Pasze najczęściej stosowane w żywieniu koni:
— owies 4-6 kg/dobę max do 8kg, ziarno zawiera skrobię, tłuszcz i substancje śluzowe o właściwościach dietetycznych, wit. E oraz B1, fosforany organiczne - fosfatydy, głownie lecytyny, awenine, która wpływa na szybkość przemiany materii ma właściwości pobudzające i wzmacniające.
— jęczmień, należy go podawać z owsem w stosunku 1 do 2. Dawka jęczmienia - około 3 do 4 kg/dzień.
— żyto może powodować zaburzenia w trawieniu i zatrucia (obecność pentozanów, które sprzyjają zlepianiu i pęcznieniu ziarna w przewodzie pokarmowym), dla koni roboczych można stosować max do 3 kg.
Otręby żytnie - dodatek dla koni roboczych, podaje się z sieczką i nawilżone wodą w max ilości 2-4kg.
— pszenica - wysoce energetyczna i tucząca. najczęściej stosuje się ją w żywieniu koni roboczych lub przy opasie koni przeznaczonych na rzeź Nie jest podawana młodzieży i koniom hodowlanym (możliwość zatuczenia), dawka 1-3 kg/dzień.
Otręby pszenne - duże właściwości odżywcze i dietetyczne zadaje się je zwilżone wymieszane z sieczką bądź z innymi paszami.
— kukurydza - (największa wartość energetyczna ważna w żywieniu koni w słabej kondycji, ciężko pracujących, wyścigowych i sportowych), dawki kukurydzy max 2 kg dla źrebiąt i do 3-4 kg dla koni roboczych.
— nasiona lnu (siemię lniane) wysoka wartość energetyczna, znaczna zawartość białka strawnego, polecane jako dodatek dla wszystkich grup koni ze względu na właściwości dietetyczne, max ilości 0,5-1,5 kg/dzień dla koni roboczych.
— bobik - skarmia się ziarno śrutowe, parowane lub moczone w ilości do 2-3 kg. Podobnie łubin żółty i wąskolistny.
— groch polny i siewny - stosowany jako dodatek do obroku gdyż poprawia kondycję koni, podawany dorosłym koniom roboczym do 2 kg.
— melasa - dobra pasza zastępcza dla koni ciężko pracujących, energotwórcza, zawiera znaczne ilości związków mineralnych, podaje się max 2kg,. nie podaje się klaczom w drugiej połowie ciąży i karmiącym oraz źrebiętom ze względu na właściwości przeczyszczające
— soja - roślina bogata w białko, max do 2kg/na dzień.
— nasiona słonecznika (korzystnie wpływają na trawienie, stan i połysk sierści) skarmiane są głownie w postaci śruty poekstrakcyjnej, stosuje się głównie u dorosłych koni do 1 kg/dzień, dodatek 2-5 % oleju słonecznikowego sojowego poprawia wytrzymałość i jest pewnym źródłem energii
— suszone drożdże (jako dodatek do mieszanek) gł. dla koni przewlekłymi zaburzeniami trawienia
— mleko w przypadku źrebiąt lub dorosłych ogierów max do 15 kg
— susz z zielonek - (pasza wartościowa) podajemy 4-7 kg/dzień
— wysłodki suszone stosowane w przypadku w przypadku niedoborów paszowych w żywieniu klaczy hodowlanych i źrebiąt, dorosłym podajemy max do 1,5 kg, gdyż są tuczące.
