Emocje - stany psychiczne organizmu, towarzyszą powstawaniu i zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Przykłady: strach, smutek, gniew, przyjemność.

Uczucia to bardziej złożone formy emocji. Mogą być pozytywne (np. miłość, przyjaźń) lub negatywne (zawiść, wrogość, nienawiść). Oparte są na uczeniu się. Działają na człowieka silnie motywująco.

Typ osobowości	Cechy charakteru	Odporność na stres
A	Niecierpliwość, wybujała ambicja, konkurowanie ze wszystkimi o wszystko, agresywność, wysokie wymagania wobec siebie i innych, impulsywność, szybkie uleganie emocjom	Mała
B	Opanowanie, zrównoważenie, spokój, nie przejawianie nadmiernych ambicji, nieuleganie emocjom	Duża

Stresory: zagrożenie, przeciążenie, zakłócenie

Fazy reakcji na stres:

1. Mobilizacja - polega na zmianach przygotowujących organizm do walki lub ucieczki.

• W rdzeniu nadnerczy uwalniane są hormony stresu - adrenalina i noradrenalina.

• Zwiększa się częstość skurczów serca.

• Rozszerzają się oskrzela i zwiększa się tempo oddechu.

• Podwyższa się poziom glukozy we krwi -> przyspiesza to rozkład tłuszczów.

• Rozszerzają się źrenice i poprawia ukrwienie mózgowia.

• Noradrenalina utrzymuje wysokie ciśnienie krwi.

2. Krytyczna - natężenie stresu osiąga próg odporności organizmu.

• Serce bije szybko i nieregularnie i zmniejsza się krzepliwość krwi.

• Pogarsza się wydolność płuc.

• Wzrasta napięcie mięśni szkieletowych.

3. Destrukcji - obrony przed stresem, przybiera często formę agresji. Celem agresji jest zniszczenie lub uszkodzenie przedmiotu bądź osoby będącej przyczyną stresu.

Zaburzenia życia emocjonalnego człowieka; silny, nie do opanowania lęk i niepokój może stać się przyczyną fobii

• np. klaustrofobia -> lęk występujący u człowieka przebywającego w zamkniętym pomieszczeniu, np. w windzie lub autobusie -_-

• kancerofobia - obawa przed chorobą nowotworową, powodująca, że w najlżejszym nawet niedomaganiu pacjent dopatruje się raka

• akrofobia - lęk wysokości, który nie pozwala choremu przebywać w górach, podróżować samolotem i wyglądać przez okno mieszkania.

Sen to odwracalny stan nieświadomości, który charakteryzuje się zmienną aktywnością kory mózgowej. Sen przychodzi wtedy, gdy kora mózgowa zostaje pozbawiona dostatecznie silnych podniet i nie dzieje się nic, co wystarczająco zaprzątałoby naszą uwagę.

Fazy snu:

• sen wolnofalowy, faza SEM, tempo metabolizmu ulega znacznemu zmniejszeniu, spada ciśnienie krwi, zwolnione zostają oddechy i rytm serca, nerki produkują mniej moczu

• sen paradoksalny - śpiący wchodzi w tą fazę mniej więcej co 90min na 15-20 min. W czasie trwania tej fazy gałki oczne poruszają się szybko pod zamkniętymi ale „trzepoczącymi” powiekami, oddech i puls są nieregularne.

Znaczenie snu: człowiek, który zbyt długo nie śpi, jest zmęczony, rozdrażniony i przestaje prawidłowo wykonywać normalne czynności życiowe. Dostateczna ilość snu, pomaga uwolnić organizm od stresu i napięć doświadczanych w ciągu dnia i zregenerować siły na nowy dzień.

Zależność między układem dokrewnym a hormonalnym - hormony powstają w jednym narządzie, tkance lub pojedynczych komórkach. Jeśli jest to narząd wyspecjalizowany w wydzielaniu wewnętrznym nazywa się go gruczołem dokrewnym.

