MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI FINANSOWE

POJĘCIE I ISTOTA ZAGADNIENIA:

• GLOBALIZACJA RYNKÓW FINANSOWYCH; liberalizacja przepływu kapitałów, rozwój globalnego rynku kapitałowego, utworzenie globalnej sieci komunikacyjnej w trybie on-line i w czasie rzeczywistym (real time),

• UMIĘDZYNARODOWIENIE DZIAŁALNOŚCI BANKÓW; rozwój bankowości korespondencyjnej (correspondent banking), konsolidacja sektora bankowego w skali globalnej (fuzje i przejęcia),

• OPERACJE BANKOWE MAJĄ CORAZ CZĘŚCIEJ MIĘDZYNARORODOWE NASTĘPSTWA; finansowanie
  i rozliczanie międzynarodowych transakcji handlowych, transfery pieniężne osób fizycznych i podmiotów gospodarczych, posiadanie zagranicą rachunków bankowych,

• ROLA I ZNACZENIE MIĘDZYNARODOWYCH INSTYTUCJI FINANSOWYCH I KREDYTOWYCH
  w odniesieniu do lokalnych/krajowych systemów ekonomicznych i finansowych.

Możemy zatem mówić o:

• międzynarodowych stosunkach gospodarczych,

oraz

• międzynarodowych stosunkach finansowych,
  które w zasadzie można określić jako finanse międzynarodowe.

Wniosek:

jeżeli rozpatrujemy zagadnienia dotyczące międzynarodowych stosunków finansowych/ finansów międzynarodowych
to musimy odnieść się do takich tematów jak:

• międzynarodowy system finansowy,

• współczesne, międzynarodowe rynki finansowe.

Porównując systemy finansowe możemy zauważyć różnice (coraz bardziej zanikające) pomiędzy nimi, występujące na skutek
ich zorientowania na rynek kapitałowy: globalny bądź lokalny/regionalny, podlegającym ciągłemu, dynamicznemu rozwojowi, lub ich oparcia o banki uniwersalne, spełniające funkcję lokalnych „centrów” kapitałowych (kapitałodawców).

Wniosek:

• międzynarodowy system finansowy nie jest systemem jednolitym,

• w każdym przypadku międzynarodowy system finansowy spełnia te same funkcje, lecz w innych ramach instytucjonalnych i za pomocą innych „narzędzi”, do których zaliczamy instrumenty finansowe oferowane
  na poszczególnych rynkach finansowych.

Czy banki mogą być uznane za najważniejszą instytucję międzynarodowego systemu finansowego ?

W związku z tym, iż:

• są one organizatorami międzybankowych rynków finansowych,

• spełniają funkcję głównego kanału transferującego (importującego lub eksportującego) oszczędności krajowe
  z zachowaniem praktycznie pełnej autonomiczności działania wobec państw, na których terytorium działają,

• międzybankowe rynki finansowe przestały spełniać wyłącznie rolę pośrednika finansowego i stały się konkurencyjne dla rynków kapitałowych,

• obroty na rynkach finansowych z bezpośrednim bądź pośrednim udziałem banków są wielokrotnie większe
  od wartości obrotów handlowych w skali międzynarodowej,

odpowiedź brzmi: .......................................................................

Międzynarodowy system finansowy to układ instytucji
i rynków gwarantujących swobodę przepływu kapitałów, transgraniczną wymianę towarów i usług oraz obsługujących powiązania handlowe pomiędzy gospodarkami krajowymi.

Celem międzynarodowego systemu finansowego jest budowa wzajemnego zaufania pomiędzy importerami i eksporterami kapitału. Zewnętrznym tego wyrazem jest wymiana handlowa
oraz przepływ oszczędności prywatnych i publicznych w skali światowej.

