POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE
1. CHARAKTERYSTYKA KPA
Kodeks postępowania administracyjnego składa się z trzech części administracyjnych:
1) postępowanie administracyjne ogólne (art. 1 - 163) - postępowanie ogólne reguluje wzajemne stosunki (odniesienia) pomiędzy organem administracji publicznej a obywatelem w trakcie załatwiania sprawy indywidualnej w drodze decyzji administracyjnej. Sprawa indywidualna może dotyczyć tylko osoby oznaczonej z imienia, nazwiska, miejsca zamieszkania bądź pobytu, albo jednostki organizacyjnej (przedsiębiorstwo, szkoła, itp.) oznaczonej z nazwy i miejsca siedziby.
2) postępowanie administracyjne w sprawie wydawania zaświadczeń (art. 217 - 220) - zaświadczenie jest urzędowym potwierdzeniem stanu prawnego bądź stanu faktycznego albo tych stanów łącznie. Zaświadczenie w prawie administracyjnym występuje pod różnymi nazwami, np. dowód osobisty, odpis skrócony aktu urodzenia lub aktu małżeństwa, indeks, świadectwo pracy.
3) postępowanie administracyjne w sprawie skarg, petycji oraz wniosków (art. 221 - 260) - skarga jest wyrazem niezadowolenia obywatela z przewlekłego, biurokratycznego załatwiania sprawy, niewłaściwego stosunku urzędnika do petenta, naruszania zasad praworządności. Skarga nie jest sformalizowana i może być wniesiona w każdym czasie. Petycja jest skargą większej zbiorowości obywateli, powinna być podpisana przez wszystkich wnoszących.
Postępowanie w sprawie skarg nie jest postępowaniem instancyjnym. W przypadku zawiadomienia o sposobie załatwienia skargi nie można wnieść środka odwoławczego do organu wyższego stopnia.
2. ORGANY UPRAWNIONE DO PROWADZENIA POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO (art. 1)
Do organów uprawnionych zaliczamy:
1) organy administracji publicznej, jeżeli z mocy prawa zostały upoważnione do załatwiania spraw indywidualnych w drodze decyzji administracyjnych.
Administrację publiczną dzielimy na:
- administrację rządową - funkcjonuje pod zwierzchnictwem Rady Ministrów. Administrację rządową dzielimy na:
* administrację rządową zespoloną - ta część administracji rządowej funkcjonuje w terenie pod zwierzchnictwem wojewody (straże, inspekcje). Wojewoda wykonuje swoje zadania (ustawowe), a ich część może przekazać administracji rządowej zespolonej. Administracja zespolona ma również własne zadania ustawowe, które wykonuje z mocy prawa.
* administrację rządową nie zespoloną - ta część administracji rządowej działa w terenie, a jej agendy (jednostki) terenowe podlegają bezpośrednio określonemu ministrowi (np. administracja skarbowa, wojsko, służby celne, administracja miar - Obwodowe i Okręgowe Urzędy Miar)
- administrację samorządu terytorialnego - funkcjonuje w imieniu lokalnej społeczności. Do administracji samorządu terytorialnego zaliczamy samorząd gminny, powiatowy i województwo samorządowe.
2) organy państwowe
3) państwowe jednostki organizacyjne - np. państwowe wyższe uczelnie (rektorowi takiej uczelni przysługują uprawnienia administracji publicznej w stosunku do studentów tej uczelni)
4) organy samorządu zawodowego
5) spółdzielnie
6) organizacje społeczne
7) podmioty prywatne, jeżeli z mocy prawa lub w drodze porozumienia zostały upoważnione do załatwiania spraw indywidualnych w drodze decyzji administracyjnych
3. ZAKRES STOSOWANIA PRZEPISÓW KPA
Przepisy stosuje się w sprawach:
1) prowadzonych przez organy administracji publicznej
2) rozstrzygania sporów o właściwość pomiędzy organami administracji publicznej
3) rozstrzygania sporów o właściwość pomiędzy organami administracji publicznej a innymi podmiotami (organami państwowymi, organizacjami społecznymi, itp.)
