kategorie jak: praca, produkcja, wymiana, rynek, pieniądz, towar, cena, płaca, dochód, popyt, podaż, kapitał, procent, zysk itd.

Ustalanie istotnych (koniecznych), stale powtarzających się związków i zależności między kategoriami ekonomicznymi jest równoznaczne z formułowaniem praw ekonomii, a łączenie tych praw w zwarte, powiązane ze sobą logiczne systemy z konstruowaniem teorii ekonomicznych.

23. teorie ekonomiczne

tworzenie ze sobą praw ekonomicznych w jakiejś postaci i są one punktem wyjścia dla polityki ekonomicznej kraju.

24. Ceteris paribus- [ łac. ceteri - wszyscy inni, pozostali, reszta; pariter - równie, w podobny sposób, podobnie], tłumaczyć można jako zwrot oznaczający `wszystko inne takie samo', bądź `pozostałe rzeczy będące równymi' lub też przy pozostałych rzeczach równych. W ekonomii najczęściej używa się tego zwrotu w znaczeniu `przy pozostałych czynnikach niezmienionych'.

Ceteris paribus oznacza założenie o niezmienności pozostałych czynników, warunków, elementów, okoliczności itp., które wpływają na badane zjawisko ekonomiczne. Jest to zatem świadome uproszczenie rozumowania, które pozwala na badanie zależności między dwiema zmiennymi. Nie należy przy tym zapominać, że pozostałe, chwilowo pominięte zmienne też mają wpływ na przedmiot badań.

Analiza zjawisk gospodarczych prowadzona przez ekonomistów składa się z trzech etapów. Pierwszy to obserwacja danego zjawiska, zbieranie danych oraz formułowanie problemu. Drugi etap polega na konstruowaniu teorii lub modelu i tu właśnie znajduje zastosowanie omawiane założenie. Przykładowo zastanawiając się nad motywami wyboru środków transportu możemy brać pod uwagę dużą ilość czynników i uwarunkowań takich jak: ceny biletów, dochody ludności, czas przejazdu, zainteresowania ludności, klimat, upodobania, styl życia, wzorce zachowania, tradycje i wiele innych. Ekonomista chcąc wykazać związki jedynie pomiędzy czynnikami ekonomicznymi założy stałość pozostałych. Czyli w praktyce zastosuje zasadę ceteris paribus. Trzeci etap analizy to weryfikacja wniosków wynikających z teorii, dokonana na podstawie danych empirycznych.

Ekonomiści są zgodni, iż dla pełniejszego wyjaśnienia zjawisk gospodarczych potrzebna jest wiedza z zakresu politologii, socjologii i psychologii. Zjawiska opisywane przez te nauki stanowią przedmiot założenia ceteris paribus, ponieważ ekonomia kładzie nacisk na efekty i zjawiska wywołane bodźcami ekonomicznymi. Postawy społeczne ulegają powolnym zmianom, dlatego można je uznać za stałe.

25. Model ekonomiczny - jest to uproszczony obraz rzeczywistości ekonomicznej.

Model ekonomiczny stosuje się, aby uzyskać uproszczony, ale przejrzysty obraz rzeczywistości. Próba przedstawienia całej rzeczywistości gospodarczej jest bezcelowa i z góry skazana na niepowodzenie ze względu na nieskończoną ilość szczegółów.
Założenia upraszczające modelu ekonomicznego mogą dotyczyć każdej kwestii:

np. zarobków społeczeństwa (każdy obywatel ma pensję równą średniej krajowej,

polityki zagranicznej państwa (państwo nie utrzymuje żadnych stosunków ekonomicznych z zagranicą)

czy podstawowych kategorii ekonomicznych jak cena: (cena za daną usługę nie zmieni się w przeciągu dwóch lat) lub inflacja (w przeciągu dwóch lat będzie utrzymywać się na stałym poziomie).

Model ekonomiczny może mieć różne formy. Można go przedstawić za pomocą słów, wykresów czy układów równań matematycznych.

Przykładem najprostszego ekonomicznego modelu matematycznego może być model popytu na dobro - popyt na dobro
zależy tylko od ceny
tego dobra. Wówczas zależność tą zapiszemy w postaci równania:

, które odczytujemy następująco popyt jest funkcją ceny.

Modele ekonomiczne

model dochodu permanentnego

model dyfuzji

model hierarchii efektów

model IS-LM

model jednostopniowej preferencji

model wzrostu Solowa

26. zależności funkcyjne
Mówimy, że F postaci A₁ A₂ ... A_n → B jest zależnością funkcyjną relacji R, jeżeli wszystkie krotki zgodne co do wartości na atrybutach A₁ A₂ ... A_n posiadają tę samą wartość atrybutu B. Innymi słowy: istnieje funkcja przeprowadzająca zbiór wektorów wartości atrybutów A₁ A₂ ... A_n w wartości atrybutu B.

Jeżeli zbiór atrybutów A₁ A₂ ... A_n określa funkcyjnie więcej niż jeden atrybut B:

A₁ A₂ ... A_n → B₁

A₁ A₂ ... A_n → B₂

...

A₁ A₂ ... A_n → B_m

27. Zasoby i strumienie należą do zmiennych ilościowych przedstawiających np. ilość pieniądza,
ilość danego dobra itd.

Zasób jest to dana ilość pieniądza lub dobra mierzona w danym momencie.
Strumień jest to ilość mierzona w jednostce czasu.

Jest wiele przykładów wyjaśniających różnice między zasobem a strumieniem:

* bogactwo konsumenta stanowi zasób, strumieniami natomiast są jego dochody oraz wydatki;
* liczba bezrobotnych stanowi zasób, a liczba osób tracących pracę w danym czasie jest
strumieniem dopływającym do zasobu bezrobocia;
* wielkość kapitału zaangażowanego w gospodarce jest zasobem, a nakłady inwestycyjne
przeznaczone na zwiększenie zasobu kapitału stanowią strumień;
* dług rządowy danego kraju jest zasobem, a deficyt budżetowy powstający w określonym
czasie jest strumieniem.

Zasób stanowi zatem akumulację strumieni, które - dopływając do zasobu lub odpływając z
niego - wpływają na zmianę jego wielkości. I tak, na przykład zdolności produkcyjne gałęzi
przemysłu stanowią w danym momencie zasób, a ich przyrost (spowodowany inwestycjami)
lub ubytek (będący rezultatem wycofania starych urządzeń) stanowią strumienie powodujące
zmiany wielkości zasobu

---