Obszary tematyczne dotyczące międzynarodowego systemu finansowego obejmują problematykę dotyczącą:

- międzynarodowych stosunków finansowych i walutowych
jako całokształtu więzi ekonomicznych, sprzężeń
zwrotnych oraz bezpośrednich współzależności pomiędzy
poszczególnymi gospodarkami narodowymi,

- badania struktury i zasad funkcjonowania współczesnego
systemu walutowego, światowych centrów finansowych,
systemów międzynarodowych rozliczeń oraz
międzybankowych operacji depozytowo-kredytowych,

- powiązań pomiędzy realną gospodarką na narodowym
oraz międzynarodowym poziomie i jej finansowym

wyrażeniem w procesie transformacji ustrojowej, a także
rozszerzeniem i pogłębieniem integracji europejskiej.

Trzeba zwrócić uwagę na fakt, że to wielopłaszczyznowe spojrzenie na międzynarodowe stosunki finansowe hierarchizuje ich elementy przy uwzględnieniu wielu grup interesów (problemy pojawiające się w trakcie procesu integracji Polski z UE):

funkcje międzynarodowego systemu finansowego

elementy międzynarodowego systemu finansowego

elementy międzynarodowych rynków finansowych

zaburzenia w funkcjonowaniu
międzynarodowego systemu finansowego

regionalne ugrupowania gospodarcze

nowa architektura
międzynarodowego systemu finansowego

Funkcje międzynarodowego systemu finansowego:

- stabilizacyjna: utrzymanie i utrwalenie pozytywnych
aspektów istniejącego stanu politycznego,
terytorialnego, ekonomicznego oraz kulturalnego;
równoważenie i stabilizowanie interesów uczestników
jest podstawą spójności międzynarodowego systemu
finansowego,

- legitymizacyjna: podejmowanie działań na rzecz
przekonania narodów do liberalizacji i globalizacji
międzynarodowych rynków finansowych; im bardziej
uniwersalny jest charakter międzynarodowej instytucji
finansowej, tym więcej zadań o charakterze
legitymizacyjnym ma ona spełnienia do spełnienia,

- integracyjna: bez względu na poglądy uczestników
międzynarodowego systemu finansowego na istotę
polityki gospodarczej konieczne jest skonsolidowanie
ich potencjałów rozwojowych wobec globalnych wyzwań
stojących przed ludzkością, np. głód, choroby, efekt
cieplarniany, wydłużanie się okresu życia.

Wniosek:

międzynarodowy system finansowy jest jednym
z podstawowych czynników wpływających na utrwalanie
ładu międzynarodowego.

Ład międzynarodowy <=> równowaga międzynarodowa

Brak równowagi = Chaos

Modele ładu międzynarodowego:

• równowagi sił,

• odstraszania nuklearnego,

• koalicji wielkich mocarstw, czyli walka interesów ugrupowań
  gospodarczych:

USA + UE => Japonia,

USA + Japonia => UE,

UE + Japonia => USA.

W międzynarodowym systemie finansowym synonimem braku równowagi jest wielodewizowy system walutowy.

Centrum międzynarodowego systemu finansowego stanowią międzynarodowe rynki finansowe.

Światowy rynek finansowy => pojęcie abstrakcyjne: obejmuje wszystkie transakcje gospodarcze występujące w skali międzynarodowej.

Formy występowania światowego rynku finansowego:

• rynki walutowe,

• rynki kapitałowe,

• rynki pieniężne.

Rynki te współuczestniczą w przepływie kapitałów (import
i eksport) w ramach obowiązującej koncepcji ładu międzynarodowego.

Elementy składowe międzynarodowego systemu finansowego:

I grupa: państwa, ponadnarodowe korporacje,

międzynarodowe instytucje finansowe i centra finansowe,
narodowe instytucje finansowe.

II grupa: regionalne ugrupowania gospodarcze,

krajowe modele systemu finansowego,

reżimy walutowe i cechy systemu walutowego świata,

nowa architektura systemu finansowego świata.

