Definicja astmy oskrzelowej - jest przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych, w której uczestniczy wiele komórek i substancji przez nie uwalnianych. Przewlekłe zapalenie jest przyczyną nadreaktywności oskrzeli, prowadzącej do nawracających epizodów świszczącego oddechu, duszności, ściskania w klatce piersiowej i kaszlu, występujących szczególnie w nocy lub nad ranem. Epizodom tym zwykle towarzyszy rozlana obturacja oskrzeli o zmiennym nasileniu często ustępująca samoistnie lub pod wpływem leczenia.

Czynniki wpływające na rozwój chorób alergicznych:

• Zanieczyszczenie środowiska:

• Spalanie węgla

• Dym przemysłowy

• Zanieczyszczenie motoryzacyjne

• Atopia

• Ekspozycja na alergeny

• Wziewne - pyłki roślin, pleśnie, roztocza, naskórki zwierząt

• Długotrwałę przebywanie w zamkniętych, nie wietrzonych pomieszczeniach

Czynniki osobnicze zwiększające ryzyko wystąpienia astmy oskrzelowej

• Genetyczne: predyspozycja do atopii, predyspozycja do nadreaktywności oskrzeli

• Otyłość

• Płeć

Czynniki środowiskowe zwiększające ryzyko wystąpienia astmy oskrzelowej

• Alergeny domowe: roztocze kurzu, sierść psa, kota, gryzoni, alergeny karaluchów, grzyby pleśniowe

• Alergeny środkowiskowe: pyłki roślin, grzyby pleśniowe

• Czynniki zawodowe

• Inne: dym tytoniowy, zanieczyszczenia atmosferyczne

Komórki naciekające drogi oddechowe u chorych na astmę oskrzelową:

• Eozynofile

• Bazofile

• Limfocyty o fenotypie Th2

• Monocyty/makrofagi

Następstwa procesu zapalnego:

• Zwężenie światła oskrzeli

• Obrzęk i przekrwienie błony śluzowej

• Ubytki w nabłonku dróg oddechowych - złuszczanie nabłonka migawkowego

• Bezpośredni skurcz mięśni gładkich oskrzeli

• Śluzowe czopy

• Pośredni skurcz poprzez mechanizmy neurogenne

• Pogrubiała ściana oskrzeli

Przebudowa drzewa oskrzelowego u chorych na astmę oskrzelową obejmuje:

• Nabłonek oskrzelowy

• Błonę podstawną

• Mięśniówkę gładką oskrzeli

• Naczynia krwionośne oskrzeli

Wywiad - czy to jest astma?

• Sezonowość w występowaniu objawów

• Atopia w rodzinie

• Kaszel w nocy lub po wysiłku

• Powtarzające się infekcje układu oddechowego, świszczące zapalenie oskrzeli

• Odmowa brania udziału w ćwiczeniach fizycznych, zajęciach sportowych

Diagnostyka astmy:

• Wywiad

• Badanie przedmiotowe

• Badanie radiologiczne klatki piersiowej

• Badania pod kątem alergii:

• Eozynofilia w plwocinie i we krwi obwodowej

• Mediatory zapalne: histamina, cytokiny, leukotrieny

• Testy skórne punktowe

• IgE

• Swoiste przeciwciała IgE

• Testy ekspozycyjne

Badanie czynnościowe układu oddechowego:

• FEV1 - maksymalna objętość wydechowa w ciągu 1s. spirometria pomocna w diagnostyce, monitorowaniu choroby i odpowiedzi na leczenie

• PEF - szczytowy przepływ wydechowy - pikflometria służy do monitorowania przebiegu choroby

Astma różnicowanie:

• Wady rozwojowe układu oddechowego

• Infekcje układu oddechowego

• Mukowiscydoza

• Ciało obce

• Refluks żołądkowo przełykowy i przepuklina rozworu przełykowego

• Dysplazja oskrzelowo-płucna

• Gruźlica

• Zaburzenia aparatu śluzowo-rzęskowego

• Ucisk oskrzeli z zewnątrz (guzy, powiększone węzły)

Zapobieganie:

• Pierwotne - zapobieganie rozwojowi astmy

• Wtórne - zapobieganie zaostrzeniom astmy. Należy:

• Zmniejszyć ekspozycję na alergeny

• Unikać dymu papierosowego

• Unikać infekcji

• Unikać zanieczyszczonego środowiska

• Unikać czynników drażniących

• Jak najdłużej karmić niemowlę piersią

• Edukacja rodzin alergicznych

• Wczesne leczenie profilaktyczne przy objawach choroby

Edukacja chorych:

• Dostarczenie zrozumiałej informacji nt choroby i leczenia oraz konsekwencji nieleczenia

• Szkolenia - szkoły astmy

• Samoedukacja pacjentów

• Umiejętność samodzielnej modyfikacji leczenia

• Utrzymanie zadowalającej jakości życia

• Partnerska współpraca z lekarzem, pielęgniarką

Cele skutecznego leczenia astmy wg GINA:

• Uzyskanie i utrzymanie kontroli nad objawami astmy

• Profilaktyka zaostrzeń astmy

• Utrzymanie czynności płuc jak najbardziej zbliżonej do stanu prawidłowego

• Utrzymanie normalnej aktywności - w tym podejmowania wysiłku fizycznego

• Unikanie niepożądanych działań leków przeciwastmatycznych

• Zapobieganie rozwojowi nieodwracalnego ograniczenia przepływu powietrza

• Zapobieganie zgonom spowodowanym astmą

---