Polityka fiskalna w Polsce
SPIS TREŚCI
Istota i funkcje podatków
Rodzaje podatków
Podatki bezpośrednie
Podatki dochodowe
Podatki pośrednie
VAT
Akcyza
Cło
3. Sytuacja podatkowa w Polsce
1. Istota i funkcje podatków
Podatek jest to przymusowe, bezzwrotne, powszechne i nieodpłatne świadczenie pieniężne przekazywane przez podatnika na rzecz budżetu państwa. Podatki pojawiły się już w starożytności jako jedna z form tzw. daniny.
Daniny nakładane na gospodarstwa domowe przez władze miały wieloraki charakter. Były to daniny w naturze w postaci świadczeń osobistych takich jak służba wojskowa oraz daniny pobierane w pieniądzu.
Nakładając podatki władza zapewniała sobie udział w podziale produktu i dochodu narodowego. Dochody te są niezbędne władzy dla ponoszenia wydatków związanych z zadaniami, które ma ona do zrealizowania.
Podatki spełniają trzy główne funkcje:
Fiskalną - są głównym źródłem dochodów budżetu państwa, gwarantują finansowanie wydatków publicznych. Jest to pierwotna, najstarsza funkcja podatków.
Redystrybucyjną - są instrumentem przesuwania dochodów pomiędzy różnymi grupami społecznymi.
Stymulacyjną - są wykorzystywane przez państwo jako instrument oddziaływania na decyzje podmiotów gospodarczych w celu skorelowania ich z założeniami polityki gospodarczej i społecznej państwa.
2. Rodzaje podatków
Ogół podatków funkcjonujących w państwie w określonym czasie tworzy system podatkowy. Mnogość i różnorodność stosowanych podatków wymaga dokonania klasyfikacji ich ogółu przy uwzględnieniu różnych kryteriów.
Z punktu widzenia jedności podmiotu opodatkowania wyróżnia się podatki bezpośrednie i podatki pośrednie.
Podatki bezpośrednie
Osoby fizyczne płacą podatek dochodowy od otrzymywanych wynagrodzeń za pracę, czynszów, opłat dzierżawnych, dywidend i odsetek. Te podatki nazywamy podatkami bezpośrednimi gdyż sięgają bezpośrednio do dochodów podatnika, ciężar podatkowy ponosi sam podatnik. Najważniejszym rodzajem podatków bezpośrednich są podatki dochodowe.
Podatki dochodowe to ogół podatków, w których przedmiotem opodatkowania jest osiągany przez podmiot gospodarczy, podlegający obowiązkowi podatkowemu dochód, będący zarazem źródłem opłacenia tego podatku.
Kwota należnego podatku dochodowego uzależniona jest od wysokości dochodu, będącej podstawą opodatkowania oraz od obowiązującej skali podatkowej.
W Polsce obowiązuje trzystopniowa skala podatkowa : 19%, 30% oraz 40% . Podatki według stawki 19% płacą ci podatnicy, którzy osiągają dochody poniżej kwoty 37 024 zł. Podatnicy, którzy wykazują dochody powyżej tej a poniżej kwoty 74 048 zł płacą podatek według stawki 30% od nadwyżki powyżej wskazanych 37 024 zł. Podatnicy, których dochody przewyższają kwotę 74 048 zł płacą 40% podatku od nadwyżki ponad tą kwotę.
Podatki pośrednie
Podatki pośrednie to podatki nakładane na wydatki na dobra i usługi. Najważniejsze podatki pośrednie to VAT, cło i akcyza.
VAT ( Value Added Tax ang. - podatek od wartości dodanej) jest to forma podatku obrotowego stosowana obecnie w większości krajów świata - od 1993 roku również w Polsce. Przedmiotem opodatkowania jest wartość sprzedaży towarów i usług, a podstawą opodatkowania jest przyrost ich wartości netto w danej fazie procesu gospodarowania (wartość dodana). Podatnik nalicza ten podatek od wartości sprzedanych przez siebie towarów i usług, ale płaci tylko różnicę pomiędzy podatkiem naliczonym a zapłaconym w związku z wcześniejszym nabyciem towarów i usług (produkcyjnych lub handlowych) uwidocznionym w fakturach nabycia lub dokumentach celnych. Jeśli różnica jest ujemna (co może mieć miejsce np. w przypadku, gdy produkt obłożony jest niższą stawką podatku niż materiały, z których został wytworzony), płatnik ma prawo do zwrotu nadpłaconego podatku z urzędu skarbowego. Podatek VAT ma charakter liniowy. Polskie prawo podatkowe przewiduje stawkę podatkową 22% ( dla większości towarów i usług ), stawkę obniżoną 7% ( m.in. surowce energetyczne, nośniki energii, materiały budowlane, roboty budowlano-montażowe związane z budownictwem mieszkaniowym, obiekty budownictwa mieszkalnego), stawkę 0% ( głównie dla towarów eksportowanych ).