Podsumowanie.

1. Współwystępowanie tendencji do globalizacji rynków finansowych i rozwoju bankowości lokalnej jest czynnikiem wpływającym na zmiany w „architekturze” światowego systemu finansowego.

2. Funkcjonowanie międzynarodowego systemu finansowego
   jest odmienne w wymiarze krajowym i międzynarodowym.

3. W ramach międzynarodowego systemu finansowego,
   w odróżnieniu od instytucji finansowych, rynki i instrumenty finansowe wykazują duże podobieństwo.

4. Międzynarodowy system finansowy jest siecią instytucji, rynków i instrumentów finansowych oraz ich regulatorów służących do budowania zaufania pomiędzy importerami
   i eksporterami kapitału (inwestorami), a także alokacji nadwyżki środków finansowych w sposób pozwalający na zarządzanie ryzykiem i zapewnienie efektywnych rozliczeń transgranicznych.

5. Z powyższego wynika uniwersalność funkcji pośredników finansowych przy jednoczesnej konieczności różnicowania ich form instytucjonalnych, adekwatnych do specyficznych warunków ich działania, np. w wymiarze lokalnym, regionalnym, światowym, czy też w warunkach postępującej liberalizacji bądź globalizacji w odniesieniu do rynków finansowych.

GLOBALIZACJA to proces tworzenia zliberalizowanego
i zintegrowanego światowego rynku towarów i kapitału oraz kształtowania się nowego międzynarodowego ładu instytucjonalnego służącego rozwojowi produkcji, handlu
i przepływów finansowych na skalę całego świata
(G. Kołodko).

W odniesieniu do współczesnej bankowości powyższa definicja jest w pełni poprawna, bowiem w tym przypadku globalizacja oznacza nie tylko liberalizację szeroko pojętej bankowości,
ale także integrację odrębnych dotąd krajowych rynków finansowych w jeden, ogólnoświatowy rynek finansowy.

RYS. ze strony 21

( w tytule bez „Schemat 3”)

Bariery występujące w procesie globalizacji:

• regionalizacja a nie globalizacja handlu światowego

(handel wewnątrz wielkich regionów o charakterze
„wspólnot gospodarczych,

• duży udział (ponad 30%) handlu wewnątrz korporacji
  ponadnarodowych w handlu międzynarodowym,

• różne formy protekcjonizmu praktykowanego przez
  rządy oraz wielkie ugrupowania gospodarcze,

• przepływ inwestycji zagranicznych w zasadzie pomiędzy
  najbardziej rozwiniętymi regionami świata,

• przedsiębiorstwa o charakterze międzynarodowym
  w większości zachowują narodowy charakter wewnętrznej
  kultury organizacyjnej („myśl globalnie, działaj lokalnie”),

• lokalna specyfika w odniesieniu do zachowań
  pracowniczych, tradycji kształtującej sferę konsumpcji
  czy zwyczajów handlowych.

Liczba regionalnych porozumień
w handlu zagranicznym

Okres	Liczba porozumień
1959 - 59	3
1960 - 69	19
1970 - 79	39
1980 - 89	14
1990 - 98	82

Porównanie kontynentalnego i anglosaskiego modelu

systemu finansowego

Cecha	Model kontynentalny	Model anglosaski
Podstawa instytucjonalizacji	Bank uniwersalny	Giełda
Udział kapitałowy bezpośredni i pośredni w podmiotach gospodarczych	Rozpowszechniony	Zabroniony
Udział kapitałowy w towarzystwach ubezpieczeniowych	Rozpowszechniony	Dozwolony
Koordynacja międzypaństwowa polityk gospodarczych	Rozpowszechniona	Ograniczona
Struktura aktywów; mld USD, % (dane opubl. w 1999r.)	Akcje 5700 (24), Aktywa banków 13969 (50) Obligacje 8182 (26)	Akcje 15300 (47) Aktywa banków 5600 (16) Obligacje 14607 (41)
Wielkość aktywów w % PKB (dane opubl. w 1999r.)	UE 11: akcje 47,9 aktywa banków 212,3 obligacje 109,3	Akcje 159,7 Aktywa banków 62,5 Obligacje 206,4
Kapitalizacja giełdy; mld USD (dane opubl. w 1999r.)	6000	17000