4) wydawania zaświadczeń (z wyjątkiem zaświadczeń wydawanych przez organy skarbowe)
5) skarg i wniosków - obowiązek ich rozpatrywania mają organy państwowe, organy administracji i organizacje społeczne
Przepisy kodeksu powinny być stosowane zawsze tam, gdzie wykonywane są czynności z zakresu administracji publicznej, nieważne przez jaki podmiot.
4. PRZEPISÓW KPA NIE STOSUJE SIĘ (art. 4)
1) do spraw karnych skarbowych
2) do spraw uregulowanych przepisami ordynacji podatkowej
3) do spraw należących do właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i organów konsularnych
4) w sprawach nadrzędności i podległości organizacyjnej pomiędzy organami państwowymi a innymi państwowymi jednostkami organizacyjnymi
5) w sprawach nadrzędności i podległości służbowej pomiędzy pracownikami organów państwowych a pracownikami innych państwowych jednostek organizacyjnych
5.SŁOWNIK USTAWOWY (art. 5)
6.ZASADY POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO (art. 6 - 16)
Zasady to reguły, dyrektywy o podstawowym znaczeniu, odnoszące się do całego postępowania. Zostały one uznane za takie przez ustawodawcę i ujęte w odrębny rozdział.
CHARAKTER PRAWNY ZASAD
Zasady mają moc równą pozostałym przepisom prawa. Pełnią one rolę dyrektyw interpretacyjnych (wyjaśniających). Naruszenie zasady może spowodować uchylenie, zmianę bądź stwierdzenie nieważności decyzji.
1) zasada praworządności - wynika z art. 6 i 7 kpa. Jest także zredagowana w art. 7 Konstytucji RP.
Organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa i w granicach przez to prawo zakreślonych (wyznaczonych). Organ administracji publicznej może ingerować w sposób władczy (poprzez nakazy i zakazy) wówczas, gdy przepis prawa tak stanowi. Jeżeli prawo nie reguluje określonej dziedziny, ingerencja administracji jest bezprawna.
Do administracji nie ma zastosowania reguła: „Co nie jest zakazane, to jest dozwolone”, ponieważ administracja działa tylko na podstawie prawa.
2) zasada prawdy obiektywnej - organ prowadzący postępowanie ma dążyć do ustalenia stanu faktycznego takiego, jakim był w momencie zdarzenia faktycznego bądź zdarzenia prawnego. Do ustalenia stanu faktycznego służą środki dowodowe (np. dowód z dokumentu, zeznania świadków, opinie biegłych) . W obecnej sytuacji ustalenie prawdy obiektywnej nie jest zbyt utrudnione, ponieważ obowiązuje zasada pisemności
3) zasada uwzględniania z urzędu interesu społecznego (grupowego) oraz słusznego interesu indywidualnego (słusznego interesu obywatela) - organ prowadzący postępowanie z własnej inicjatywy musi sprawdzać jak dalece może uwzględnić poszczególny interes aby nie wyrządzić szkody, bądź aby uszczerbek był stosunkowo minimalny. Według orzeczenia NSA organ administracji publicznej uwzględnia interes indywidualny do granic kolizji z interesem społecznym. W przypadku kolizji pierwszeństwo ma interes społeczny.
4) zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa (art. 8) - organ wydający decyzję ma przestawić stronie przesłanki, którymi się kierował, zasadność wydania takiego rozstrzygnięcia i decyzję uzasadnić tak, w oparciu o zebrane dowody, by strona nie mogła zarzucić braku obiektywizmu. Dodatkowo do pogłębiania tej zasady służą przepisy o wyłączeniu pracownika z postępowania administracyjnego
5) zasada pogłębiania świadomości i kultury prawnej obywateli (art. 8) - gmina ma obowiązek prowadzić zbiory prawa obowiązującego na terenie kraju (zarówno o zasięgu krajowym jaki prawa lokalnego) i bezpłatnie udostępniać te zbiory obywatelom. Przepisy prawa miejscowego odnoszące się do większej grupy adresatów powinny być szczególnie starannie opublikowane
6) zasada udzielania informacji (pomocy prawnej) stronom oraz innym uczestnikom postępowania (art. 9) - organ prowadzący postępowanie ma obowiązek informować stronę o faktach i okolicznościach mających istotne znaczenie dla ustalenia jej praw i obowiązków, informować o skutkach tych praw i obowiązków, a także czuwać nad tym, aby nikt z powodu nieznajomości prawa nie poniósł szkody
7) zasada czynnego udziału stron w postępowaniu administracyjnym (art. 10) - organ prowadzący postępowanie ma obowiązek informować stronę o planowanych czynnościach procesowych; informować stronę że może być obecna przy czynnościach i może np. zadawać pytania świadkowi oraz biegłemu. Zawiadomienie (wezwanie) powinno być wysłane z takim wyprzedzeniem, aby do rąk adresata trafiło na 7 dni przed planowanym terminem czynności (art. 79 §1, art. 92). Czynny udział strony w czynnościach jest prawem strony, a nie jej obowiązkiem. Jeżeli strona nie przejawia zainteresowania udziałem, to i tak należy ją informować o każdym przeprowadzeniu czynności urzędowych. Ponadto nie wolno rozstrzygnąć sprawy na niekorzyść strony, argumentując, że nie bierze ona udziału w postępowaniu
8) zasada przekonywania (art. 11) - jeżeli na stronę nałożono obowiązek i strona zapowiada, że obowiązku tego nie wykona dobrowolnie, to organ powinien przekonać stronę, że w przypadku niewykonania obowiązku zostanie wszczęte postępowanie egzekucyjne (nazywane postępowaniem przymusowym), a wszystko co dzieje się w egzekucji dzieje się na koszt i niebezpieczeństwo zobowiązanego
9) zasada szybkości i prostoty (art. 12) - organ powinien załatwić sprawę szybko, jeżeli może wydać decyzję na podstawie dowodów dostarczonych przez stronę, bądź dowodów które znajdują się w jego dyspozycji i wówczas organ nie powinien prowadzić postępowania wyjaśniającego. Jeżeli organ może dokonać czynności procesowej w trybie urzędowym, to tą czynnością nie powinien obciążać strony. Terminy załatwiania spraw (art. 35 - 38) służą realizacji zasady szybkości
10) zasada nakłaniania do ugody stron, które mają sporne interesy w sprawie - zasadę tę wymyślono aby uniknąć:
- przewlekłości postępowania
- posądzenia organu o stronniczość
11) zasada pisemności (art. 14) - wszystkie fakty i okoliczności mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy musza być utrwalone w formie pisemnej. Decyzje muszą być wydawane w formie pisemnej, w wyjątkowych wypadkach można sprawę załatwić ustnie, ale rozstrzygnięcia i przyczyny odstąpienia od pisemności należy utrwalić w formie protokołu bądź adnotacji, którą również podpisuje strona
12) zasada dwuinstancyjności postępowania (art. 15) - postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne. Od każdej decyzji wydanej przez organ pierwszej instancji stronie służy odwołanie do organu instancji drugiej, bądź organu odwoławczego, jeżeli przepis szczególny tak stanowi. Jeżeli decyzję w pierwszej instancji wydał właściwy w sprawie minister lub Samorządowe Kolegium Odwoławcze, to od takiej decyzji odwołanie nie służy, jednak przepisy kodeksu przewidują środek jakby odwoławczy, czyli wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy (art. 127 §3)
13) zasada sądowej kontroli decyzji administracyjnych (art. 16 §2) - decyzje administracyjne mogą być zaskarżane do sądów administracyjnych z powodu ich niezgodności z prawem. Środek ten nazywa się skargą.