Hormony powstają w jednym narządzie, tkance lub pojedynczych komórkach. Nie zapoczątkowują żadnych reakcji biochemicznych, ale regulują intensywność i kierunki procesów już zachodzących. Zmieniają aktywność już działających enzymów.

Podział

ze względu na miejsce występowania:

• hormony tkankowe ->pochodzą z komórek rozsianego układu wydzielania wewnętrznego

• hormony powstające w gruczołach dokrewnych / mieszanych

ze względu na budowę:

Peptydowe i białkowe, Pochodne aminokwasów, Steroidowe

Przykłady:

• Adrenalina - postaje w rdzeniu nadnerczy, podwyższa ciśnienie krwi

• Noradrenalina - warunkuje przenoszenie impulsów układu współczulnego

• Insulina - obniża poziom cukru we krwi

• Glukagon - podwyższa poziom cukru we krwi

Współdziałanie gruczołów układu hormonalnego na zasadzie sprzężenia zwrotnego na dowolnym przykładzie:

Oddziaływanie układu X na układ Y ma charakter pobudzający, ale układ Y na X hamujący.

Przykład:

• Przysadka (przedni płat) wydziela Somatotropinę, która pobudza wzrost i metabolizm, a podwzgórze hamuje wydzielanie somatotropiny.

• Tarczyca produkuje kalcytoninę (obniża stęż. jonów Ca we krwi) a parahormon wydzielany przez przytarczycę podwyższa poziom jonów Ca we krwi

Naskórek

• Budowa: nabłonek wielowarstwowy płaski, którego warstwa powierzchniowa ulega stałemu rogowaceniu, złuszczaniu i ścieraniu, a głębsza wciąż się odbudowuje i rośnie

• Funkcje: zabezpiecza wnętrze ciała przed wnikaniem czynników chorobotwórczych, przed uszkodzeniami mechanicznymi, chemicznymi i cieplnymi, przed nadmiernym nasłonecznieniem

• Wytwory naskórka: przydatki skóry

Skóra właściwa

• Tkanka łączna zwarta zawierająca włókna kolagenowe i elastylowe; duża sprężystość i wytrzymałość na rozerwanie: tu znajdują się zakończenia nerwów

• Funkcje: bierze udział w termoregulacji i przekazuje informacje o zmianach w środowisku zewnętrznym (ciśnienie, temp, nacisk), uczestniczy w wydzielaniu łoju, wody, soli, CO₂ i innych substancji

• Wytwory: łuski, promienie płetw, poroże, opuszki, narządy świetlne

Tkanka podskórna

• Tkanka łączna luźna zawier. zmienną liczbę komórek tłuszczowych

• Stanowi magazyn substancji energetycznych, ujędrnia skórę, pełni funkcję izolacyjną, zabezp. przed urazami głębiej położ. części ciała

Funkcje termoregulacyjne skóry

• Gruczoły potowe - wydzielanie potu - chłodzenie ciała w momencie wzrostu temperatury.

• Skórne naczynia krwionośne - rozszerzają się pod wpływem wzrostu temp., a zwężają pod wpływem spadku temperatury

• Mięsień przywłosowy - wywołuje tzw. Gęsią skórkę przy spadku temp.

• Podściółka tłuszczowa - odpowiedzialna jest m.in. za izolację term.

• Ciałko dotykowe - odbiera wrażenia m.in. ciepła i zimna

• Pigment (barwnik) chroni głębsze warstwy skóry przed przegrzaniem

Pojęcia:

• neurosekrecja - wydzielanie substancji dokrewnych przez neurony

• endokrynologia - dziedzina medycyny, zajmuje się m.in. funkcjami hormonów i gruczołów

• emocje -stany psychiczne towarzyszące powstawaniu i zaspokajaniu podstawowych potrzeb biologicznych

• uczucia - bardziej złożone formy emocji; w odróżnieniu emocji, są oparte na uczeniu się

• receptory komórkowe - za ich pośrednictwem odbywa się oddziaływanie hormonów na komórki docelowe

• faza mobilizacyjna, faza krytyczna, faza destrukcji - pod tabelką

• stres - fizjologiczny stan „podwyższonej gotowości bojowej” organizmu, do stawienia czoła wyzwaniom, jakie stawia życie każdego dnia. Zespół procesów przystosowujących organizm do nowej, nietypowej sytuacji. Przystosowanie może mieć charakter określany mianem walki lub ucieczki.