— płatki ziemniaczane (lekko zwilżone i wymieszane z sieczką) są paszą energiotwórczą, można podawać w ilościach 2-6 kg/dzień zależności od masy ciała i wykonywanej pracy (dla klaczy hodowlanych 2-3 kg/dzień)
— zielonki podawane w postaci świeżej, tuż po skoszeniu lub są spasane, (zielonki z traw a także ze zbóż np. kukurydzy, owsa jęczmienia, pszenicy, żyta liście buraków cukrowych)
— okopowe (w niewielkich ilościach) gł. gdy brak jest zielonek: marchew pastewną 5-10 kg dla koni dorosłych, buraki gł. półcukrowe od 5-15 kg/dzień, brukiew 2-15 kg, ziemniaki parowane surowe lub pieczone max do 20kg u ras ciężkich przy dużym nasileniu pracy rasom, lżejszym do 10 kg/dzień
— kiszonki - podawane koniom roboczym przy mało intensywnej pracy 3-15 kg
— siano - zawierające znaczne ilości witamin i składników mineralnych - najcenniejsze jest siano łąkowe. W okresie zimy źrebięta 1-4kg, siana konie lekkie 5-7kg. a ciężkie 10-12 kg/dzień
— słoma - najchętniej zjadana jest słoma owsiana (lekko rozwalniające działanie, odwrotnie działa słoma jęczmienna), żytnia i pszenna są mniej wartościowa i trudniej strawna, podaje się w formie sieczki
— dodatki mieralnowitaminowe, najczęściej Hipovit, stosuje się także tzw. Lizaki (bryły soli kamiennej, kreda pastewna lub gotowe mieszanki mineralne np. mieszanka MM lub Fonnosan)
— woda (dorosły koń wypija codziennie 30-40 litrów dziennie)
Skład meszu - siemie lniane (gotowane) dodaje się owies, posypuje otrębami pszennymi (odczekać 2-4 godz.).
Obrok - całe ziarno zmieszane z sieczką lub śrutą zbożową , otręby, susz z zielonek, może być zmieszane z sieczką, ze słomy i zwilżone wodą.
Znaczenie pastwiska w żywieniu koni:
— zielona zawiera wszelkie niezbędne składniki, które występują w postaci lekko strawnej i łatwo przyswajalnej;
— na pastwisku, obok bardzo dobrej paszy, koń ma zapewniony ruch, świeże powietrze, stonce i możliwość hartowania się przy zmiennej pogodzie co wpływa na prawidłowy rozwój zwłaszcza młodego organizmu;
— pozwala zmniejszyć nakłady na paszę, a także ogólne koszty utrzymania.
Przy średniej jakości runi pastwiskowej i całodobowym pobycie koni na pastwisku pobranie suchej masy wynosi około 2% masy ciała zwierzęcia. Pozwala to na pokrycie potrzeb energetycznych konia przy pracy lekkie; i średniej; przy zawartość energii w suchej masie od 8,3 do 10,5 MJES
Dobre pastwisko stanowi podstawową paszę dla klaczy źrebnych i karmiących
Przyjmuje się na 1 konia dorosłego 0,5 ha dobrego pastwiska, na klacz ze źrebięciem 05-08 ha, na roczniaka 0.3 ha.
W ciągu dnia koń na dobrym pastwisku może zjeść ponad 30 kg trawy.
Orientacyjne ilości paszy w dawkach dla koni:
— objętościowe suche - do 12 kg
— treściwe (w zależności od wykonywanej pracy)
— praca lekka - 2-4 kg
— praca średnia - 6 kg
— praca ciężka i bardzo ciężka do 10 kg
— okopowe do 15 kg
— zielonki do 30 kg
— kiszonki do 15 kg (bardzo dobrej jakości i dobrej jakości, kiszonki z traw i kukurydzy)
Ogólne zasady żywienia koń związane z budowa przewodu pokarmowego:
— pojenie przed zadaniem paszy treściwej;
— karmienie często małymi ilościami (nie podajemy dużych dawek paszy);
— zadawanie paszy najczęściej trzy razy w ciągu dnia (paszę treściwą rozdziela się równomiernie na trzy odpasy, a paszę objętościową suchą połowę zadaje się w rano i w południe a połowę wieczorem);
— odpasy w regularnych odstępach, systematyczne - lepsze trawienie i przyswajanie składników pokarmowych, przewód pokarmowy jest wtedy cały wypełniony;
— stopniowe przejście z jednego rodzaju paszy na inny;
— urozmaicona pasza zwiększa spożycie i poprawia kondycję koni;
— nie wolno zadawać paszy zanieczyszczonej, łatwo pęczniejącej, ciężko strawnej (występowanie schorzeń przewodu pokarmowego, który jest bardzo wrażliwy, mocno unerwiony);
Kolejność zadawania pasz:
— pojenie, obrok, objętościowo soczysta i sucha;
— konie ciężko pracujące, np. wyścigowe - karmienie częściej 4 lub 5 razy.