Rola państwa w systemie finansowym
otwartej gospodarki rynkowej

Elementy międzynarodowego systemu finansowego	Rola państwa w regulowaniu danego elementu międzyn. systemu finansowego
Handel międzynarodowy i jego finansowanie	Protekcjonizm państwowy i jego ograniczanie
Przepływ kapitału i jego import lub eksport	Interwencjonizm państwowy co do struktury i kierunku przepływu kapitału
System walutowy i międzynarodowe rynki finansowe	Zapobieganie zaburzeniom przy pomocy międzynarodowych instytucji finansowych
Korporacje ponadnarodowe i ich gospodarka finansowa	Tworzenie przychylnego klimatu inwestycyjnego i przejrzystości działania (ład korporacyjny)
Ugrupowania integracyjne i ich współpraca	Uczestniczenie w negocjacjach w ramach i pomiędzy ugrupowaniami integracyjnymi

Wpływ państwa na międzynarodowy rynek
regulacji sektora finansowego

Siła pośredników finansowych	Silny wpływ państwa na krajowy sektor finansowy	Słaby wpływ państwa na krajowy sektor finansowy
Wysoki potencjał	Współudział w kształtowaniu sektora. Silna pozycja branżowych izb gospodarczych.	Polityka kształtowana przez interesy pośredników; negatywny ich wpływ na aparat państwowy.
Niski potencjał	Dominacja potrzeb państwa. Kooptowanie pośredników finansowych.	Wąskie pole do negocjacji. Praktycznie brak współpracy izb gospodarczych

Międzynarodowe instytucje i standardy finansowe.

Charakter współczesnej międzynarodowej wymiany handlowej spowodował ukształtowanie się trzech współpracujących
i jednocześnie konkurujących centrów gospodarczych świata:

Stanów Zjednoczonych A.P., Europy i Azji,

a nie, jak można byłoby oczekiwać, pozbawionej cech narodowych gospodarki o charakterze globalnym.

Porównanie potencjału gospodarczego

USA, Europy i Azji w 1997r. (mld USD)

Region	Produkcja wg kursu rynkowego	Produkcja wg siły nabywczej	Handel zagraniczny	Rezerwy walutowe
USA	7834	7665	1586	140
Europa	8093	7559	1640	380
Azja (ASEAN + Chiny, Japonia, Korea Płd.)	6382	9431	1380	668

Wielobiegunowość (trójdzielność) gospodarki światowej:

• siły wytwórcze o charakterze „cywilnym”,

• potencjał wojskowy, międzynarodowy handel bronią,

• dostęp do broni atomowej.

Podejmowanie decyzji dotyczących międzynarodowego systemu finansowego ma miejsce na najwyższych szczeblach,

spotkaniach tzw. GRUP:

G-3: przywódcy USA, Niemiec i Japonii;

G-7(8): G-3 + Francji, W.Brytanii, Włoch i Kanady oraz Rosji

po zakończeniu „zimnej wojny”;

G-10: G-7 + Belgia, Holandia, Szwecja i od 1984r. Szwajcaria;

G-22: G-8 + Argentyna, Australia, Brazylia, Chiny, Hong-Kong,
Indie, Indonezja, Korea Płd., Malezja, Meksyk, Polska,
Singapur, RPA i Tajlandia.

W spotkaniach „na szczycie” uczestniczą: szefowie państw
i rządów, ministrowie finansów, ministrowie spraw zagranicznych, prezesi banków centralnych oraz reprezentanci koronowanych głów tych państw.