14) zasada prawomocności decyzji administracyjnych - prawomocnymi są takie decyzje, na które nie służy skarga do sadu administracyjnego. Decyzja staje się prawomocna, jeżeli nie spełniono wymogów formalnych, np. strona nie wyczerpała toku instancji (środków zaskarżenia), skargi nie wniesiono w odpowiednim terminie (skarga powinna być wniesiona w terminie 30 dni od dnia otrzymania rozstrzygnięcia organu drugiej instancji); jeżeli sąd skargę rozpatrywał i skargę oddalił (decyzji tej nie można ponownie zaskarżyć)
7. ORGANY WYŻSZEGO STOPNIA I ORGANY NACZELNE WEDŁUG KPA (art. 17 i 18)
Dla jednostek samorządu terytorialnego organem wyższego stopnia jest Samorządowe Kolegium Odwoławcze, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Dla wojewody organem wyższego stopnia jest Samorządowe Kolegium Odwoławcze, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Dla instytucji nie posiadających organu wyższego stopnia odwołanie służy do organu nadzorującego te instytucje.
Dla organów państwowych, jednostek samorządu terytorialnego (z wyłączeniem Samorządowego Kolegium Odwoławczego a także państwowych jednostek organizacyjnych) organem naczelnym jest Prezes Rady Ministrów lub właściwi ministrowie (jest to zależne od struktury organizacyjnej).
POJĘCIE ORGANU I JEGO WŁAŚCIWOŚCI (art. 19 i 23)
Organem jest osoba bądź jednostka organizacyjna, która upoważniono do załatwiania określonych rodzajów spraw. Upoważnienie to może wynikać z przepisów prawa bądź np. z zawartego porozumienia.
Aby organ mógł funkcjonować, osoba musi być oznaczona z imienia i nazwiska, np. wójt gminy, wojewoda, minister, itp. w przypadku organów kolegialnych funkcję organu pełni jednostka organizacyjna, np. Zarząd Powiatu, Samorządowe Kolegium Odwoławcze, Rada Ministrów, itp.
Organ posiada następujące właściwości:
1) właściwość rzeczową - jest to upoważnienie organu do załatwiania określonych rodzajów spraw. Właściwość rzeczową mogą wskazywać:
- przepisy ustrojowe (powołujące określoną strukturę)
- ustawy kompetencyjne z 1998 roku
- ustawy szczególne
Właściwość może być także nabyta w wyniku zawarcia porozumienia.
2) właściwość miejscową - jest ona określona granicami administracyjnymi organu (np. granicami gmin). Właściwość miejscową ustala się następująco:
- dla osoby fizycznej właściwym jest ten organ, na terenie którego osoba jest zameldowana na pobyt stały bądź przebywa z zamiarem stałego pobytu
- dla nieruchomości właściwy jest ten organ, na terenie którego nieruchomość się znajduje. Jeżeli nieruchomość znajduje się na terenie dwóch organów, to właściwym jest ten organ, na terenie którego znajduje się większa część nieruchomości
- dla przedsiębiorstwa właściwy jest ten organ, na terenie którego przedsiębiorstwo się znajduje bądź ma być prowadzone. Jeżeli przedsiębiorstwo funkcjonuje w oddziałach, to właściwy jest ten organ, na terenie którego znajduje się zakład wiodący bądź ośrodek decyzyjny
3) właściwość instancyjną (funkcjonalną) - jest to upoważnienie do rozpatrywania środków zaskarżenia (odwołania od decyzji, itp.)
8. SPORY O WŁAŚCIWOŚC POMIĘDZY ORGANAMI
Wyróżniamy spory dodatnie, gdy sprawę chcą załatwić co najmniej dwa organy i spory ujemne, gdy żaden z organów nie chce sprawy załatwić.