Akcyza
Akcyza stanowi selektywny podatek obciążający konsumpcję - wydatki na dobra i usługi. Istnieją trzy grupy wydatków, które nadają się do opodatkowania przy pomocy tego instrumentu. Są to:
wydatki pierwszej potrzeby - np. chleb, cukier, sól
wydatki na artykuły luksusowe -np. samochody osobowe, jachty, sprzęt rtv wysokiej klasy, wyroby spirytusowe itd.
wydatki na bieżącą konsumpcję - np. wino, tytoń, kawa, zapałki
Przedmiotem opodatkowania podatkiem akcyzowym jest sprzedaż wyrobów akcyzowych. Podmiotami podatku akcyzowego są wyłącznie producenci i importerzy tych wyrobów. Podstawę opodatkowania dla producentów stanowi obrót wyrobami akcyzowymi (cena sprzedaży minus VAT). Dla importerów podstawę opodatkowania stanowi wartość celna powiększona o cło. Jeśli stawki podatku akcyzowego są ustalone kwotowo, wówczas podstawą opodatkowania jest ilość wyrobów akcyzowych.
Cło
Cła stanowią rodzaj podatku rzeczowego pobieranego w związku z przekroczeniem przez dany towar (usługę) obszaru celnego danego państwa. W nowoczesnej gospodarce obszarem celnym są coraz częściej pewne unie celne tj. nie obszar jednego państwa, ale obszar kilku państw, powiązanych ze sobą zawartą umową międzypaństwową. Stawki celne ujęte są na ogół w pewne zwarte taryfy celne, nawiązujące do rodzaju towaru. Taryfa celna składa się najczęściej z dwu części: nomenklatury towarów podlegających ocleniu oraz wykazu stawek. W wykazie stawek z reguły zamieszczane są również stawki ulgowe lub podwyższone.
Dla ustalenia cła istotne znaczenie ma tzw. wartość celna. Przepisy ustawy Prawo celne uwzględniają następujące metody ustalania wartości celnej:
metoda wartości transakcyjnej towarów przywożonych na polski obszar celny,
metoda wartości transakcyjnej towarów podobnych,
metoda ceny jednostkowej (metoda dedukcyjna),
metoda wartości kalkulacyjnej,
metoda wartości ustalonej na podstawie danych dostępnych na polskim obszarze celnym, z zastosowaniem środków zgodnych z zasadami i ogólnymi przepisami Kodeksu Wartości Celnej GATT.
Wysokość cła stanowi iloczyn stawki celnej ustalanej jako wysokość cła od jednostki towaru w odniesieniu do wartości lub ilości towaru.
Sytuacja podatkowa w Polsce
Polska należy do krajów, w których łączne podatki nakładane na obywateli są bardzo wysokie. Każdy obywatel jest obciążony podatkiem od dochodów osobistych, podatkami majątkowymi, a w towarach kupowanych za opodatkowane wcześniej dochody są wliczone podatki pośrednie. W takiej sytuacji dziwnym zjawiskiem wydaje się być obecna dziura w finansach publicznych. Poza tym obciążenia podatkowe Polaków w ostatnim czasie konsekwentnie rosną. Wzrastają stawki akcyzy, choćby ostatnie podwyżki na samochody sprowadzane z zagranicy. Po trzech miesiącach rząd doszedł do wniosku, że wprowadzone od 01.01.2002 roku zmiany, odnoszące się do tego typu importu samochodów, jest szkodliwe dla państwa i zmienił stawki akcyzy na zaporowe. Rosną lokalnie podatki od nieruchomości, pojawiają się podatki za parkowanie samochodów w centrach dużych miast, podatki za posiadanie radia, telewizora, psa itd. W sytuacji spowolnienia gospodarczego , które w tym okresie przewija się ociężale przez Polskę, taki stan rzeczy jest niedopuszczalny. W zaistniałej sytuacji rządy innych krajów stymulują wzrost poprzez obniżanie obciążeń podatkowych.
Zasłyszałem kiedyś w radio opinię o stanie polskiej gospodarki, która to właśnie dotknęła dna i teraz „ najprawdopodobniej” będziemy się ot tego dna odbijać. Tylko wtedy zostało zadane pytanie czy to dno jeszcze bardziej nie opadnie. I w taki bardzo obrazowy sposób przedstawione jest to do czego m.in. doprowadzić mogą podatki, nakładane na podatników w coraz wymyślniejszy sposób.