Pomiędzy tymi spotkaniami odbywają się rozmowy (3x w roku)
ministrów finansów, a jesienią i wiosną połączone są ze spotkaniami Rady Zarządzającej MFW.

Międzynarodowy system finansowy a standardy finansowe

Standardy finansowe

Międzynarodowy system finansowy

Bankowość międzynarodowa

Standardy międzynarodowe w bankowości

Źródłem międzynarodowych standardów w bankowości są:

1/ zwyczaje spisane w formie konwencji międzynarodowego
prawa cywilnego;

2/ zalecenia międzynarodowych instytucji finansowych
utworzonych dla stabilizowania sytuacji na rynku usług
bankowych, m.in. agencje ONZ (UNCITRAL, UNIDROIT),
KNB działająca w ramach Banku Rozrachunków

Międzynarodowych (BIS w Genewie), MFW, WTO;

3/ rozwiązania techniczne dotyczące m.in. przesyłania
danych finansowych (standard SWIFT), zabezpieczeń
stosowanych w bankach w oparciu o normy ISO,

standardy EDIFACT;

4/ kodeksy dobrego postępowania opracowywane przez

różnego rodzaju samorządy zawodowe.

Międzynarodowe standardy finansowe obejmują:

• zasady: nadzoru, funkcjonowania systemów rozliczeń,
  regulacji rynku papierów wartościowych;

• praktyki: instrukcje, jak realizować zasady;

• metodyki: zapewnienie zgodności z wzorcami;

• kodeksy dobrych praktyk w sferze różnych stowarzyszeń
  i zawodów związanych z rynkiem finansowym.
  

Międzynarodowe (międzypaństwowe) instytucje finansowe:

• WTO: Światowa Organizacja Handlu;
  

• IMF: Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW);
  

• Międzynarodowe Banki Rozwoju:

- IBRD: Bank Światowy (Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju),

- EIB: Europejski Bank Inwestycyjny (EIB),

- ADB: Afrykański Bank Rozwoju,
- EADB: Wschodnioafrykański Bank Rozwoju

- JBIC: Japoński Bank na Rzecz Odbudowy i Rozwoju,
- IDB: Międzyamerykański Bank Rozwoju,

- ASDB: Azjatycki Bank Rozwoju,

- JDB: Japoński Bank Rozwoju,

- KfW: Urząd Kredytu na Odbudowę,

- KDB: Koreański Bank Odbudowy,

- EBRD: Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju,
- IDB: Islamski Bank Rozwoju,
- NIB: Nordycki Bank Inwestycyjny;

• MIGA: Międzynarodowa (Wielostronna) Agencja
  Gwarantowania Inwestycji (ubezpieczająca
  ryzyko polityczne); obecnie 146 członków,
  18 kandydatów; w 26 krajach ubezpieczone
  bezpośrednie inwestycje o wartości od
  ok.1 do 6 mld USD;
  

• IFC: Międzynarodowa Korporacja Finansowa.

Wielonarodowe instytucje finansowe:

• BIS: Bank Rozrachunków Międzynarodowych
  w Genewie;
  

- Bazylejski Komitet d/s Nadzoru Bankowego,

- Komitet d/s Globalnego Systemu Finansowego,

- Komitet d/s Systemów Płatności i Rozrachunków,

- Forum Stabilności Finansowej, powołane w 1999r.
przez ministrów finansów i gubernatorów banków
centralnych grupy G-7;

• SWIFT: Światowe Stowarzyszenie Międzybankowej
  Telekomunikacji Finansowej.

Międzynarodowe systemy płatnicze.

Rodzaje współczesnych systemów płatniczych/rozliczeniowych

Znaczenie niezawodności i terminowości rozliczeń	Skala rozliczeń
		mała	duża
duże	Globalny lub regionalny bank korespondent	System TARGET System RTGS
małe	Bank korespondent	System ENS System DNS

---