Art. 22 kpa wskazuje organy właściwe do rozstrzygania sporów. Jeżeli spór prowadzą dwie jednostki samorządu terytorialnego (np. gmina i powiat), to spór rozstrzyga wspólny dla nich organ wyższego stopnia - organem tym jest Samorządowe Kolegium Odwoławcze, a w razie braku takiego organu spór rozstrzyga Naczelny Sąd Administracyjny (np. gdy każda jednostka samorządu terytorialnego podlega pod inne Samorządowe Kolegium Odwoławcze).
Art. 22 §2 - jeżeli spór prowadzą organ samorządu terytorialnego i organ administracji rządowej, to spór rozstrzyga Naczelny Sąd Administracyjny.
Organ rozstrzygający spór wyznacza właściwy organ w drodze postanowienia, na które nie służy zażalenie.
Z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporu mogą wystąpić:
1) strona postępowania
2) jeden z uczestników sporu
3) minister właściwy do spraw administracji
4) minister sprawiedliwości, prokurator generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich
Do czasu rozstrzygnięcia sporu o właściwość czynności wykonuje:
1) organ, który pierwszy wszczął postępowanie
2) organ, na terenie którego zaistniało zdarzenie
9. WYŁĄCZENIE PRACOWNIKA ORGANU Z POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO (art. 24 -27a)
Wyłączenie pracownika jest realizacją następujących zasad procesowych:
1) zasady obiektywizmu - polega na tym, że nikt nie powinien być sędzią we własnej sprawie (art. 24 i 25)
2) zasady praworządności
3) zasady prawdy obiektywnej
4) zasady pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa
Art. 24 kpa przewiduje obowiązkowe wyłączenie pracownika (art. 24 §1) i wyłączenie nieobowiązkowe, zwane też fakultatywnym (art. 24 §3).
WYŁĄCZENIE OBOWIĄZKOWE (OBLIGATORYJNE)
Art. 24 §1 wymienia 7 rodzajów przesłanek. Jeżeli któraś z nich zaistnieje, pracownika należy obowiązkowo wyłączyć z postępowania. Należy to uczynić gdy:
1) pracownik jest stroną sprawie
2) pracownik pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki jako pracownika organu
3) stroną jest małżonek pracownika
4) stroną jest krewny lub powinowaty (krewny małżonka) do drugiego stopnia
Punkty 3 i 4 mają zastosowanie także pomimo ustania małżeństwa.
5) stroną jest osoba związana z pracownikiem węzłem przysposobienia, opieki bądź kurateli. Przysposobienie (adopcja) to uznanie krewnego lub osoby obcej za dziecko naturalne.
Opieka to sprawowanie władzy rodzicielskiej nad krewnym bądź osobą obcą.
Kuratela to zawiadywanie cudzymi sprawami majątkowymi, a w postępowaniu administracyjnym jest to reprezentacja nieobecnego.
6) pracownik był świadkiem, biegłym bądź przedstawicielem jednej ze stron
7) pracownik brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji niższej instancji (w praktyce nie dotyczy pracowników samorządu terytorialnego, ponieważ jednostki samorządu terytorialnego nie mają organów wyższego stopnia, np. nie ma nic wyżej nad gminą)
8) przeciwko pracownikowi wszczęto postępowanie wyjaśniające, dyscyplinarne bądź karne
9) sprawa dotyczy osoby pozostającej względem pracownika w nadrzędności służbowej, np. wójt w gminie poza zameldowaniem się i zawarciem związku małżeńskiego nie może załatwić żadnej sprawy w swojej gminie, bo wszyscy pracownicy są mu podlegli.
KTO PRACOWNIKA WYŁĄCZA Z POSTEPOWANIA?
Pracownika wyłącza jego bezpośredni przełożony w drodze postanowienia, na które nie służy zażalenie. Wyłączony pracownik nie prowadzi sprawy, w jego miejsce wyznacza się innego pracownika. Jednakże wyłączony pracownik może dokonywać tzw. czynności nie cierpiących zwłoki (np. zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, zagrożenie interesu społecznego, ze względu na ważny interes strony).