• Stresor - czynnik (bodziec) reakcji stresowej

• Deprywacja - (brak, utrata) trudna sytuacja życiowa, w której np. tracimy bliską osobę, jesteśmy skazani na długotrwałą rozłąkę z osobą kochaną, opuszczamy dom rodzinny

• Akrofobia - lęk wysokości, chory nie może przebywać w górach, podróżować samolotem, wyglądać przez okno czy balkon mieszkania

• Klaustrofobia - lęk przed zamkniętymi pomieszczeniami

• Kancerofobia - lęk przed chorobą nowotworową

• SEM - faza snu wolnofalowego

• REM - faza snu paradoksalnego

• Wyspy Langerhansa - liczne, rozsiane dość luźno skupienia komórek znajdujące się w miąższu trzustki

• Sprzężenie zwrotne - oddziaływanie, dzięki któremu układ dokrewny w pewnym stopniu sam kontroluje swoje działanie; sprzężenia zwrotne ujemne = oddziaływanie układu X na układ Y ma charakter pobudzający, ale układ Y na X hamujący. Sprzężenia zwrotne dodatnie - układ X pobudza układ Y, pobudzony Y pobudza X, ten zaś aktywuje Y i tak bez końca.

• Akromegalia - chorobowe zmiany kości spowodowane nadmiernym wydzielaniem hormonu wzrostu - somatotropiny (GH)

• Melanina - brązowy barwnik chroniący przed wpływem promieniowania UV, produkowany przez komórki warstwy podstawowej (w skórze)

• Antagonizm - przeciwstawne działanie 2 narządów / układów / hormonów itp.

• Warstwa rogowa - zewnętrzna warstwa naskórka; w warstwie rogowej komórki ulegają rogowaceniu, obumierają i złuszczają się.

podwzgórze	Luliberyna somatostatyna	Pobuda uwaln LH, FSH Ham Wydziel Somatotr.
Przysadka Przedni plat	Somatotropina Kortykotropina Tyreotropina Gonadotropina prolaktyna	Pobudza metabol. Pob Synt Horm nadnerczy --- | | --- tarczycy Cykl menstr Wydziel mleka
Przysadka Pośredni plat	melanotropina	Ciemnienie skory
Przysadka Tylni plat	Wazopresyna oksytocyna	Wydal H2O Pob mięśn macic do skurcz
szyszynka	melatonina	Regul rytm 24h
tarczyca	Tyroksyna kalcytonina	Wzmaga metabol Stęż Ca we krwi
przytarczyca	parathormon	Poz Ca we krwi
grasica	tymozyna	Odporność
Rdzen nadnerczy	Adrenalina noradrenalina	Ciśń krwi Warunk przenosz impul u. wspołczul
Kora nadnerczy	Aldosteron kortyzol	Wpł na utrz rown wodn i miner Wpł na metab węgłow i bialek
trzustka	Insulina glukagon	poz cukr we krwi poz cukr we krwi
jądra	testosteron	Rozw i 2rzedowe cechy plc meskie
jajniki	estrogeny relaktyna	Rozw i 2rzedowe cechy plc żeńskie Rozluźn spojenie łon podcz porodu
Cialko żółte	progesteron	Faza lutealna

Bł śluz żołąd i jelit	gastryna	Pob wątrob do wydziel żółci
Kom bł śluz jelita	Sekretyna enterogastron	Pob wydziel soku trzustkow Pob wydziel soku żołądkow
Kom aparatu przykłebuszkow nerek	renina	pragnienie
Kom OUN	serotonina	Pob skurcze mięśń glatk naczyn krwion

---