Żywienie koni roboczych:
— wielkość dawki zależy od masy ciała i od intensywności wykonywanej pracy;
— koni roboczych nie należy zapasać, zwiększa się tylko koszty utrzymania, a nadmiar tłuszczu źle wpływa na ich zdrowi;
— w żywieniu koni roboczych można stosować pasze tańsze, ale zawsze świeże i smaczne;
— dawki pasz treściwych dla koni roboczych wynoszą od 1 do 10 kg, a najczęściej podaje się około 3-5 kg;
— w skład pasz treściwych wchodzą ziarno owsa, następnie jęczmienia, pszenżyta, żyta, otrąb żytnich i pszennych;
— siano w ilościach od 1 kg do 12 kg: średnio 6 kg, najczęściej jest stosowane siano łąkowe, ale również z dodatkiem siana lucerny lub koniczyny czerwonej;
— stoma w dawkach od 1 kg do 8 kg: średnio 3 kg;
— okopowe w dawkach średnio około 6 kg (max do 14 kg): marchew, buraki pastewne, półcukrowe, jak również ziemniaki parowane
— w okresie lata zielonki od 2 do 20 kg;
— kiszonki są w małym stopniu stosowane w naszym kraju, choć mogą być przydatne dobre kiszonki z kukurydzy bądź z traw.
Żywienie koni roboczych zależy od lokalnych zwyczajów od istniejącej produkcji pasz w danym gospodarstwie, zamiłowania do koni, a także zamożności gospodarstwa
Żywienie koni użytkowanych w rekreacji:
— dawki są bardzo zróżnicowane pod względem rasowym i w zależności od masy ciała, a tym samym budowy i temperamentu, są podobne jak dla koni roboczych, lekko lub średnio pracujących.
Żywienie koni wyścigowych i sportowych:
— konie wyścigowe potrzebują znaczne ilości energii przy ograniczonym podawaniu białka. Nadmiar białka w stosunku do norm może wpływać nie korzystnie na czas i wynik końcowy. Jedynie konie dwuletnie, biorące udział w gonitwach, potrzebują nieco więcej białka (rozwój, odbudowa mięśni, tworzenie krwi itp.);
— składniki mineralne i witaminy potrzebne dla sprawnego funkcjonowania całego organizmu;
— przede wszystkim stosowane są pasze treściwe (nieprzeładowywanie przewodu pokarmowego);
— konieczne jest również dobre siano łąkowe
— mieszanki lub koncentraty, w skład których obok pasz węglowodanowych, niewielkiej ilości tłuszczu i białka wchodzą sole mineralne i witaminy;
— do mieszanek nie mogą wchodzić pasze zawierające składniki o charakterze dopingowym;
— wartość mieszanki około 12 MJES i 80 do 120 g białka ogólnego strawnego
— pożądanym dodatkiem w okresie startów koni jest cukier (sacharoza) albo glukoza;
— wskazane podawanie 2 razy w tygodniu meszu zwłaszcza gdy brak jest dobrych mieszanek.
Skład meszu - owies, otręby pszenne i siemie lniane.
W 1 l wody gotuje się 200 ml siemienia do pojawienia się śluzu. Następnie w większym pojemniku miesza się ugotowany kleik z 2 kg owsa i 20 g. Nad dolewając jeszcze 1 l wrzącej wody. Mieszaninę posypuje się 1 kg otrąb pszennych i przykrywa kocem na 2-4 godz. Ciepły mesz podaje się koniom.
Choroby spowodowane złym żywieniem:
— ostry nieżyt żołądka i jelit - zła karma, złe żucie paszy, zaziębienie przez pojenie zgrzanych koni zimną wodą, zarobaczenie przewodu pokarmowego;
— przewlekły nieżyt żołądka i jelit - nieodpowiednia sieczka (dł. co najmniej 3 cm), robaczyce;
— morzyska (kolki):
— morzysko skurczowe - nieżyty żołądkowojelitowe, zaziębienia, zmiany pogodowe,
— przeładowanie żołądka - przekarmienie,
— morzysko gazowe (fermentacyjne) - sfermentowana, zepsuta pasza, zaleganie paszy przed niedrożnymi odcinkami jelit,
— pęknięcie żołądka lub jelit - po morzyskach wywołanych przeładowaniem żołądka lub gazami,
— morzysko z zalegania treści - zaczopowanie tylnych odcinków jelit,
— niedrożność jelit - zatkanie przez ciało obce (kamienie jelitowe), masy pasożytów, przemieszczenie jelit,
— zapalenie otrzewnej - zanieczyszczenie jamy brzusznej kałem po pęknięciu jelit.
Wyk. 5.
3