SKĄD PRZEŁOŻONY MA WIEDZIEĆ, ŻE PRACOWNIKA NALEŻY WYŁĄCZYĆ?
1) powiadomi go o tym pracownik
2) powiadomi go jedna ze stron
3) przełożony z urzędu poweźmie taką wiadomość
NIEOBOWIĄZKOWE WYŁĄCZENIE PRACOWNIKA (art. 24 §3)
Pracownika wyłącza się nieobowiązkowo, gdy:
1) pracownik pozostaje w zażyłych stosunkach z jedną ze stron
2) pracownik pozostaje w poważnym konflikcie z jedną ze stron
3) pracownik jest dłużnikiem jednej ze stron
4) pracownik jest krewnym lub powinowatym jednej ze stron w dalszym stopniu
Pracownika wyłącza lub odmawia wyłączenia bezpośredni przełożony w drodze postanowienia, na które nie służy zażalenie.
Skąd przełożony ma wiedzieć o konieczności wyłączenia pracownika?
1) na wniosek pracownika
2) na wniosek jednej ze stron
3) przełożony z urzędu poweźmie taką wiadomość
Dlaczego wyłączenie jest nieobowiązkowe?
W mniejszych jednostkach organizacyjnych częste wyłączenie pracownika powodowałoby uniemożliwienie funkcjonowania jednostki.
10. WYŁĄCZENIE ORGANU Z POSTEPOWANIA
Organ wyłącza się z postępowania tylko obligatoryjnie, gdy:
1) sprawa dotyczy interesów majątkowych:
- kierownika organu
- jego małżonka
- krewnych i powinowatych do drugiego stopnia
- osób związanych przysposobieniem, opieką bądź kuratelą
2) sprawa dotyczy osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia
Organ wyłącza z postępowania organ bezpośrednio wyższego stopnia, w drodze postanowienia na które nie służy zażalenia. Organ ten wyznaczy inny podległy sobie organ do załatwienia sprawy, a jeżeli przepis szczególny się temu nie sprzeciwia, może załatwić sprawę we własnym zakresie.
WYŁĄCZENIE CZŁONKA ORGANU KOLEGIALNEGO LUB ORGANU KOLEGIALNEGO Z POSTEPOWANIA
Członka organu kolegialnego wyłącza się z postępowania na zasadzie art. 24 §1 lub §3.
Organ kolegialny zostanie wyłączony z postępowania wówczas, jeżeli wskutek wyłączenia poszczególnych członków straci wymagany prawem skład.
Prezesa Samorządowego Kolegium Odwoławczego z postępowania wyłącza Prezes Rady Ministrów, natomiast Samorządowe Kolegium Odwoławcze wyłącza minister właściwy do spraw administracji.
11. STRONA W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM I PODMIOTY NA PRAWACH STRONY (art. 28 - 34)
Stroną jest podmiot, którego dotyczy rozstrzygnięcie sprawy. Strona jest podstawowym podmiotem postępowania. Bez strony postępowanie nie może się toczyć. Według art. 28 stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego bądź obowiązku dotyczy postępowanie, albo kto ze względu na swój interes prawny lub obowiązek żąda czynności organu.\
INTERES PRAWNY - pod tym pojęciem rozumiemy uprawnienie, które stronie przysługuje albo którego strona żąda.
OBOWIĄZEK - jest to obciążenie, które na stronie spoczywa bądź ma być na stronę nałożone.
Tym każdym (podmiotem) jest
- osoba fizyczna, czyli człowiek
- jednostka organizacyjna (może to być np. przedsiębiorstwo, szkoła, organizacja społeczna)
OSOBA FIZYCZNA JAKO STRONA
osoba fizyczna jest stroną, jeżeli żąda dla siebie uprawnienia, bądź organ chce na nią nałożyć obowiązek. Jeżeli osoba posiada pełną zdolność do czynności prawnych, to w postępowaniu może działać osobiście lub ustanowić pełnomocnika. Pełnomocnika można ustanowić wówczas, jeżeli strona nie musi czynności dokonać osobiście.
Pełnomocnikiem może być osoba posiadająca zdolność do czynności prawnych (art. 33 §1). Od pełnomocnika nie wymaga się szczególnych kwalifikacji.
Pełnomocnictwo może być udzielone na piśmie bądź ustnie do protokołu. Upoważnienie pisemne nie wymaga szczególnej formy (tzn. nie musi być potwierdzone lub poświadczone, np. przez notariusza), chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (np. sprawach finansowych podpis musi być zgodny). Obecnie przepisy nie stanowią, że pełnomocnik powinien wyrazić wolę bycia pełnomocnikiem.
Pełnomocnictwo może być:
1) ogólne, czyli do załatwiania wszystkich spraw (co w praktyce w zasadzie się nie zdarza)
2) rodzajowe, czyli do załatwiania określonych rodzajów spraw
3) szczególne (albo jednostkowe), czyli do załatwienia określonej sprawy albo dokonania określonej czynności
Pełnomocnik działa w granicach umocowania.
art. 31 §4 dotyczy pełnomocnictwa w sprawach mniejszej wagi.
ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH (możność osobistego działania w procesie)
1) pełna zdolność do czynności prawnych - dotyczy osób które ukończyły lat 18, a nie zostały ubezwłasnowolnione. Osoba taka dokonuje czynności we własnym imieniu ze skutkiem prawnym.
2) ograniczona zdolność do czynności prawnych - dotyczy osób, które ukończyły lat 13, a nie ukończyły lat 18, bądź zostały częściowo ubezwłasnowolnione. Osoby takie mogą dokonywać czynności ze skutkiem prawnym, jeżeli zostały do tego upoważnione, albo przedstawiciel ustawowy bądź opiekun zatwierdzi ich czynność. Osoby takie mogą dokonywać tzw. czynności życia codziennego
3) brak zdolności do czynności prawnych - dotyczy osób, które nie ukończyły lat 13 lub zostały całkowicie ubezwłasnowolnione. Czynność dokonywana przez taką osobę jest bezwzględnie nieważna.
JEDNOSTKA ORGANIZACYJNA JAKO STRONA
(np. przedsiębiorstwo, organizacja społeczna, instytucja państwowa lub niepaństwowa)
Jednostka organizacyjna działa przez swego przedstawiciela ustawowego lub statutowego, np. rektor w sprawach finansowych dotyczących uczelni nie działa samodzielnie, ale za pośrednictwem przedstawiciela, którym jest kwestor uczelni.
12.PODMIOTY NA PRAWACH STRONY
Podmioty te występują w cudzej sprawie, ale w interesie społecznym (publicznym). Mogą występować niezależnie od woli strony. Podmiot taki może działać zgodnie z interesem strony bądź wbrew jej interesowi. Nie dotyczy ich wynik rozstrzygnięcia, czyli nie obciążają ich obowiązki, ale nie korzystają też z przyznanych stronie uprawnień. Takimi podmiotami są:
1) prokurator (art. 182 - 189 kpa)
2) Rzecznik Praw Obywatelskich (art. 12 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich z 1987 r.)
3) organizacja społeczna (art. 31 kpa)
PROKURATOR JAKO PODMIOT NA PRAWACH STRONY W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM
Do roku 1989 funkcjonowała tzw. prokuratorska kontrola przestrzegania prawa. Prokurator miał prawo zapoznać się z aktami czy ze sprawami prowadzonymi przez administrację publiczną (wtedy państwową) i wnosić stosowne środki zaskarżenia.
Obecnie udział prokuratora wyznaczany jest przepisami kpa. Rola jego została ograniczona również dlatego, że w roku 1987 powołano Rzecznika Praw Obywatelskich.
CZYNNOŚCI PROKURATORA W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM
Rola prokuratora w postępowaniu jest znacząca.
1) prokurator może żądać wszczęcia postępowania celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem
2) prokurator może przyłączyć się do toczącego się postępowania - prokurator zawiadamia organ, że przyłącza się do postępowania (nie musi mieć zgody organu, w przeciwieństwie do innych podmiotów, które zawsze muszą taką zgodę uzyskać)
- prokurator może składać wnioski dowodowe (np. wnosić o przesłuchanie świadka)
- prokurator może brać udział w czynnościach procesowych (np. być obecnym przy przesłuchaniu świadka)
- prokurator może wnosić środki zaskarżenia (np. odwołanie od decyzji)
3) prokurator może wnieść sprzeciw od każdej decyzji ostatecznej w każdym czasie, jeżeli przepisy kodeksu bądź innej ustawy przewidują uchylenie, zmianę, stwierdzenie nieważności decyzji bądź wznowienie postępowania. Sprzeciw jest nadzwyczajnym środkiem wzruszania decyzji administracyjnych. Sprzeciw prokuratora powinien być rozpatrzony w terminie 30 dni. O wniesionym sprzeciwie organ powiadamia strony. Po przeprowadzeniu stosownego postępowania organ uwzględnia żądanie prokuratora bądź odmawia jego uwzględnienia. Decyzje organu podlegają zaskarżeniu w toku instancji, a następnie można wnieść skargę do Sądu Administracyjnego.
RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH JAKO PODMIOT NA PRAWACH STRONY W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM
Jego sytuacja jest uregulowana w art. 12 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich z roku 1987.
Rzecznikowi w postępowaniu administracyjnym przysługują uprawnienia prokuratora, jednakże ze względu na dużą ilość spraw Rzecznik nie zajmuje się sprawami indywidualnymi, tylko sprawami dotyczącymi większych zbiorowości obywateli.
ORGANIZACJA SPOŁECZNA JAKO PODMIOT NA PRAWACH STRONY W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM
Aby organizacja społeczna mogła działać w ten sposób, to musi występować w cudzej sprawie, a sprawa musi znajdować się w zakresie jej statutowego działania. Aby organizacja mogła występować w postępowaniu administracyjnym musi spełnić wymogi ustawy o stowarzyszeniach (tzn. musi być zarejestrowana - do czego potrzebuje odpowiedniej liczby założycieli, mieć statut, w którym wskazane są cele organizacji oraz organ reprezentujący tą organizację - po spełnieniu tych warunków organizacja może działać na forum publicznym).
1) organizacja może żądać wszczęcia postępowania - organ wszczyna postępowanie bądź odmawia jego wszczęcia w drodze postanowienia, na które służy zażalenie. Zażalenie to służy organizacji społecznej, ale służy także podmiotowi, którego postępowanie dotyczy
2) organizacja społeczna może żądać dopuszczenia jej do udziału w toczącym się postępowaniu - organ dopuszcza organizację bądź odmawia jej dopuszczenia w drodze postanowienia, na które służy zażalenie. Przedstawicielowi organizacji przysługują prawa strony. Oznacza to, że:
- może brać udział w czynnościach procesowych
- może składać wnioski dowodowe
- może wnosić środki zaskarżenia
Organizacja w ramach postępowania może działać zgodnie z interesem strony, może działać wbrew interesowi strony, udział organizacji nie jest zależny od woli strony. Jeżeli organizacja nie bierze udziału w postępowaniu, to za zgodą organu może zająć stanowisko w sprawie. Stanowisko to może być zgodne z celem działania organu bądź może być sprzeczne z celem działania organu.
Stanowisko organizacji może mieć postać uchwały Zarządu. Przepisy kodeksu nie przewidują jaką moc dowodową posiada taka uchwała (tzn. czy jest dla organu wiążąca, czy można ją zaskarżyć, itp.).
1